Artykuły w czasopismach na temat „Zamoyskiego”
Kliknij ten link, aby zobaczyć inne rodzaje publikacji na ten temat: Zamoyskiego.
Utwórz poprawne odniesienie w stylach APA, MLA, Chicago, Harvard i wielu innych
Sprawdź 50 najlepszych artykułów w czasopismach naukowych na temat „Zamoyskiego”.
Przycisk „Dodaj do bibliografii” jest dostępny obok każdej pracy w bibliografii. Użyj go – a my automatycznie utworzymy odniesienie bibliograficzne do wybranej pracy w stylu cytowania, którego potrzebujesz: APA, MLA, Harvard, Chicago, Vancouver itp.
Możesz również pobrać pełny tekst publikacji naukowej w formacie „.pdf” i przeczytać adnotację do pracy online, jeśli odpowiednie parametry są dostępne w metadanych.
Przeglądaj artykuły w czasopismach z różnych dziedzin i twórz odpowiednie bibliografie.
1
Trwoga, Adam. "Grając w szachy z Duchampem. O „Rzeźbiarzu z kamerą” Marcina Giżyckiego". Kwartalnik Filmowy, nr 104 (31.12.2018): 204–15. http://dx.doi.org/10.36744/kf.1870.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Celem artykułu jest pokazanie związków zarówno formalnych, jak i treściowych, zachodzących 1) pomiędzy dziełem found footage, zatytułowanym Rzeźbiarz z kamerą. Filmowa pasja Augusta Zamoyskiego Marcina Giżyckiego, a amatorskimi nagraniami znanego polskiego rzeźbiarza Augusta Zamoyskiego oraz 2) pomiędzy działaniem Giżyckiego a strategiami stosowanymi we współczesnej sztuce (pojęcie ready-made u Marcela Duchampa) i kinie (film montażowy). Oprócz opisu i analizy odnoszących się zarówno do filmu Giżyckiego, jak i materiałów z filmowego archiwum Zamoyskiego (zawierającego bezcenny dokument życia polskiego ziemiaństwa w latach 1927-1929, jak również portrety przyjaciół artysty, m.in. A. Loosa, A. Rubinsteina, L. Marcoussisa, A. Halickiej, M. Kislinga oraz jedyne nagrania S. I. Witkiewicza), przedstawiony został kontekst ich powstania oraz możliwości dalszego wykorzystania, np. przez Muzeum Literatury, które jest właścicielem nagrań Zamoyskiego.
2
Dubas-Urwanowicz, Ewa. "Wesele Jana Zamoyskiego z Gryzeldą Batorówną". Białostockie Teki Historyczne, nr 9 (2011): 237–51. http://dx.doi.org/10.15290/bth.2011.09.14.
Pełny tekst źródła
3
Opaliński, Edward. "Zygmunt III wobec Habsburgów i Jana Zamoyskiego". Kwartalnik Historyczny 123, nr 4 (31.12.2016): 777. http://dx.doi.org/10.12775/kh.2016.123.4.05.
Pełny tekst źródła
4
Polańska, Ewelina. "Książka Roku 2021. Bogdan Nowak, Jakub Żygawski, Zamość. Ulice i place (z wykorzystaniem kart pocztowych z kolekcji Stanisława Rudego), Wydawnictwo: Archiwum Państwowe w Zamościu, Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego, Zamość 2021, ss. 253, ISBN 978-83-949666-1-4". Facta Simonidis 15, nr 2 (31.12.2022): 159–60. http://dx.doi.org/10.56583/fs.2061.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Recenzja publikacji: Bogdan Nowak, Jakub Żygawski, Zamość. Ulice i place (z wykorzystaniem kart pocztowych z kolekcji Stanisława Rudego), Wydawnictwo: Archiwum Państwowe w Zamościu, Książnica Zamojska im. Stanisława Kostki Zamoyskiego, Zamość 2021, ss. 253, ISBN 978-83-949666-1-4
5
Hendrykowski, Marek. "Witkacy, Cocteau i inni. Amatorskie filmy Augusta Zamoyskiego". Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication 20, nr 29 (15.03.2017): 5–14. http://dx.doi.org/10.14746/i.2017.29.1.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
The article analyses the contents of a collection of more than one hundred amateur films made by the famed Polish sculptor August Zamoyski. This unique collection of 9.5 mm films of great archival value was recently transferred to Poland and is now held by the National Audiovisual Institute.
6
Dyjakowska, Marzena, i Marek Kuryłowicz. "Akademia Zamojska – historia i teraźniejszość". Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 102 (25.04.2023): 35–49. http://dx.doi.org/10.18778/0208-6069.102.04.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
W nawiązaniu do badań Ireneusza Jakubowskiego, śledzącego historyczne losy prawa rzymskiego w Polsce, oraz w związku z rozpoczęciem w 2021 r. działalności nowej Akademii Zamojskiej, autorzy odnieśli się do haseł kontynuacji przez tę uczelnię tradycji pierwszej polskiej wyższej szkoły prywatnej założonej przez Jana Zamoyskiego w XVI w.
7
Kupczewska, Marta. "Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku". Facta Simonidis 15, nr 1 (30.06.2022): 11–41. http://dx.doi.org/10.56583/fs.419.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Niniejszy artykuł jest poświęcony problematyce konfederacji zaprzysiężonej we Lwowie w lutym 1622 roku (zwanej także od nazwiska jej marszałka konfederacją Kowenickiego). Miała ona miejsce tuż po wyniszczającej wojsko wojnie oblężniczej pod Chocimiem jesienią 1621 roku kończącej konflikt Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim. W czasie trwania konfederacji lwowskiej, oprócz wysuwanych postulatów finansowych, wojsko zażądało od Zygmunta III spełnienia rozbudowanych oczekiwań politycznych. Radykalizm wojskowych zmusił króla i głównych decydentów kraju do bardziej energicznego działania na rzecz rozwiązania buntu niepokornych żołnierzy. Nieobecność na negocjacjach ze skonfederowanymi żołnierzami hetmanów koronnych sprawiła, iż zakulisowe wpływy w skonfederowanym wojsku stopniowo przejmowali niektórzy ówcześni magnaci. Osobista rywalizacja pomiędzy zaangażowanymi w problemy konfederacji magnatami o dobra i urzędy dla nich samych i ich wojskowych klientów była prowadzona przy wykorzystaniu takich narzędzi oddziaływania jak presja wytwarzana na królu, wywieranie wpływu na postawy żołnierzy, przekupstwo czy wreszcie pomówienie. Zagadnienia te zostaną przeanalizowane głównie przez pryzmat osoby wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego oraz jego rywala Stanisława Lubomirskiego.
8
Stankiewicz, Zbigniew. "Garnizon Twierdzy Zamość w XVII–XVIII w." Archiwariusz Zamojski 16 (31.12.2018): 41–88. http://dx.doi.org/10.56583/az.1006.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Autor omawia obsadę i wyposażenie zamojskiego garnizonu za rządów dziewięciu pierwszych ordynatów Ordynacji Zamojskiej. Rozpoczyna od I ordynata Jana Zamoyskiego, który zbudował w 1580 r. Zamość (miasto twierdzę, otoczone fortyfikacjami) i założył Ordynację Zamojską, kończy na IX ordynacie Janie Jakubie Zamoyskim, omawia także stan garnizonu w początkowym okresie okupacji austriackiej. Podaje, że początkowo Ordynacja nie miała powinności militarnych względem Rzeczpospolitej, Zamoyscy utrzymywali wojska prywatne, w czasie zagrożenia na prośbę króla formowali oddziały suplementowe, które stawały się częścią wojsk państwowych. Wojska prywatne Ordynacji były też wykorzystywane do tłumienia buntów poddanych czy egzekwowania różnych należności. Dla rządów wszystkich dziewięciu ordynatów (także Gryzeldy Wiśniowieckiej i Stanisława Koniecpolskiego, którzy nieprawnie przejęli Ordynację po bezpotomnej śmierci III ordynata Jana „Sobiepana” Zamoyskiego) omówiono szczegółowo: dowództwo twierdzy (komendantem twierdzy często był sam ordynat), stały garnizon twierdzy, oddziały polowe, obsługę i wyposażenie arsenału, także ważne wydarzenia wojskowe i polityczne, jak oblężenia 1648 i 1656 r. Po wejściu Austriaków do Twierdzy Zamość (25 lipca 1772) odczytano manifest Marii Teresy o wcieleniu części Rzeczpospolitej do cesarsko-niemieckiej korony, garnizon został rozbrojony i rozpuszczony do domów. Ostatnim dokumentem, na jaki powołuje się autor, jest inwentarz dział z 1796 r.
