Добірка наукової літератури з теми "Antynomie"

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus (pragnienia). Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność pomiędzy zasadą samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki.

Cechą każdego ustroju demokratycznego – w tym także neoliberalnego – ze względu na jego genezę i pełnione funkcje, są pewne antynomie. Celem wyznaczonym w opracowaniu jest próba odpowiedzi na pytanie o to, czy zasadne jest stosowanie kategorii sprzeczności logicznej i sprzeczności dialektycznej w badaniu zagadnienia demokracji. Aby odpowiednio zrozumieć wewnętrzne sprzeczności demokracji neoliberalnej konieczne jest, zdaniem autora, posługiwanie się dialektyką – tak, jak ją rozumieli G.W.F. Hegel i K.Marks. Punktem wyjścia w rozważaniach autora jest przywołanie pojęcia dialektyki w kontekście analizy demokracji liberalnej. Kolejnymi syntetycznie omówionymi pojęciami w części wstępnej artykułu sąpojęcia sprzeczności i antynomii oraz ich rodzaje, istotne z punktu widzenia tematu i celu opracowania. Pozwalają ona na wskazanie w ostatniej części typowych antynomii demokracji (m.in. ,,władzy ludu”, równości, wolności, większości i mniejszości).

W poniższym artykule przedstawiona została dyskusja z zarzutami antynomiorodności wysuwanymi przeciwko semantycznej teorii prawdy Alfreda Tarskiego. Choć Tarski pokazał, że jego teoria rozwiązuje paradoks kłamcy, to w wieku XX i XXI powstało wiele rozbudowanych antynomii semantycznych, które są skierowane przeciwko tej koncepcji, a jej autor w większości pozostawił je bez odpowiedzi. Niniejszy artykuł skupia się na analizie tych zarzutów, a następnie na wykazaniu, że semantyczna teoria prawdy broni się przed tymi antynomiami. Okazuje się tym samym nie tylko, że koncepcja prawdy Tarskiego pozostaje bezsprzeczna, ale także, że jest to wciąż jedna z najbardziej optymalnych możliwości uniknięcia paradoksów i pozostania w obrębie logiki klasycznej. Punkt wyjścia do przedstawionych tutaj analiz stanowią definicja prawdy zaprezentowana przez Tarskiego w 1933 roku oraz bardziej współczesne dyskusje nad nią, w tym antynomie, które sformułowane zostały przeciwko niej w postaci zarzutów. Cel artykułu jest więc podwójny: po pierwsze, wykazanie, że rozwiązanie Tarskiego pozostaje aktualne i jest odporne na owe antynomie. Po drugie, udowodnienie, że takie rozwiązanie pozwala pozostać w logice klasycznej, to jest zachować zasadę dwuwartościowości, niesprzeczności oraz zasadę wyłączonego środka, jednocześnie unikając paradoksu kłamcy i jemu podobnych.

W artykule wskazano na elementy wspólne i rozbieżne pomiędzy etyką a religią. Przywołano także antynomie występujące w Etyce Nicolaia Hartmanna. Pierwszą z nich jest skierowanie etyki na wartości doczesne, a religii na rzeczywistość wieczną. Kolejną z nich jest to, że w etyce najważniejszy jest człowiek, w religii - Bóg jako nosiciel wartości moralnych. Trzecią antynomią jest sprzeczność między etycznymi wartościami a dekalogiem. Etyka jako dziedzina autonomiczna względem religii jest przejawem dojrzałości człowieka. Bóg jako najwyższa norma moralna jest sprzeczny z ideą wartości etycznych.

The ethics of Emmanuel Lévinas – the idea of asymmetrical, unconditional responsibility for and devotion to the Other – is founded on the dichotomy between the Same (I) and the Other. The objective of the article is to demonstrate that, in spite of this dichotomous foundation, Lévinas’s argument paradoxically eludes the binary logic of the Western logos. Employing the ‘close reading’ method with Otherwise than Being or Beyond Essence, the author shows how Lévinas’s way of thinking and the main concepts of his argument situate themselves beyond binary oppositions – in the realm of the excluded middle or, otherwise, in the realm of the Third, construed as transgression of dichotomies. The main argument is preceded by a discussion of the antinomies introduced into the I-Other relation by the appearance of the Third construed as the Third Party (le tiers).

