Gotowa bibliografia na temat „Sinop Arkeoloji Müzesi”

Sinop ili sınırları içindeki ilk önemli arkeolojik çalışmayı 1950'li yılların başında dönemin Kastamonu Müzesi Müdürü A. Gökoğlu gerçekleştirmiştir. Batı ve Orta Karadeniz bölgelerini içeren geniş kapsamlı bir yüzey araştırması yapmış olan A. Gökoğlu, Sinop ilinin Merkez ilçe ile Ayancık, Boyabat ve Gerze ilçelerini incelemiştir(1). 1951-1953 yılları arasında kent merkezinde, bir proje kapsamında E. Akurgal, A. Erzen ve L. Budde tarafından yapılan çalışmalar Sinop ilindeki ilk arkeolojik kazıyı oluşturur(2). Bu arada A. Erzen, aynı proje çerçevesinde Sinop'un 16 km güneybatısında yer alan Demirci Köyü'ndeki Kocagöz Höyük'te (Demirci Höyük) kısa süreli bir kazı yapmıştır(3). 1955 yılında Tokat ve Samsun illerinde incelemeler yapan C. Burney, Sinop iline de uğramış ve özellikle Kocagöz Höyük'le ilgilenmiştir(4). 1970 yılında ise, J.A. Dengate Samsun ili ile birlikte Sinop ili sınırları içinde de Demir Çağı merkezlerine ağırlık veren bir yüzey araştırması gerçekleştirmiştir(5). 1977 yılında P. Donceel-Voute Kastamonu-Daday'dan başlayarak Durağan'a kadar uzanan Gökırmak/Amnias'ın vadisinde bir yüzey araştırması yapmıştır. Bu araştırma sırasında Gökırmak/Amnias'ın Sinop ili sınırları içindeki bölümünde yani Boyabat ve Durağan ilçeleri arasındaki kesiminde ayrıntılı bir şekilde incelemeler gerçekleştirmiştir(6).

Bodrum Eski Çeşme Mahallesi kurtarma kazıları, Dor Hexapolisinin önemli kentlerinden biri olan antik Halikarnassos kentinin surlarının içinde, Myndos kapının güney doğusunda, tiyatronun güneyinde ve antik limana yakın bir konumdadır. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi arkeologları tarafından 2018 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında birbiriyle bağlantılı bir yapı kompleksi ortaya çıkarılmıştır. Makalede, bu alandaki kazılar sonucu ele geçen Hellenistik Döneme tarihlenen ithal amphoralara ait mühürlü kulplar incelenmektedir. Makale, Halikarnassos kentinden ele geçen amphora mühürlerine ilişkin kapsamlı ilk çalışmalardan biri olması bakımından önem taşımaktadır. Kazı çalışmalarında bulunan toplam 28 amphora mühürlü kulbundan 8 adedi Rhodos, 7 adedi Rhodos Peraiası, 5 adedi Knidos ve 4 adedi Kos kökenli amphoralara aittir. Bunların yanısıra Paros, Sinope ve Nikandros Grubu amphoralarına ait de birer mühürlü kulp mevcuttur. Kökeni kesin olarak belirlenemeyen bir örnek de, olasılıkla, Rhodos Peraiası kökenli olmalıdır. Çalışmada incelenen bu buluntular Halikarnassos kentinin Hellenistik Dönem ticaretine ışık tutmaktadır. Aynı zamanda mühürlü amphora üreticisi kentlerin ürünlerinin Doğu Akdeniz pazarındaki dağılımına ilişkin yeni bilgilerin elde edilmesine katkı sağlamaktadır. Buna ek olarak, buluntular amphora mühür çalışmaları açısından da önem arzetmektedir.

Sinop il merkezinde konumlanan Balatlar Kilisesi olarak tanınan yapı topluluğundaki arkeolojik çalışmalar 2010 yılından itibaren Prof. Dr. Gülgün KÖROĞLU kazı başkanlığında sürdürülmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalar sonucu çok sayıda seramik ve porselen eserler gün ışığına çıkarılmıştır. Bu eserler arasında Avrupa’dan (yoğun olarak İngiltere ve Fransa’dan) ithal edilen sayısız porselen de önemli bir veri kaynağı oluşturmuştur. Bu eserler arasında Sarreguemines porselen fabrikasında üretilmiş 1 porselen fincan tabağı ve bu tabağın benzerine ait parçalar (dip kısmı eksik olduğu için üretildiği fabrikaya ait damga tespit edilememiş) Osmanlı pazarı için üretilmiş olması bakımından önem arz etmektedir. Tama yakın halde bulunan fincan tabağının iç kısmında kırmızı zemin üzerine işlenen ay yıldız motifleri ve Arap harfleriyle yazılmış “buyrunuz efendim” ifadeleri dikkat çekmektedir. Mavi zemin üzerine benzer bezemelerin işlendiği eserin 4’te birine yakın kısmı dört parça halinde bulunmuş olup parçaların eksikliği nedeniyle üzerindeki yazılar okunamamıştır. Balatlar kazı buluntuları arasında yer alan bu iki eserin benzerleri çeşitli arkeolojik kazı buluntuları arasında, müze depoları ile teşhir salonlarında, koleksiyonlarda ve müzayedelerde satışa çıkarılan eserler arasında da yer almaktadır. Çalışmamızda Balatlar kazısında gün ışığına çıkarılan iki eser çıkış noktası alınarak Avrupa’da Osmanlı beğenisi için yapılan eserlere odaklanılacaktır.