9
Kus, Józef. "Powitanie Jana Zamoyskiego „Sobiepana” w Zamościu po powrocie z peregrynacji zagranicznych w 1646r." Archiwariusz Zamojski 9 (31.12.2010): 7–14. http://dx.doi.org/10.56583/az.1535.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Jan Zamoyski zwany „Sobiepanem” trzeci ordynat zamojski, urodził się w 1627 r. Był jedynym synem Tomasza, kanclerza wielkiego koronnego i Katarzyny z książąt Ostrogskich i wnukiem wielkiego kanclerza i hetmana Jana Zamoyskiego, założyciela Zamościa i twórcy Ordynacji. Ojciec Jana zmarł w 1638 r., matka zaś w 1642 r. Prawnymi opiekunami Jana zostali: hetman Stanisław Koniecpolski, kanclerz litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł, prymas Maciej Łubieński, wojewoda bełski Jakub Sobieski i biskup krakowski Jakub Zadzik. Wpływ tak znamienitych opiekunów na wychowanie młodego Zamoyskiego był jednak znikomy, edukacją przyszłego ordynata zajmowali się ludzie z jego bezpośredniego otoczenia, rozwijając raczej jego skłonności do rozrywki i uciech stołu, niż chęć zgłębiania wiedzy. Staropolski model kształcenia uznawał za konieczne odbycie studiów uniwersyteckich na uczelniach zagranicznych, za najbardziej przydatną uważano zaś peregrynację naukową, w trakcie której młody człowiek miał możność poznania kilku uczelni i zwiedzić różne kraje. Przed wyruszeniem w podróż opiekunowie wystarali się o list polecający od króla Władysława IV do papieża Urbana VIII. Pod koniec lata 1643 r. młody Zamoyski (liczył wówczas 16 lat) pod opiekę preceptora wraz ze swoim orszakiem wyruszył na kilkuletnią peregrynację. Trasa jej wiodła przez Włochy (Padwa, Rzym, Neapol, Florencja, Piza, Lukka, Wenecja, Mantua), Francję (Orlean, Paryż), Niderlandy (Antwerpia, Utrecht).
10
Grześkowiak-Krwawicz, Anna. "Publicystyczna dyskusja wokół "Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego" Stanisława Staszica". Napis Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej 1 (1999): 121–35. http://dx.doi.org/10.18318/napis.1999.1.9.
Pełny tekst źródła
11
Ciszewska, Małgorzata. "Pochwała medyka. Mowa Jana Zamoyskiego na pogrzebie Gabriela Falloppia, anatoma (1562)". "Res Rhetorica" 10, nr 1 (31.03.2023): 18–33. http://dx.doi.org/10.29107/rr2023.1.2.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Studium podejmuje kwestię pochwały medyka w wieku XVI na przykładzie łacińskiej oratio funebris wygłoszonej przez Jana Sariusza Zamoyskiego na pogrzebie Gabriela Falloppia w 1562 roku. Fallopius był znakomitym anatomem, którego ustalenia do dziś pozostają aktualne, wybitym botanikiem, wyjątkowym chirurgiem i szanowanym wykładowcą Uniwersytetu w Padwie. Oratio funebris zawiera pochwałę opartą na biografii zmarłego i w ten sposób realizuje humanistyczne założenia poddawania wzorców osobowych do naśladowania w dążeniu do cnoty. Artykuł przedstawia analizę wyborów dokonanych przez mówcę w zakresie retorycznej inwencji i amplifikacji pochwały.
12
Hubert Chlebik, Hubert Chlebik. "Rozdwojenie sejmiku wiszeńskiego w 1597 r." Rocznik Filozoficzny Ignatianum 28, nr 2 (28.12.2022): 215–36. http://dx.doi.org/10.35765/rfi.2022.2802.11.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Celem artykułu jest pogłębiona analiza przyczyn i konsekwencji rozdwojenia sejmiku wiszeńskiego w 1597 r. z naciskiem na relacje polityczno-społeczne obejmujące teren dawnego województwa ruskiego oraz głównych politycznych aktorów zdarzeń: Stanisława Stadnickiego z Łańcuta, Stanisława Żółkiewskiego i Jana Zamoyskiego. Pomimo stosunkowo obfitego materiału źródłowego w postaci listów, protestacji i sejmowych diariuszy jedyna poważna próba zbadania tego tematu podjęta przez Jana Rzońcę okazała się dalece niewystarczająca, zawężając temat rozbicia sejmiku jedynie do obszaru wpływu na późniejsze obrady sejmu oraz ogólną kondycję państwa. Przeprowadzona w artykule krytyczna analiza zachowanych źródeł pozwoliła w dużym stopniu zrekonstruować obrady tytułowego sejmiku, ustalić dokładne przyczyny jego rozbicia oraz powiązać zaszłe na nim zdarzenia z politycznym przesileniem, do którego doszło w województwie ruskim pod koniec roku 1597 w postaci lokalnego sojuszu Jana Zamoyskiego ze Stanisławem Stadnickim z Łańcuta. Poznanie kulis zawarcia powyższego porozumienia oraz powodów jego fiaska pozwoliło natomiast lepiej zrozumieć mechanizmy funkcjonowania stronnictwa kanclerskiego pod koniec XVI w. i stanu, w jakim się wówczas znalazło. W artykule podjęta została ponadto próba rozwikłania problemu uczestnictwa w sejmiku żołnierzy kwarcianych/prywatnych oraz zbadania ich rzeczywistego wpływu na obrady sejmiku w Wiszni. Bezrefleksyjnie przyjmowana do tej pory teoria personalnie obarczająca winą za rozbicie sejmiku hetmana polnego Stanisława Żółkiewskiego wydaje się co najmniej przesadzona, zupełnie pomijając własnowolność służących w wojsku żołnierzy oraz przysługujące im jako szlachcie prawa do uczestnictwa w życiu publicznym Rzeczypospolitej.
13
Kuryłowicz, Marek. "Prawo rzymskie w rozprawie Jana Zamoyskiego : (De Senatu Romano libri duo)". Prawo Kanoniczne 37, nr 3-4 (20.12.1994): 68–83. http://dx.doi.org/10.21697/pk.1994.37.3-4.05.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Im jahre 1563 veröffentlichte Jan Zamoyski, derzeitiger Jurastudent in Padua und künftiger polnische Kanzler das Werk De senatu romano, das er bei italienischem Humanisten und Altertumsforscher Carolus Sigonius vorbereitete. Im Werk wurden u.a. der Status von römischen Senatoren und die Ordnung des Senatus im antiken Rom dargestellt. Nach der kurzen Einführung (I) schildert der Aufsatz den rechtlichen Inhalt des Werkes in Bezug auf römisches Privat- (II) und Strafrecht (III). Im letzten Teil (IV) wird die römische Gesetzgebung beschrieben, die von Zamoyski im Zusammenhang mit dem Senat vorgebracht wurde. Im allgemeinem gehört aber Zamoyski’s Werk zum römischen öffentlichen Recht.
14
Panasiewicz, Janusz. "Materiały do dziejów Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego w Archiwum Państwowym w Zamościu". Archiwariusz Zamojski 7 (31.12.2008): 91–100. http://dx.doi.org/10.56583/az.1510.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie to unikalna organizacja przed spółdzielcza – dzieło wybitnego przedstawiciela epoki Oświecenia, ks. Stanisława Staszica. Towarzystwo powstawało etapami na bazie zakupionego w 1800 r. na nazwisko Aleksandra i Anny Sapiehów, majątku ziemskiego Dobra Hrubieszów. Anna była córką eks-kanclerza i dziesiątego ordynata Ordynacji Zamojskiej Andrzeja Zamojskiego, a także uczennicą ks. Staszica i jedyną ze swego rodzeństwa osobą, która darzyła swego nauczyciela szczerą przyjaźnią i zaufaniem „biznesowym”. Ks. Staszic zdobywał doświadczenia ekonomiczne w Ordynacji Zamojskiej pod okiem i kierunkiem Andrzeja Zamoyskiego.