Egzystencjalizm Sartre’a jest dziś często traktowany jako swoiste, moc-no już zwietrzałe, zjawisko psychologiczno-społeczne, symbol pewnej epoki i pewnej mody, której egzempifikacją był sam Sartre: typ „intelektualisty total-nego” (według określenia P. Bourdieu) czy „świętego potwora” (Intelektuali-ści P. Johnsona). Dziś jego gwałtowne polemiki, kończące intelektualne przy-jaźnie (z Camusem, Aronem, Merleau-Pontym) mają znaczenie tylko dla histo-ryka filozofii. Do historii przeszły ryzykowne zaangażowania polityczne - dla współczesnych mogą być tylko przyczynkiem do analizy zjawiska „ukąszenia heglowskiego”, tak charakterystycznego dla intelektualistów europejskich lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Okres największej popularności filozofia Sartre’a przeżywała pół wieku temu - była wówczas „żywą filozofią swoich czasów”. Krytyka zarzucała Sar-tre’owi eklektyzm, sprzeczność na poziomie podstawowych pojęć, paradoksal-ność, antynomiczność myśli, filozofię zbyt literacką i literaturę zbyt filozo-ficzną. Współcześni interpretatorzy widzą często w Sartrze prekursora postmo-dernizmu czy poststrukturalizmu; takie odczytanie tej filozofii uzasadnia obec-ność w niej pojęć, wokół których toczy się aktualny dyskurs filozoficzny: pro-blem kontyngencji, różnicy, rozbitej tożsamości, zdecentralizowanego podmio-tu, odtotalizowanej prawdy, zdetotalizowanej totalności, krytyka „ducha po-wagi” (figura aktora), rozpadu wizji esencjalnego świata. Niewątpliwie są to motywy kluczowe dla koncepcji Sartre’a, niemniej jednak prowadzą do innych konkluzji teoretycznych: brak w nich miejsca na relatywizm czy uznanie, że wszystkie nieprzystające i nieprzekładalne na siebie gry językowe są równie cenne (Lyotarda), bowiem ten pogląd bazuje na założeniu, że nie istnieje świat poza słowami (Derrida). Celem i filozofii, i literatury uprawianej przez Sar-tre’a było (wielokrotnie wyrażane explicite, z ducha modernistyczne) „odzy-skanie świata”, natomiast postmodernizm ukazuje jedynie „świat omówiony” dany w opowieści i za pośrednictwem języka: pisarz przestaje być odkrywcą, staje się tłumaczem archetypów. Z punktu widzenia wybranego przeze mnie tematu podstawowe jest py-tanie: jakim rodzajem bytu musi być człowiek, jaki charakter muszą mieć jego związki z innymi i ze światem, by można było w ogóle postawić problem au-tentyczności (lub jej braku)? Odpowiedź - zasadniczo - znajduje się w anali-zach ontologicznych - tam pojawiają się wszystkie związane z pojęciem auten-tyczności kategorie. Przy tym, w rozumieniu człowieka, nie przekracza Sartre „ontologicznego punktu wyjścia”: byt-dla-siebie jest świadomy, wolny (tożsa-my z nicością), sensotwórczy, samoprojektujący, nietożsamy z samym sobą („jest tym, czym nie jest i nie jest tym, czym jest”), a jednocześnie „wrzucony w świat”, niewybierający swojej wolności, samotny, targany niepokojem, nie-zakorzeniony, przygodny, skazany na współistnienie z „innym”. Jak pisze Gromczyński: „Bogata i złożona treść ontologii Sartre’a sprzyja różnorodnym i częstokroć sprzecznym interpretacjom. Filozof ten wykazał, i to stanowi jego niewątpliwą zasługę, że struktura ludzkiego istnienia może być opisana jedynie przez system kategorii, który tworzą pary przeciwstawnych, ale nierozerwalnie sprzęgniętych ze sobą pojęć...”