Sinop il merkezinde konumlanan Balatlar Kilisesi olarak tanınan yapı topluluğundaki arkeolojik çalışmalar 2010 yılından itibaren Prof. Dr. Gülgün KÖROĞLU kazı başkanlığında sürdürülmektedir. Bu alanda yapılan çalışmalar sonucu çok sayıda seramik ve porselen eserler gün ışığına çıkarılmıştır. Bu eserler arasında Avrupa’dan (yoğun olarak İngiltere ve Fransa’dan) ithal edilen sayısız porselen de önemli bir veri kaynağı oluşturmuştur. Bu eserler arasında İngiltere fabrikalarında üretilmiş çeşitli bezeme tekniklerinin uygulandığı ve çeşitli bezeme kompozisyonlarının görüldüğü çok sayıda porselen eser gün ışığına çıkarılmıştır. Bu eserlerin yoğun bir grubunu da transfer tekniği ile yapılmış porselenler oluşturmaktadır. Transfer tekniği ile çeşitli bezeme kompozisyonlarının porselen yüzeyine aktarıldığı Balatlar eserleri arasında yer alan eski bir aşk hikâyesinin anlatıldığı willow pattern desenli porselenler bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Balatlar kazısında tespit edilen bu eserlerin benzer örnekleri çeşitli arkeolojik kazılarda da gün ışığına çıkarılmıştır. Bunun yanı sıra birçok müze koleksiyonunda bulunmakta ve müzayedelerde satışa sunulan eserler arasında da kendini göstermektedir. Söğüt ağacı motifi olarak da literatürde yerini alan bu kompozisyon, 19. yüzyılda çok meşhur olmuş ve neredeyse tüm fabrikalar bu kompozisyonu porselen yüzeylerine aktarmıştır. Willow kompozisyonu bugün çağdaş porselen sanatçıları tarafından da yorumlanmaya devam etmekte ve bu kompozisyon bugün de popülaritesini korumaktadır.

İşlevselliği bakımından bir yol haritası olarak tanımlayabileceğimiz Tabula Peutingeriana, Roma İmpa-ratorluğu’nun hakim olduğu coğrafyaları yansıtan bir propaganda aracı olarak da değerlendirilmektedir. Harita, Britanya’dan, Hindistan’a, Kuzey Denizi’nden, Akdeniz’in güney kıyılarına değin farklı coğrafi alanla-rın, yer isimlerinin ve özellikle de oldukça geniş bir yol ağını günümüze taşır. Birden fazla parçadan oluşan Tabula Peutingeriana’nın IX. kısmında Bithynia ve Paphlagonia bölgeleri arasında doğuya doğru uzanan iki yol güzergahı görülmektedir. Bunlardan biri olan güneydeki yolun Nikomedia ile Sinope arasındaki bölümü üzerinde bulunan yer adlarından biri de Antoniopolis’dir. Tabula Peutingeriana’da belirtildiği üzere burası, Gangaris olarak yazılı olan Gangra’nın 64 Roma mili batısında yer almaktadır. Tabula Peutingeriana’nın keşfi ve yayınlanmasını takiben bazı haritalarda Antoniopolis ismine rastlanmaktadır. W. M. Leake, 1822 yılında çizdiği haritada, Antinoopolis olarak belirttiği antik kenti Çerkeş ile eşleştirir. İki asırlık süreç içerisinde Çerkeş ve çevresine gelen seyyahlar ve araştırmacılar, gördükleri arkeolojik verileri not ederken, bölgede yapılan yüzey araştırmaları, burada adı ve kuruluş tarihi bilinmeyen bir antik kentin var olduğunu ortaya koymaktadır. Böylelikle söz konusu antik ve modern yerleşimlerin aynı alanda bulunduğu öngörüsü günü-müze değin kabul görmüştür. Dolayısıyla mevcut çalışmanın amacı, Çerkeş ile Antoniopolis arasındaki ilişki-yi irdelemektir. Bu bağlamda, çalışmada, Çerkeş ve civarındaki antik kentin Tabula Peutingeriana’da yer alan Antoniopolis olup olamayacağı sorusuna eldeki veriler ışığında yanıt aranmıştır.