15
Gawron, Przemysław. "Kariera wojskowa wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego". Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29, nr 1 (30.03.2023): 57–78. http://dx.doi.org/10.35765/rfi.2023.2901.6.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Celem artykułu jest prześledzenie kariery wojskowej wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego oraz próba znalezienia odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu wpłynęła ona na jego cywilną działalność oraz pomogła w budowie prestiżu Zebrzydowskiego i jego rodziny. Badania zostały przeprowadzone na podstawie źródeł rękopiśmiennych oraz wydanych drukiem (księgi Metryki Koronnej, akta skarbowe oraz skarbowo-wojskowe, korespondencja, diariusze), jak również literatury przedmiotu. Przyjęta na wstępie badań teza zakładała, że służba wojskowa – najpierw w charakterze rotmistrza jazdy, później zaś hetmana nadwornego – odegrała istotną rolę w życiu Zebrzydowskiego, znacznie przyczyniając się do rozwoju kariery urzędniczej oraz pozwalając na gromadzenie przezeń majątku, zwłaszcza dzięki nadaniom dóbr królewskich. Bezpośrednia oraz pośrednia analiza źródeł oraz opracowań pozwoliła pozytywnie zweryfikować przyjęte założenia badawcze. Mikołaj Zebrzydowski nie należał do najwybitniejszych rotmistrzów epoki Stefana Batorego oraz Zygmunta III, ale służba wojskowa odegrała znaczącą rolę w jego karierze. Zdobyte w toku wypraw wojennych zaufanie Stefana Batorego, a zwłaszcza jego najbliższego współpracownika, kanclerza oraz hetmana koronnego Jana Zamoyskiego, zaprocentowało nadaniami urzędów oraz dóbr królewskich i pozwoliło Zebrzydowskiemu wspiąć się na szczyt hierarchii senatorskiej oraz położyć podwaliny pod potęgę rodziny. Ciekawe, że formy aktywności wojskowej Zebrzydowskiego zmieniają się wraz z rytmem jego awansów. Rotmistrz jazdy nadwornej w latach 1576–1582, a następnie wojska kwarcianego zostaje wraz z uzyskaniem starostwa krakowskiego strażnikiem stolicy państwa, po czym jako wojewoda lubelski i hetman nadworny dowodzi znaczącymi – w owych czasach – oddziałami wojskowymi. Wydatki, poczynione w związku z działaniami wojennymi, zwracają się jednak nie tyle dzięki dochodom z żołdu, ile dzięki łasce królewskiej i zaufaniu Zamoyskiego.
16
Juda, Maria. "Fragment księgozbioru wileńskich dominikanów w kolekcji klemensowskiej Książnicy Zamojskiej im. Stanisława Kostki Zamoyskiego". Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 116 (6.12.2021): 117–38. http://dx.doi.org/10.31743/abmk.11073.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Stare druki, stanowiące fragment księgozbioru dominikanów wileńskich, obecnie przechowywane w Książnicy Zamojskiej im. Stanisława Kostki Zamoyskiego, pochodzą z XVI, XVII i XVIII wieku i są wytworem licznych oficyn zagranicznych i krajowych. Licząca 92 pozycji bibliograficznych kolekcja zawiera dzieła odnoszące się do różnych ówczesnych dziedzin wiedzy ludzkiej, ale ukierunkowana jest na potrzeby zgromadzenia. Książki miały bowiem służyć członkom konwentu w ich pracy duszpasterskiej i kształceniowej. Znaki i noty proweniencyjne pokazują wcześniejszych właścicieli poszczególnych egzemplarzy i sposoby gromadzenia, a ślady użytkowania rzeczywistych czytelników. Są istotnym przyczynkiem do odtworzenia tego rozproszonego księgozbioru.
17
Czamańska, Ilona. "Czy naprawdę były to awantury? Interwencje polskie w Mołdawii w latach 1595-1616". Balcanica Posnaniensia. Acta et studia 28, nr 2 (31.12.2021): 57–79. http://dx.doi.org/10.14746/bp.2021.28.20.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Niniejszy artykuł powstał w związku z ciągle obecną i powtarzaną przez badaczy tezą, że polskie interwencje w Mołdawii prowadzone w latach 1595–1616 były rezultatem prywatnej polityki najpierw Jana Zamoyskiego, a później magnatów ‒ zięciów Jeremiego Mohyły. Poprzez analizę sytuacji polityczno-prawnej hospodarów Mołdawii z dynastii Mohyłów wobec króla Polski i jej interpretacji staram się udowodnić, że wszystkie interwencje albo w zupełny, albo w nieoficjalny sposób były powiązane z polityką państwową Rzeczypospolitej. Najbardziej kontrowersyjna była ostatnia interwencja z lat 1615–1616, jednak brak poparcia dla niej nie wynikał z przyczyn politycznych, lecz personalnych.
18
Muraszko, Michał. "Oprawa kaliskich druków z 1620 roku udekorowana radełkiem jagiellońskim z popiersiem kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego". Biblioteka, nr 22/31 (8.02.2019): 75–86. http://dx.doi.org/10.14746/b.2018.22.5.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
W komunikacie zaprezentowano oprawę dwóch kaliskich druków z 1620 roku, którą udekorowanoza pomocą radełka jagiellońskiego z wizerunkiem kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Wolumin ten był darem Stanisława Zakrzewskiego (zm. 1631) dla Andrzeja Baranowskiego (zm. 1631), kanonika gnieźnieńskiego i krakowskiego, kantora poznańskiego, prepozyta łowickiego. Za unikatowością wymienionego narzędzia przemawia obecność wizerunku polskiego możnowładcy, niezwiązanego bezpośrednio z rodziną panującą. Niewykluczone, że przedstawiony egzemplarz został sporządzony w niezidentyfikowanej introligatorni warszawskiej. Powstał on z pewnością w przedziale od 1620 do 1631 roku, a zatem pomiędzy datą wydania druków a datą śmierci Zakrzewskiego i Baranowskiego.
19
Kupczewska, Marta. "Mother and son – the influence of Barbara z Tarnowskich Zamoyska on Tomasz Zamoyski’s upbringing and educational process as reflected in her correspondence of 1605–1610". Białostockie Teki Historyczne, nr 9 (2011): 41–54. http://dx.doi.org/10.15290/bth.2011.09.02.
Pełny tekst źródła
20
Dorobisz, Janusz. "Meandry politycznej kariery Andrzeja Lipskiego (1572–1631). Eksluteranin biskupem krakowskim". Studia Oecumenica 18 (12.02.2019): 367–80. http://dx.doi.org/10.25167/soe/18/2018/367-380.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Andrzej Lipski (1572–1631) pochodził ze średnioszlacheckiej rodziny wyznania luterańskiego. Studiował na uczelniach protestanckich (1582–1594 – Strasburg, Heidelberg) i katolickich (1603–1605 – Rzym), uzyskując doktorat obojga praw. Karierę Lipskiego w kancelarii koronnej przyspieszyło przejście na katolicyzm, obranie stanu duchowego i protekcja biskupa-podkanclerzego Piotra Tylickiego, wpływowego stronnika kanclerza Jana Zamoyskiego. Lipski należał wówczas do duchowieństwa państwowego, które służyło królowi i Rzeczypospolitej, a dochody czerpało z beneficjów, o których uzyskanie łatwiej było przy dworze. Odejście z elity władzy Zamoyskiego jego stronników w 1605 r. oraz sympatyzowanie Lipskiego z rokoszem (1606–1609) spowodowało, że jako podejrzany politycznie został odsunięty od spraw publicznych. W okresie niełaski dworu Lipski dokonał reorientacji poglądów politycznych, zostając gorliwym regalistą i zwolennikiem zbliżenia z Habsburgami. Dzięki protekcji biskupa-podkanclerzego Henryka Firleja zyskał zaufanie królowej Konstancji Habsburżanki, która patronowała dalszej karierze Lipskiego. W 1616 r. został biskupem łuckim, podkanclerzym (1618), kanclerzem koronnym (1620), dając się poznać jako zdecydowany zwolennik dynastycznej polityki Zygmunta III Wazy, silnie niepopularnej wśród szlachty. Po awansie Lipskiego na biskupstwo kujawskie (1623), którego nie można było łączyć z kanclerstwem przez dwa lata domagano się, aby zaufany dowódca króla złożył urząd koronny. Eksminister nadal cieszył się łaskami dworu, który promował go do Gniezna (1626), lecz ostatecznie Lipski przyjął nominację na biskupstwo krakowskie (1630). Zmiana wyznania i poglądów politycznych dobrze przysłużyły się karierze Lipskiego, który osiągnął najwyższe godności w strukturach państwa i Kościoła. Z powodu trudnego charakteru nie cieszył się zbyt dobrą opinią u współczesnych, lepszą u historyków. Pełna zawirowań, ale też zawrotna kariera Lipskiego, świadczy, że ten biskup-polityk z pewnością zasłużył na biografię.