. Dla autentyczności kluczowe są pojęcia wolności i odpowiedzialności. Wolność nie podlega naszym aktom wyboru, ona je warunkuje. Nic nie ograni-cza ludzkiej wolności - poza nią samą (nie wybieramy jej i nie możemy przed nią uciec). Poza sferą aktywnego stosunku człowieka do świata nie istnieją zna-czenia i wartości. Filozofia Sartre’a miała cel praktyczny. Francis Jeanson pokazuje, że „...ontologia, w rozumieniu Sartre'a, jest teorią wysnutą z opisu konkretu psychologicznego i nakierowaną na praktykę”. Ta teza jest zasadniczo aktualna w odniesieniu do całej aktywności filozoficznej Sartre’a. Zmianie ulega tylko ro-zumienie owej praktyki - w dziełach późniejszych zyskuje ona wymiar społecz-ny i historyczny. Niezmienny pozostaje punkt wyjścia filozofii Sartre’a - prze-konanie, że można uchwycić i poddać refleksji filozoficznej konkret egzystencji ludzkiej. Sartre nie mówi o człowieku jako istocie gatunkowej - przedmiotem analiz jest dostępna przez samopoznanie „czysta subiektywność”. Ostatecznie celem zarówno refleksji, jak i aktywności ludzkiej, jest egzystencja autentycz-na. Autentyczność dla Sartre’a jest rozpoznaniem własnej wolności, akeptacją nieredukowalnej przypadkowości; w porządku praktycznego zaangażowania jest wartością podstawową - z uznania własnej wolności wypływa stosunek do wartości, do nas samych i świata. Człowiek jest tylko tym, czym się uczyni, je-go działanie opiera się na negacji i wyborze, ma charakter intencjonalny. Tylko poprzez działanie ujawniają się wybierane przez nas wartości: te, które określa-ją wybór podstawowy, jak i te, które są jego konsekwencją (empiryczne akty woli), poprzez które przekraczamy to, kim jesteśmy. To przekroczenie - by było autentyczne - musi być nieuwarunkowane. Skoro nie jestem podstawą tego, kim będę, skoro życiowe „planowanie” jest przejawem złej wiary, to można się za-stanawiać, jak siebie tworzę, na ile świadomie; z czego czerpie sens moja przy-szłość (przeszłość - z teraźniejszości, teraźniejszość z przyszłości, choć nie wy-jaśnia to, z czego wypływa sens przyszłości). Postulowana przez Sartre’a auten-tyczność to rozpoznanie własnej wolności, zaangażowanie jej i wzięcie za to zaangażowanie odpowiedzialności. Musimy albo poprzez akt rozpoznania sie-bie jako wolności uznać wyłaniającą się wraz z nią (będącą korelatem wolno-ści) odpowiedzialność, albo przyjąć ją na siebie, na mocy tejże wolności.

Książka "Paradoksy" jest monografią poświęconą tym argumentacjom logicznym, które prowadzą, albo do sprzeczności, albo do wniosków niezgodnych z oczekiwaniami. Prawie wszystkie są do dziś źródłem kontrowersji i sporów zarówno wśród logików jak i filozofów. Szczególnie interesującymi są paradoksy o starożytnym rodowodzie. Książka zawiera prezentację wszystkich najważniejszych pradoksów logiki wraz z krytyczną analizą najpopularniejszych propozycji ich rozwiązań. W przypadku antynomii kłamcy, Newcomba, kół Arystotelesa, Trójcy Świętej, Protagorasa, kamienia, Kata i krokodyla autor proponuje własne, oryginalne propozycje rozwiązań. Układ treści monografii "Paradoksy" reprezentuje zaproponowaną przez autora klasyfikację paradoksów.

Celem przedstawianego tekstu będzie analiza podejścia do wolności twórcy pierwszego państwa totalitarnego. Państwa, jakiego ludzkość wcześniej w praktyce nie znała1, a które mniej czy bardziej mgliście pojawiało się w doktrynach utopijnych od czasów starożytności.