Gotowa bibliografia na temat „Opowiadania wojenne polskie”

Głównym tematem artykułu jest zróżnicowanie obrazu pokolenia I wojny światowej w literaturze polskiej i bałkańskiej. Przedmiotem przeprowadzonej analizy porównawczej stały się dwa utwory: Odznaka za wierną służbę Andrzeja Struga oraz opowiadanie Ambrożek domobrońca (Domobran Jambrek) Miroslava Krležy z tomu Chorwacki bóg Mars. Autorka objaśnia zasady i funkcję patetycznej poetyki opisu wojny w prozie Struga oraz zupełnie odmiennej, ironicznej poetyki opowiadania Krležy. Mimo wielu podobieństw, oba utwory emitują odmienne ideologie artystyczne i polityczne. W zakończeniu artykułu kolejnym odniesieniem dla tematu wojennego jest powieść serbskiego pisarza, Miloša Crnjanskiego pt. Zapiski o Czarnojeviciu. W konkluzji rozważań autorka wskazuje na odmienność kontekstów tradycji i zwraca uwagę na formacyjne znaczenie polskiego romantyzmu.

Celem artykułu jest rekonstrukcja dynamiki, struktury i zakresu tematycznego informowania o wojnie. Przedmiotem narracji medialnych, do których się odnoszę, jest tocząca się wojna Rosji w Ukrainie. Punktem wyjścia była potoczna obserwacja dotycząca zmian w sposobie informowania i interpretowania wydarzeń wojennych w Polsce, kraju sąsiadującym z państwem w stanie wojny – Ukrainą. Choć są one nieuniknioną konsekwencją trwania rozciągniętego w czasie konfliktu zbrojnego, to interesujące wydają się funkcje, jakie na użytek polityki wewnętrznej i zewnętrznej zaczyna z czasem pełnić opowiadanie o wojnie. Przedmiotem analizy były audycje emitowane w publicznej i prywatnej stacji radiowej z udziałem elit modelowo reprezentujących wygenerowany politycznie podział na obozy Polski liberalnej i solidarnej. Z pomocą narzędzi analizy dyskursu rekonstruuję sposoby opowiadania o wojnie w interwałach czasowych pięćdziesięciu dni. Wskazuję na to, co się w nich zmieniło od momentu rozpoczęcia wojny 24.02.2022 roku po pięćdziesięciu, stu, stu pięćdziesięciu i dwustu dniach. Innymi słowy, staram się prześledzić proces rekonstrukcji tego opowiadania od skrajnej emocjonalności, przez „oswojenie wojny” i jej „profesjonalizację” po instrumentalizację. Jednocześnie rekonstruuję agendę tematyczną stopniowo przesłaniającą informacyjnie konflikt wojenny – wydarzenie, które początkowo zdenaturalizowało porządek informowania o rzeczywistości, uzyskując zrozumiały monopol na uwagę odbiorców.

Artykuł dotyczy funkcjonowania map i ich wyobrażeń w warunkach wojennych na przykładzie polskiego materiału dotyczącego II wojny światowej. Punktem wyjścia jest relacja Mirona Biało- szewskiego zawarta w opowiadaniu Rajza dotycząca ucieczki jego rodziny we wrześniu 1939 roku w stronę granicy wschodniej. Opowiadanie wprowadza wątki, które są obecne w innych tek- stach okołowojennych i powojennych autora Pamiętnika z powstania warszawskiego, i które są interpretowane w kontekście innych źródeł (przede wszystkim literackich). Mapy używane podczas wojny miały wymiar propagandowy, dezorientowały zarówno swoich, jak i obcych użyt- kowników (czytelników). Okres wojenny oznacza ciągłe zapotrzebowanie na mapy oraz ujaw- nia deficyt przestawień kartograficznych, a jednocześnie ciągle zmieniająca się rzeczywistość obnaża ich bezużyteczność, w skrajnych przypadkach sprowadzając je do surowca wtórnego. Wojna jest stanem wyjątkowym, w którym proces dekonstrukcji kartografii zostaje przyśpie- szony. Jest to więc moment, w którym postulaty nurtu krytycznego w historii i teorii kartografii zostają spełnione, a pragmatyka dowartościowana. To użytkownik w konkretnej sytuacji dokonuje demaskacji racjonalnego umysłu stojącego za kartografią.

Przedmiotem tego studium są doświadczenia wojenne kobiet z II Rzeczypospolitej, więzionych i zesłanych w głąb Związku Sowieckiego po jego agresji na Polskę w 1939 r. Istotnym novum tego ujęcia jest przedstawienie owych doświadczeń poprzez udokumentowane w literackich świadectwach (pamiętnikach, opowiadaniach, poezji) przemiany, jakich doznawały na owej drodze ubrania, elementy stroju – od butów do szminki. Charakterystyczne dla owych doświadczeń pozbawienie wyboru stroju, zredukowanie jego funkcji do podstawowego zabezpieczenia organizmu przed wyziębieniem (częściej) lub przegrzaniem (w czasie pracy pod palącym słońcem kazachskiego lata w stepie) ukazane są w kontraście z modą kobiecą w II Rzeczypospolitej przed rokiem 1939. Podkreślone zostaje znaczenie przytoczonych w studium świadectw w kontekście tak często podejmowanej dziś kwestii znaczenia ubioru „w teatrze życia społecznego”, jego funkcji jako „narzędzia konstruowania i komunikowania tożsamości jednostkowej”. Pojawia się istotne pytanie badawcze: czy wojna i nastawiony na podeptanie godności ludzkiej system totalitarnej opresji, jakiego doświadczały niekiedy w najbardziej ekstremalnym stopniu autorki przytaczanych świadectw, kwestionują całkowicie owe znaczenia i funkcje, czy przeciwnie – uwypuklają je przez przebijającą w owych relacjach tęsknotę za wyjściem poza tę jedynie „termiczną”, utylitarną funkcję stroju? Interesujące okazuje się także ukierunkowanie owych tęsknot w stronę munduru, symbolu istotnej tożsamości jednostkowej – we wspólnocie (polskiej, żołnierskiej), jako znaku odzyskanej i manifestowanej godności, ale także w stronę funkcji podkreślającej, jak przed wojną, indywidualną urodę, gust, możliwość „autokreacji” za pomocą elementów stroju, która została tak radykalnie zaprzeczona, odebrana przez totalitarny system sowieckich represji i wojennej nędzy.