21
Jawor, Grzegorz, i Paweł Madejski. "Przestępstwa i opłaty administracyjne we wsiach prawa wołoskiego starostwa samborskiego w Inwentarzu… Jana Zamoyskiego z 1568 roku: edycja źródłowa". Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 71, nr 2 (25.07.2023): 203–17. http://dx.doi.org/10.23858/khkm71.2023.2.005.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Wydawany materiał jest efektem działań Jana Zamoyskiego jako wysłannika królewskiego w starostwie samborskim. Dzieli się na dwie części. W pierwszej, spisanej po łacinie i zaczerpniętej przez twórcę Inwentarza… zapewne z wcześniejszych, niezachowanych obecnie źródeł, opisano poszczególne typy należności (capita — kar i opłat administracyjnych) z uzasadnieniem ich pobierania (causae). Druga część, zapisana już po polsku, jest praktycznym uzupełnieniem poprzedniej: wyliczono w niej, ile w danej wsi pobrano opłat, a ile jeszcze zostało do wyegzekwowania. Informacje te wskazują na specyficzne obyczaje prawne panujące w drugiej połowie XVI w., w których odnaleźć można wątki lokalne, ale i elementy obyczajowego prawa wołoskiego, ruskiego i polskiego.
22
Kseniak, Mieczysław, Karolina Pałgan i Piotr Szkołut. "Zwierzyniec. Od hetmańskiego parku łowieckiego do Parku Narodowego i obywatelskiego miasta ogrodu". Barometr Regionalny. Analizy i Prognozy 12, nr 4 (23.02.2015): 51–59. http://dx.doi.org/10.56583/br.982.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Krajobraz Zwierzyńca na przestrzeni wieków kształtowały różne czynniki. Początkiem istnienia osady było założenie tu przez Jana Zamoyskiego osady myśliwskiej i parku łowieckiego — zwierzyńca, od którego wzięła się nazwa dzisiejszego miasta. W epoce uprzemysłowienia Zwierzyniec przypominał miasto-ogród podążające za howardowskimi ideałami. Na początku XX w. przeżywał okres upadku, co przełożyło się na degradację uporządkowanej przestrzeni. Za sprawą występującej tu od zawsze specyficznej relacji człowieka z naturą wytworzył się niepowtarzalny i wyjątkowy krajobraz kulturowy. W czasach współczesnych miasto Zwierzyniec przechodzi proces rewitalizacji. Istotne więc staje się wkomponowanie w strategię rozwoju lokalnego odpowiedniej polityki kształtowania przestrzeni i krajobrazu nawiązującej wyraźnie do historii tego miejsca. W dalszej perspektywie powinno to się przełożyć na zwiększenie potencjału walorów turystycznych, w szczególności pod kątem turystyki kulturowej.
23
Milewski, Dariusz. "Listy Marcina Szyszkowskiego do Tomasza Zamoyskiego – źródła do spraw kozackich i tatarsko-tureckich (1623-1626)". Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 100 (18.01.2021): 265–83. http://dx.doi.org/10.31743/abmk.11960.
Pełny tekst źródła
24
Oszczęda, Aleksandra. "Do bibliografii druków Stanisława Grochowskiego. Anonim wydawniczy „Łez smutnych po ześciu [...] Jana Zamoyskiego” i jego impresor". Pamiętnik Literacki 4 (2018): 223–34. http://dx.doi.org/10.18318/pl.2018.4.14.
Pełny tekst źródła
25
Wich, Maria. "Recenzja książki „Mowa Jana Sariusza Zamoyskiego wygłoszona w Padwie na pogrzebie bardzo wybitnego męża Gabriela Fallopiego”". Rocznik Przemyski. Literatura i Język 58, nr 2 (26) (30.12.2022): 229–32. http://dx.doi.org/10.4467/24497363rplj.22.009.17074.
Pełny tekst źródła
26
Juda, Maria. "FRAGMENT OF THE BOOK COLLECTION OF VILNIUS DOMINICANS IN THE KLEMENSÓW COLLECTION OF THE ZAMOJSKI LIBRARY NAMED AFTER STANISŁAW KOSTKA ZAMOYSKI". Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 116 (2021): 87–107. http://dx.doi.org/10.31743/abmk.11073.14382.
Pełny tekst źródła
27
Smołucha, Janusz. "Aktywność publiczna Mikołaja Zebrzydowskiego w czasie krakowskich negocjacji w sprawie zawarcia antytureckiej Ligi Świętej w 1596 r." Rocznik Filozoficzny Ignatianum 29, nr 1 (30.03.2023): 103–16. http://dx.doi.org/10.35765/rfi.2023.2901.8.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Celem artykułu jest przedstawienie działalności publicznej marszałka wielkiego koronnego i starosty krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego w czasie toczących się latem 1596 r. w Krakowie międzynarodowych pertraktacji w sprawie zawarcia pod egidą papiestwa antytureckiej Ligii Świętej. Do odtworzenia tego aspektu autor wykorzystał głównie rękopiśmienne materiały źródłowe pochodzące z archiwów rzymskich oraz źródła drukowane i odnośną literaturę przedmiotu. Mikołaj Zebrzydowski pojawił się w Krakowie 10 lipca 1596 r. w momencie, gdy już od prawie miesiąca przebywał w nim legat papieski, kardynał Enrico Caetani, który miał przewodniczyć wspomnianym obradom. Zebrzydowski wielokrotnie spotykał się z kardynałem zarówno na oficjalnych obradach, jak również na stopie prywatnej. Kardynał informował o tych kontaktach Sekretariat Stanu, donosząc, iż Zebrzydowski jest jednym z tych polskich dostojników, który otwarcie pragnie wspierać inicjatywę Stolicy Apostolskiej. Jak się jednak wydaje, Mikołaj Zebrzydowski jako bliski współpracownik kanclerza Jana Zamoyskiego realistycznie oceniał te szanse, dostrzegając zagrożenie dla polityki papieskiej w twardym i nieprzychylnym Polsce stanowisku Habsburgów.
28
Szykuła-Żygawska, Agnieszka. "Nowe materiały do biografii malarzy, sztycharzy, geometrów i architektów w Zamościu w XVIII wieku". Archiwariusz Zamojski 13 (31.12.2014): 143–54. http://dx.doi.org/10.56583/az.1195.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Tekst powstał w oparciu o nieznane dotychczas informacje z ksiąg metrykalnych zamojskiej parafii kolegiackiej (obecnej katedralnej) oraz inwentarzy majątkowych, dotyczące życia prywatnego artystów przebywających w Zamościu w XVIII w., nierzadko koligacji między nimi oraz z innymi przedstawicielami XVIII-wiecznej zamojskiej elity. Dzięki poszerzeniu badań o te nowe źródła autorka pokazuje twórców na tle społeczności XVIII-wiecznej stolicy Ordynacji Zamojskiej. Przypomina także dotychczasowe publikacje dotyczące tego tematu, autorstwa Jerzego Kowalczyka (głównie architekci Zamoyskich i architektura) i Bogumiły Sawy (odkryła zamojskiego malarza Jakuba Bobrowskiego). Podkreśla, że nie kontynuowano badań na temat zamojskich malarzy i sztycharzy. Przyczynkarski charakter ma informacja o zleceniu Jakubowi Bobrowskiego m.in. przez ordynata Andrzeja Zamoyskiego prac pozłotniczych i polichromii snycerki. Autorka pisze o następujących postaciach: Jerzy de Kawe (geometra, architekt, restaurował zamojską kolegiatę; także oficer), Jan Andrzej Bem (architekt), Józef Degen (architekt, dzierżawił kamieniołom w Józefowie), Marcin Degen (profesor matematyki w Akademii Zamojskiej, geometra), Jan Majer (malarz, wykonał malowidła w pałacu Zamoyskich i ratuszu), Jakub Bobrowski (malarz), Jan Kanty Siarczyński (malarz, sztycharz).
29
Bartko-Malinowska, Anna. "Budowa kaplicy pw. św. Leonarda w Szczebrzeszynie w świetle źródeł archiwalnych - przyczynek do mecenatu Hrabiego Maurycego Zamoyskiego". Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 108 (20.12.2017): 5–16. http://dx.doi.org/10.31743/abmk.12165.
Pełny tekst źródła
30
Kukuła, Karol. "Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna im. Jana Zamoyskiego z siedzibą w Zamościu u progu roku akademickiego 1999/2000". Krakowskie Studia Małopolskie 4, nr 1 (31.12.2000): 267–70. http://dx.doi.org/10.15804/ksm200029.
Pełny tekst źródła
31
Kędziora, Andrzej. "Akta osób i rodzin, zespół nr 1170". Archiwariusz Zamojski 14 (31.12.2015): 133–42. http://dx.doi.org/10.56583/az.1186.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
W ciągu pierwszych 10 lat (2006–2015) zespół akt osób i rodzin, tworzony w Archiwum Państwowym w Zamościu od podstaw, w oparciu o fotografie i domowe dokumenty przekazywane przez mieszkańców, wzbogacił się o ponad 300 jednostek. Powstała też Galeria Fotografii, prezentowana na stronie internetowej zamojskiego archiwum. W chwili pisania artykułu była to największa – poza Narodowym Archiwum Cyfrowym – prezentacja fotografii z własnego zasobu placówki archiwalnej; miała ponad 2,4 mln wyświetleń. Do zespołu trafiły m.in. domowe archiwa 2 zmarłych regionalistów: Kazimierza Kowalczyka i Krzysztofa Czubary. W artykule publikowana jest zestawienie wszystkich jednostek, można wymienić akta np. malarza Mariana Iwańciowa, choreografki i pedagog Zofii Wiktorowicz, historyka, płk. Ryszarda Hussa, cukierników Bolesława i Stanisława Pachutów, regionalistów i księgarzy Stefana i Zygmunta Pomarańskich, artysty grafika Jakuba Erola, muzealnika Władysława Kabata, żołnierza Ruchu Oporu Bolesława Sobieszczańskiego, lekarza i regionalisty Zygmunta Klukowskiego, historyka Michała Pieszki, starosty zamojskiego Mariana Sochańskiego, muzyka Stanisława Namysłowskiego, malarza Czesława Kiełbińskiego, potomka założyciela Zamościa Marcina Zamoyskiego. Dokumenty przekazali do archiwum nauczyciele, wojskowi, artyści, społecznicy, dziennikarze, regionaliści, przedsiębiorcy i rzemieślnicy, działacze Solidarności, lekarze, urzędnicy, kolekcjonerzy i in.
32
Kędziora, Andrzej. "Sprawa honorowa z akt Zamojskiego… Gimnazjum". Archiwariusz Zamojski 6 (31.12.2007): 107–12. http://dx.doi.org/10.56583/az.1503.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Epokę pojedynków definitywnie zakończyła II wojna światowa. W latach przedwojennych pojedynkowano się również w Zamościu, choć nie zachowało się na ten temat wiele materiałów. Odkrycie więc dokumentacji jednej ze „spraw honorowych” z Zamościa– stanowi co najmniej niespodziankę. Nie mniejszą jest miejsce, w którym dokumenty odnaleziono – zespół akt I Liceum Ogólnokształcącego w Zamościu, w jednostce „Zarządzenia i korespondencje”. W ostatnim etapie dokumentowanego zatargu superarbitrem sądu honorowego był dyrektor gimnazjum im. J. Zamoyskiego Kazimierz Lewicki, który posiadając całą dokumentację dołączył ją do szkolnych akt. Nie było by jednak tych wszystkich protokołów, gdyby adwersarze, jak to było zazwyczaj, od razu stanęli naprzeciwko siebie. W 1928 r. major Wilhelm Lipski z miejscowego p. a. l. oskarżał przed sądem Żyda Bechera, który jadąc ulicą potrącił go dyszlem. Broniący pozwanego Wiktor Żymirski wyjaśnił, iż major jechał nie właściwą stroną ulicy. W odpowiedzi, poirytowany major wytknął obrońcy, że nie zna akt sprawy. Czując niewątpliwie respekt przed wysokiej rangi oficerem, oponował. To jednak wystarczyło by wyzwać Żymirskiego na pojedynek. Każde takie wydarzenie urozmaicało życie garnizonowe, a oficerowie często obnosili się z nieskrywaną wyższością wobec cywili.
33
Witkowski, Wojciech. "Z Sankt Petersburga dla czytelnika zachodnioeuropejskiego – Aleksander This o prawie Rzeczypospolitej szlacheckiej". Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius) 66, nr 1 (17.07.2019): 451. http://dx.doi.org/10.17951/g.2019.66.1.451-463.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
<p>Aleksander This (1803–1864), wybitny polski prawnik czasów Królestwa Polskiego, po wybuchu powstania listopadowego znalazł się w Petersburgu. Tam zajmował się pracą naukową i w 1838 r. opublikował we francuskim czasopiśmie prawniczym „Revue etrangére et française de legislation” artykuł pt. <em>Notice sur la coordination des lois provinciales de l’Empire de Russie</em>. W tekście tym<em> </em>omówił problem kodyfikacji praw prowincjonalnych na zabranych przez Rosję ziemiach polskich podczas zaborów w końcu XVIII w. This zamieścił w nim opis i ocenę ustawodawstwa prawa polskiego w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Omówił też systemy praw obowiązujących i ich klasyfikacje oraz próby kodyfikowania prawa od XIV do XVIII w. Ponadto szczegółowo przedstawił prawo powszechne, prawa szczególne oraz pomocnicze, jakie funkcjonowały w dawnej Polsce. Krytycznie ocenił brak skodyfikowania prawa, a zwłaszcza niedojście do skutku kodyfikacji z 1532 r. tzw. <em>Korektury Praw</em> i tzw. <em>Zbioru Praw Sądowych</em> Andrzeja Zamoyskiego z lat 1776–1780. Walorem jego publikacji było przedstawienie czytelnikom zachodnioeuropejskim problematyki dawnego prawa polskiego.</p>
34
Nawrocka, Ewelina. "Przyczynek do powstania biblioteki w Zamościu". Archiwariusz Zamojski 19 (31.12.2021): 279–86. http://dx.doi.org/10.56583/az.817.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Książnica Zamojska w Zamościu obchodziła w 2021 r. 100-lecie istnienia, jej historia rozpoczęła się w 1921 r., gdy w mieście powstało stowarzyszenie Biblioteka Publiczna im. Jana Zamoyskiego. Artykuł przynosi informacje o funkcjonujących w Zamościu już wcześniej, w pierwszych latach XX w., czytelni i bibliotece Polskiej Macierzy Szkolnej w Zamościu, prowadzonej kolejno przez Marię Jaśkiewicz i Reginę Kłossowską. Pierwsza Biblioteka Publiczna wzbogaciła się o księgozbiór Towarzystwa Akcyjnego „Ziemianin”, potem o książki kupowane przez Zarząd Miejski i Wydział Powiatowy. Nadal prowadziła ją Regina Kłossowska, po niej Stanisława Lewicka i Ludwika Gołkowska. Pieczę nad księgozbiorem przejęło Koło Miłośników Książki, którego aktywnymi członkami byli mecenas Henryk Rosiński i Zygmunt Klukowski. Kolejną kierowniczką została Halina Górczyńska, bibliotekę ulokowano w oficynie ratusza. By w czasie okupacji uratować jak najwięcej książek (Niemcy palili je i topili w bagnach), przeprowadzono wielką akcję wypożyczania księgozbioru. Jego część ukrył w swoim domu kustosz zamojskiego muzeum Władysław Kabat. Po wojnie wystosowano apele o zwrot przetrzymywanych zbiorów oraz zbiórkę książek i pieniędzy. Autorka odnalazła te apele w archiwalnej prasie, przytacza je. Ostatnie informacje pochodzą z 1945 r., gdy otwarto bibliotekę pod auspicjami Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, prowadziły ją wówczas siostry Anna i Irena Todys.
35
Makara, Jan. "Szkoły im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie. Biografie pedagogów (1811–1852)". Archiwariusz Zamojski 17 (31.12.2019): 211–61. http://dx.doi.org/10.56583/az.844.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
W artykule zamieszczono biogramy blisko 60 pedagogów pracujących w latach 1811–1852 w szkołach im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie, wywodzących się od Akademii Zamojskiej założonej w Zamościu w 1594 r., w 1784 r. zamienionej na liceum, a następnie na szkołę wojewódzką, w 1811 r. przeniesioną przez ordynata Stanisława Kostkę Zamoyskiego do Szczebrzeszyna. Tu jej uroczyste otwarcie, jako Szkoły Wydziałowej, odbyło się w 1823 r. Omówiono dalsze przekształcenia placówki noszącej imię Zamoyskich, a funkcjonującej po kolejnymi oficjalnymi nazwami: Szkoła Wojewódzka, Gimnazjum, Szkoła Realna. Jej kadrę pedagogiczną tworzyli Polacy, Rosjanie, Szwajcarzy, Niemcy i pojedynczy przedstawiciele innych narodowości, o różnym wyznaniu i także wykształceniu. W biogramach opartych o dokumenty parafii w Szczebrzeszynie (Archiwum Państwowe w Lublinie), przedwojenną publikację Zygmunta Klukowskiego i in. źródła, podano lata życia pedagogów, dane o ich wykształceniu, pobycie w Szczebrzeszynie i pracy w innych miastach, o ich rodzinach. Najwięcej informacji podano o ks. Ignacym Siekierzyńskim – pierwszym rektorze szkoły w latach 1811–1814, ks. Marcinie Gosiewskim – rektorze w latach 1818–1828, Janie Iwaszkiewiczu, Teodozym Sierocińskim, Gustawie Adolfie Jellachichu, Stanisławie Kiewliczu, Janie Karolu Wilhelmie Goetzu. Dołączono wykaz rektorów, zastępców rektora, dyrektorów i zastępców dyrektora szkół.
36
Stankiewicz, Aleksander. "Jak Feniks z popiołów. Architektura kościoła franciszkanów w Zamościu". Biuletyn Historii Sztuki 84, nr 4 (30.12.2022): 817–78. http://dx.doi.org/10.36744/bhs.1136.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Kociół franciszkanów w Zamościu, mimo pokaźnych rozmiarów i wysokiej klasy artystycznej, nie budził większego zainteresowania badaczy polskiej architektury nowożytnej. Do tej pory skupiano się na ustaleniu podstawowych faktów z dziejów zabytku, a także podjęto szereg prób atrybucji autorstwa projektu, które w świetle prowadzonych wciąż badań nad sztuką nowożytną można uszczegółowić. Impulsem do podjęcia tematu była niedawna odbudowa świątyni, rozebranej częściowo w XIX i przekształconej w XX w. Analiza zachowanej ikonografii z XIX i początku XX w. pozwala usytuować architekturę świątyni w szerokim kontekście europejskiej i polskiej tradycji architektonicznej, a także zweryfikować rekonstrukcję zabytku. Projekt kościoła zamojskich franciszkanów, wznoszonego w latach od 1637 do ok. 1685, nawiązywał do architektury rzymskiej przełomu XVI i XVII w. Jednak ze względu na to, że prace budowlane były realizowane przez warsztat muratorski Jana Wolffa, z kręgu form wypracowanych w tym środowisku właśnie pochodzą dekoracje świątyni wykonane w zaprawie. Nie zatarło to jednak wczesnobarokowego wyglądu kościoła, który ma swoję genezę m.in. w bazylice św. Piotra na Watykanie oraz w realizacjach lombardzkich architektów czynnych ok. 1600 r. w Rzymie. Analiza korespondencji fundatora, ordynata Tomasza Zamoyskiego, oraz zastosowanych rozwiązań architektonicznych pozwala przypuszczać, że projektantem budowli był Constante Tencalla.
37
Szykuła-Żygawska, Agnieszka. "Koloniści niemieccy w Zamościu w świetle ksiąg metrykalnych zamojskiej katedry i inwentarzy notarialnych". Archiwariusz Zamojski 16 (31.12.2018): 137–48. http://dx.doi.org/10.56583/az.1010.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Osłabienie odrębności narodowej zagarniętego kraju oraz stworzenie kadry niemieckich pracowników – takie cele przyświecały zapoczątkowanej z inicjatywy cesarza Józefa II kolonizacji polskich terenów. Autorka tekstu ustaliła, że była ona prowadzona także na terenach Ordynacji Zamojskiej, za zgodą ordynata Andrzeja Zamoyskiego. Wymienia wsie, do których w latach 80. i 90. XVIII w. sprowadzono kolonistów. Skupia się jednak przede wszystkim na Zamościu, do którego w latach 1784–1785 ordynat przyjął 28 rodzin niemieckich rzemieślników różnych profesji. Informacji dostarczyła kwerenda w księgach metrykalnych zamojskiej parafii katedralnej za lata 1780–1850, przy czym pomocne okazały się przede wszystkim akty chrztów oraz XIX-wieczne akty notarialne. Ich analiza pozwoliła autorce na wysnucie wniosku o postępującej asymilacji niemieckich rodzin. O ile przez 20 pierwszych lat rodzicami chrzestnymi dzieci kolonistów zostawali inni koloniści, o tyle później w ich aktach chrztu zaczynają występować także zamościanie (dotyczy to również aktów zgonu). Po 1800 r. coraz częściej odnotowywane były związki małżeńskie zawierane przez niemieckich kolonistów z zamościankami. Autorka uważa, że barierą w zacieśnianiu kontaktów mógł być początkowo język; o trudnościach na tym polu świadczy niejednolity zapis tych samych niemieckich nazwisk w metrykach. Szerzej omówiono fakty z życia dwóch rodzin, o nazwiskach: Böhme (Beme, Bohme, Bem) i Schönauer (Szenauer, Szonauryn, Szynaurin).
38
Pawlicki, Bonawentura Maciej. "Profesor Jerzy Kowalczyk, historyk sztuki (1930–2018). Wspomnienie wspólnych peregrynacji – spojrzenie w przyszłość poprzez pryzmat sztuki". Archiwariusz Zamojski 16 (31.12.2018): 7–16. http://dx.doi.org/10.56583/az.1004.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Prof. Bonawentura Maciej Pawlicki, wybitny specjalista w zakresie architektury i urbanistyki, zwłaszcza dwóch miast: rodzinnego Krakowa oraz Zamościa, żegna tym tekstem innego wybitnego znawcę Zamościa i Zamojszczyzny, prof. Jerzego Kowalczyka. Omawia życiorys oraz ogromny dorobek zmarłego profesora. Jerzy Kowalczyk był rodzinnie związany z Zamojszczyzną – pochodził z Goraja, który w 1596 r. został włączony przez Jana Zamoyskiego, budowniczego Zamościa, do Ordynacji Zamojskiej. Doktorat, wydany przez PWN, poświęcił kolegiacie zamojskiej; był uważany za najlepszego znawcę tego renesansowego bezcennego zabytku. Do zainteresowań prof. Kowalczyka autor zalicza: architekturę, zabytkoznawstwo, konserwatorstwo, ochronę zabytków, naukę o sztuce, urbanistykę, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, konserwację i ochronę dzieł sztuki. Przypomina, że przeprowadził on penetrację całej Lubelszczyzny, której efektem była seria trzech książek o architekturze drewnianej miasteczek i wsi oraz renesansowej rzeźby w zabytkach tego regionu. Prof. Kowalczyk był zaliczany do grona osób najbardziej zasłużonych dla ochrony zabytków Zamościa; czuwał nad prowadzoną od lat 60. do lat 80. renowacją Starego Miasta. Jego dorobek naukowy liczy pół tysiąca pozycji, z czego znaczna część to zamostiana, jest wśród niezastąpiony do dziś przewodnik po mieście. Profesorowie znali się. Prof. Pawlicki wspomina, że prof. Kowalczyk niejednokrotnie służył mu bezinteresowną pomocą.
39
Boguszewska, Kamila. "Municipal gardens as the synergic element of the structure of selected towns of Lublin region". Budownictwo i Architektura 18, nr 2 (20.11.2019): 031–45. http://dx.doi.org/10.35784/bud-arch.553.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Planning of municipal gardens as the integral part of urban landscape in the Lublin region was typified by the activity of the outstanding garden planners: engineer Feliks Bieczyński and Walerian Kronenberg. This movement to create public, municipal green areas commenced in 19th century and continued with success during the inter-war period. This process took place in the big cities of Lublin, Zamość or Lubartów. Newly established public gardens were usually located on the outskirts of the city as for example, Park Saski (1837), Ogród Bronowicki (the Bronowicki Garden) - formerly called the Foksal Park in Lublin, or Park Miejski im. Jana Kanclerza Zamoyskiego (the Zamoyski Municipal Park - 1926) located in the former fortification area in Zamość. The situation in smaller cities such as Lubartów, Radzyń Podlaski (1755, planner: Jakub Fontana) and Kock (planner: Szymon Bogumił Zug) was slightly different. The former garden complex adjacent to the magnate residence served a key role in the urban structure of the settlement (thus, determining its development) was later adapted to the function of a municipal park.
The article describes three selected garden complexes. The spatial relations of the parks in the context of their urban structure are analysed. The article takes into account their contemporary use and the state of preservation of their historic elements as presented in the original composition as presented in historic images and maps.Planning of municipal gardens as the integral part of urban landscape in the Lublin region was typified by the activity of the outstanding garden planners: engineer Feliks Bieczyński and Walerian Kronenberg. This movement to create public, municipal green areas commenced in 19th century and continued with success during the inter-war period. This process took place in the big cities of Lublin, Zamość or Lubartów. Newly established public gardens were usually located on the outskirts of the city as for example, Park Saski (1837), Ogród Bronowicki (the Bronowicki Garden) - formerly called the Foksal Park in Lublin, or Park Miejski im. Jana Kanclerza Zamoyskiego (the Zamoyski Municipal Park - 1926) located in the former fortification area in Zamość. The situation in smaller cities such as Lubartów, Radzyń Podlaski (1755, planner: Jakub Fontana) and Kock (planner: Szymon Bogumił Zug) was slightly different. The former garden complex adjacent to the magnate residence served a key role in the urban structure of the settlement (thus, determining its development) was later adapted to the function of a municipal park.
The article describes three selected garden complexes. The spatial relations of the parks in the context of their urban structure are analysed. The article takes into account their contemporary use and the state of preservation of their historic elements as presented in the original composition as presented in historic images and maps.
40
Tyszka, Paweł. "„A to tak prędko kaleczeję, jako źrebiec po starym ojcu…”. Późne tacierzyństwo Jana Zamoyskiego i jego relacje z synem Tomaszem". Wieki Stare i Nowe 18, nr 23 (28.12.2023): 1–14. http://dx.doi.org/10.31261/wsn.2023.23.07.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Tomasz Zamoyski, upragniony dziedzic nazwiska i rodowej fortuny, urodził się, gdy kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski przekroczył 52. rok życia. O ile matka Tomasza, Barbara z Tarnowskich, otoczyła go bezgraniczną miłością, o tyle ojciec, który niewątpliwie cieszył się z narodzin syna, nie poświęcił się tacierzyństwu, wyżej stawiając sprawy państwowe. Zatroszczył się jednak o wszechstronną edukację potomka, zadbał o odpowiednie koneksje towarzyskie, a zostawiając olbrzymi majątek, zapewnił mu jak najlepszy start w życiu. Trudno jednak doszukać się w ich relacji bliższych więzi łączących ojca z synem.
41
Feduszka, Jacek, i Jakub Żygawski. "„Bezpowrotnie stracony” akt lokacyjny Zamościa z 1580 r. w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie. Rozważania na temat losów dokumentu po 1860 r." Archiwariusz Zamojski 19 (31.12.2021): 7–23. http://dx.doi.org/10.56583/az.751.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Akt lokacyjny Zamościa z 1580 r., z własnoręcznym podpisem fundatora Jana Zamoyskiego, do niedawna uchodził za zaginiony. Autorzy artykułu próbują wyjaśnić, w jaki sposób trafił do Archiwum Narodowego w Krakowie, gdzie został odnaleziony w zbiorze pergaminowych dokumentów. Nie ulega wątpliwości, że do 1860 r. dokument znajdował się w Zamościu, gdyż taka data widnieje na awersie pergaminu, razem z podpisem ks. Mikołaja Kulaszyńskiego, wikariusza kolegiaty zamojskiej, zaświadczającym, że czytał dokument. Ta notatka skłoniła autorów do poszukiwania argumentów do postawienia hipotezy, iż to ks. Kulaszyński przesłał akt lokacyjny do Krakowa (wraz z innymi dokumentami), do konserwatora zabytków Galicji Wschodniej Ludwika Mieczysława Potockiego, który pracował nad monografią Zamościa i Ordynacji Zamojskiej. Hipoteza oparta jest na dwóch założeniach: iż „akt lokacyjny Zamościa”, który pod koniec XIX w. miał się znajdować w Archiwum Akt Dawnych w Lublinie, był tylko kopią, oraz iż oryginał aktu złożony był w archiwum kolegiaty, a nie w „skrzyni magistrackiej”, zalążku archiwum miejskiego; „za” przemawia ranga świątyni. Autorzy opisują okoliczności odnalezienia innego bezcennego historycznego dokumentu z 1580 r., zaginionego podczas II wojny w Wilnie – przywileju króla Stefana Batorego dla Zamościa, oraz biografię ks. Kulaszyńskiego i jego współpracę z Potockim przy tworzeniu niewydanej do dziś monografii („Zamość i jego instytucje pod względem dziejów, religii i oświaty krajowej”).
42
Nawrocka, Ewelina. "Droga Zamościa na listę UNESCO w świetle materiałów z epoki". Archiwariusz Zamojski 19 (31.12.2021): 315–32. http://dx.doi.org/10.56583/az.821.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
14 grudnia 1992 r. Stare Miasto w Zamościu zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Uzasadnienie decyzji ICOMOS rozpoczął od stwierdzenia, że Zamość jest jedynym w Europie centralnej przykładem miasta renesansowego, które nie doznało żadnych zmian od swojego powstania. Autorka postanowiła prześledzić, jak doszło do wpisania miasta na listę UNESCO, początku tej drogi upatrując w latach 30. XX w., gdy inwentaryzację zabytków Starego Miasta i prace badawcze nad fortyfikacjami rozpoczął Jan Zachwatowicz z Politechniki Warszawskiej. Zachwatowicz i Władysław Wieczorkiewicz opracowali pierwszy plan zagospodarowania Zamościa. Przytoczono protokół z posiedzenia Rady Miejskiej z 1939 r., na którym omówiono m.in. projekty i realizacje odnowienia rynku zamojskiego. W 1961 r. wykonano inwentaryzację i ocenę zabytków na Starym Mieście: 20 proc. było zniszczonych jest w 70 proc., a połowa w 50-60 proc. Autorka relacjonuje podejmowane od początku lat 70. działania zmierzające do kompleksowej rewaloryzacji Starego Miasta przed jubileuszem 400-lecia (1980). Rada Ministrów w 1974 r. przyznała miastu 1,35 mld zł na prace remontowo-konserwatorskie i odtworzeniowe. Plan realizowano do 1985 r. Popularyzował go m.in. prof. Wiktor Zin. W 1980 r. w Zamościu odbyła się XV Konferencja UNESCO. Autorka wymienia najbardziej zasłużonych dla wpisania Zamościa na listę, w tym potomka założyciela miasta, XVI ordynata Jana Zamoyskiego.
43
Szykuła-Żygawska, Agnieszka. "Nieznany obraz Rafała Hadziewicza „Modlitwa w Ogrójcu”. Przyczynek do historii szczebrzeszyńskich zamówień malarza". Archiwariusz Zamojski 15 (31.12.2017): 193–200. http://dx.doi.org/10.56583/az.1026.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Rafał Hadziewicz, którego autorka zalicza do wybitnych malarzy II połowy XIX w., jest doceniany, o czym świadczy choćby przekrojowa wystawa zorganizowana w 2016 r., w 130. rocznicę śmierci artysty, przez Muzeum Narodowe w Kielcach; towarzyszył jej katalog. Tym niemniej autorka przychyla się do opinii innych historyków sztuki i uważa, że twórczość malarza nie jest w pełni poznana. Można spodziewać się odkrycia nieznanych dzieł artysty, np. w kościołach, od których otrzymywał wiele zamówień, niewykluczone, że na Zamojszczyźnie. Hadziewicz stąd właśnie pochodził, urodził się w Zamchu, był synem urzędnika Ordynacji Zamojskiej. Z tego regionu pochodzi osiem znanych jego obrazów w kościołach, m.in. w Radecznicy, Szczebrzeszynie, katedrze w Zamościu (dwa obrazy powstałe na zamówienie ordynata Tomasza Franciszka Zamoyskiego), Zwierzyńcu, Frampolu (nieznany badaczom z muzeum w Kielcach). Autorka ustaliła, że kolejny obraz malarza, przedstawiający Jezusa Chrystusa w Ogrójcu, także znajdował się niegdyś w Szczebrzeszynie, u proboszcza kościoła pw. św. Mikołaja, ks. Marcina Gosiewskiego. W spisie inwentarza sporządzonym po śmierci kapłana (1848), odnalazła informację, że obraz Hadziewicza został pożyczony do „zdjęcia kopii” do Warszawy (i dlatego nie ma go na stanie). Los obrazu jest nieznany. Wiadomo także, że malarz namalował obraz św. Dominika do kaplicy w Biłgoraju; teraz go tam nie ma (ustalenia Piotra Kondraciuka). Artykuł przybliża też sylwetkę zasłużonego ks. M. Gosiewskiego.
44
Kędziora, Andrzej. "Leśmianowie we wspomnieniach Janiny Bojarczukowej". Archiwariusz Zamojski 10 (31.12.2011): 111–16. http://dx.doi.org/10.56583/az.1253.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Wybitny poeta Bolesław Leśmian mieszkał w Zamościu w latach 1922–1935, pracował jako notariusz. Zajmował mieszkanie w kamienicy na Starym Mieście, mieszkał tu z żoną, malarką Zofią Chylińską oraz dwiema córkami: Lusią (Marią Ludwiką, ur. 1905 w.) i Dunią (Wandą Ireną, ur. 1908 r.). Janina Bojarczuk, której wspomnienia są cytowane, urodziła się w 1907 r., była niemal rówieśniczką córek Leśmiana, przyjaźniła się z nimi, odwiedzała je codziennie – jak sama twierdziła. To wyjątkowa sytuacja, gdyż Leśmianowie nie bywali, nie przyjmowali gości, utrzymywali w Zamościu bardzo ograniczone kontakty towarzyskie – o czym także wspominała. Przyjaźń trwała do 1927 r., w którym Janina Bojarczuk wyjechała z Zamościa. Jej wspomnienia czy może zapiski z rozmów z nią znajdowały się w puściźnie po zmarłym regionaliście Krzysztofie Czubarze, która trafiła do Archiwum państwowego w Zamościu. Zapiski są nieopracowane i dość chaotyczne, na co mógł wpływać także wiek rozmówczyni. Rozmowa obyła się w 1996 r., a więc dawna koleżanka córek Leśmiana miała już prawie 90 lat. Janina Bojarczuk wspominała, że mieszkanie Leśmianów miało 5 pokoi, było skromnie urządzone, piękny był tylko gabinet poety; nie można było do niego wchodzić, gdy miał natchnienie i pracował. Oglądała obrazy Zofii Chylińskiej, która malowała nagich, sprowadzanych spod kościoła „dziadów”. Janina Bojarczuk wróciła do Zamościa. Jej mąż Michał Bojarczuk był długoletnim dyrektora liceum im. Zamoyskiego, regionalistą i kronikarzem.
45
Wróbel-Lipowa, Krystyna. "Model wychowania w rodzinie ziemiańskiej w pierwszej połowie XIX wieku na przykładzie domu Stanisława Kostki Zamoyskiego i jego córki Celiny Działyńskiej". Biuletyn Historii Wychowania, nr 30 (8.02.2019): 55–64. http://dx.doi.org/10.14746/bhw.2013.30.4.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Upbringing of children in aristocratic families in the first half of the 19th century, based on Stanislaw Kostka Zamoyski and his daughter Celina DziałyńskiUpbringing and education was a matter of great importance among the Polish landed gentry. The education of male descendants was particularly essential, because they were expected to hold important office, increase the family’s wealth and possessions and become a source of pride to the family in the future. According to Stanislaw Kostka Zamoyski XII, Majoratsherr in Zamość, the family home set the best example of upbringing to the younger family members. Therefore, children needed to have positive role models in their parents, who would provide them with advice, care and look after them. Small children were introduced to harsh conditions of everyday life. In order to positively shape children’s personalities, to help them to become open, gentle, reasonable, and kind people, teachers were not allowed to set them a bad example. The XII Majoratsherr’s children in Zamość were raised by parents who called for strict obedience and respect. Stanisław Kostka Zamoyski’s daughter Celina Działyńska raised her offspring in the same manner. She taught them respect for ordinary people – service and help for the needy. The above mentioned methods produced a positive effect in the future. Children raised in this way became aware of their responsibilities to the family and homeland.
46
Hundert, Zbigniew. "The Enlistment Letters (listy przypowiednie) for Marcin Zamoyski with the Years 1656, 1679 and 1683 on Cavalry Banners and Foot Regiment in the Polish Crown Army". Res Historica 43 (9.01.2018): 313. http://dx.doi.org/10.17951/rh.2017.0.313.
Pełny tekst źródła
47
Hundert, Zbigniew. "The Enlistment Letters (listy przypowiednie) for Marcin Zamoyski with the Years 1656, 1679 and 1683 on Cavalry Banners and Foot Regiment in the Polish Crown Army". Res Historica 43 (9.01.2018): 313–36. http://dx.doi.org/10.17951/rh.2017.43.313-336.
Pełny tekst źródła
48
Mikitiuk, Renata. "Ewa Kuźma, Polityka kulturalna PPR-PZPR na Lubelszczyźnie w latach 1944–1956, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczne im. J. Zamoyskiego, Zamość 2009, ss. 389." Krakowskie Studia Małopolskie 13, nr 1 (31.12.2009): 327–29. http://dx.doi.org/10.15804/ksm200919.
Pełny tekst źródła
49
Wrana, Jan. "Synergia w nieidealnym mieście „idealnym” – próby integrowania Zamościa". Budownictwo i Architektura 16, nr 1 (11.04.2017): 5–17. http://dx.doi.org/10.24358/bud-arch_17_161_01.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Zamość zrealizowane marzenie wielkiego hetmana koronnego Jana Zamoyskiego (1542-1605) to renesansowe „miasto idealne” którego początki sięgają roku 1579 – rozpoczęcia budowy miasta wg projektu włoskiego architekta Bernardo Morando (1540-1600). W układzie ówczesnego miasta można zauważyć odniesienia do teoretycznych prac Pietro Cataneo i Giorgio Mariniego. Już w roku 1580 Zamość uzyskał prawa miejskie, a po ośmiu latach stał się stolicą Ordynacji Zamojskiej. W okresie zaborów od roku 1822 funkcja miasta została wyprowadzona poza mury obronne na południowy-wschód od Zamościa, pełniącego wtedy funkcję „Twierdzy Zamość”. Obecnie „Stare Miasto” – ścisłe historyczne centrum miasta – zwane „perłą renesansu”, jest jedną z 16 dzielnic współczesnego miasta Zamość. Dzięki aktywności władz miejskich od lat 90-tych oraz pozyskanym środkom unijnym, prowadzony jest program rewitalizacji Starego Miasta – następuje zmiana wizerunku miasta oraz wzrasta aktywność społeczności lokalnej współpracującej z miastami partnerskimi. Poza rejonem historycznego Starego Miasta zauważalny jest problem dotykający współcześnie większość polskich miast – chaos przestrzenny i dysonans w strukturze przestrzennej. O możliwych w przyszłości działaniach w celu przywrócenia spójności i harmonijnego wizerunku Zamościa, jako jednego z przykładów dla polskich miast, odbywały się pierwsze Ogólnopolskie Studenckie Warsztaty „Synergia w Architekturze Lublin – Zamość 2015” zorganizowane w dniach 23-26 września 2015 roku przez Samodzielną Pracownię Architektoniczną Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, Fundację Rozwoju Politechniki Lubelskiej oraz Fundację Na Dużą Skalę z siedzibą w Poznaniu. Rejonem określonym w pierwszych warsztatach był teren Rotundy (w której obecnie jest Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny) wraz ze znajdującym się w sąsiedztwie zalewem Ośrodka Sportu i Rekreacji, zlokalizowane w centrum Zamościa, w niewielkiej odległości od Zabytkowego Starego Miasta.
50
Barwicka-Makula, Aleksandra. "Ksiądz Stanisław Fogelweder jako kanclerz królowej Anny, żony Zygmunta III Wazy". Rocznik Filozoficzny Ignatianum 27, nr 2 (30.12.2021): 161–78. http://dx.doi.org/10.35765/rfi.2021.2702.8.
Pełny tekst źródłaStreszczenie:
Artykuł stanowi próbę ukazania aktywności Stanisława Fogelwedera w służbie królowej Anny Austriaczki (1592-1598), pierwszej żony Zygmunta III Wazy. Za cel postawiono odtworzenie zakresu jego dworskich powinności oraz przedstawienie ocen jego działalności, pojawiających w listach monarchini, jej matki arcyksiężnej Marii Bawarskiej oraz innych dworzan królowej, a także w relacjach obcych dyplomatów. Okres życia Fogelwedera, w którym wypełniał obowiązki kanclerza i sekretarza Habsburżanki, należy do najsłabiej omówionych w literaturze przedmiotu etapów jego kariery dworskiej i dyplomatycznej. Znikome zainteresowanie może zadziwiać zważywszy na zachowany materiał źródłowy. Pozycję Fogelwedera na dworach Zygmunta III i Anny Austriaczki można rekonstruować na podstawie korespondencji – zwłaszcza jego listów pisanych do Marii Bawarskiej i Jana Zamoyskiego. W świetle tych źródeł do zakresu obowiązków Fogelwedera, obok typowo kancelaryjnych powinności, należały obecność podczas audiencji i wygłaszanie mów w imieniu królowej, towarzyszenie monarchini w podróżach, pozyskiwanie i przekazywanie informacji, pośredniczenie w zbudowaniu relacji młodej władczyni z członkami elity władzy, zwłaszcza Janem Zamoyskim. Rozpoczęcie służby na dworze Anny Austriaczki nie zamykało jego działalności jako sekretarza królewskiego oraz nie przerywało jego związków z Anną Jagiellonką i dworem królowej wdowy. Świadczą o tym wpisy do Metryki Koronnej oraz informacje zawarte w rachunkach królewskich. Trwająca nieprzerwalnie przez cztery dekady służba dworska Fogelwedera oparta była na lojalności i całkowitemu oddaniu panującej dynastii. Oceniano ją zazwyczaj pozytywnie – spowiednik królowej Zygmunt Ernhofer charakteryzował go jako dobrego człowieka i niezwykle pracowitego dworzanina. Arcyksiężna Maria nazywała go wiernym, starym sługą. Zazdrosny o wpływy Fogelwedera pokojowiec królowej Georg Schiechel podkreślał znaczenie jego zażyłości z Zamoyskim. Czasem jednak jego bliskie relacje z parą monarszą musiały być przedmiotem krytyki, bolesnej i niezrozumiałej dla Fogelwedera.