Artykuły w czasopismach na temat „Autonomia filozofia”

The purpose of the paper is take a look from the perspective of the field theory of Pierre Bourdieu at the history of the Polish post-war philosophy with special attention given to the so-called Christian philosophy. In reference to Bourdieu’s research practice, the author postulates application of research strategies of the sociology of science/philosophy to historical and philosophical studies with a belief that they enhance the picture of philosophical dynamics of the past. From this point of view, the author focuses on relations between the field of Christian philosophy and the field of church authority, exposing the issue of philosophy’s autonomy.

<p>Stanisław Gałkowski w artykule <em>Granica filozofii. Metafora w filozofii na przykładzie języka Józefa Tischnera</em> wskazuje na konieczność rozgraniczenia pomiędzy literaturą a filozofią, jako dziedziną, której wymogiem jest intersubiektywna komunikowalność i sprawdzalność tez w jej ramach głoszonych. Opierając się na przykładzie postaci Iwana Karamazowa i jego egzystencjalnych dylematach, które stanowiły podłoże filozoficznej refleksji Lwa Szestowa i Mikołaja Bierdiajewa wskazuję, że filozofia mieści w sobie zarówno obszary badawcze, takie jak logika, które nie mają punktów stycznych z literaturą, jak i takie dziedziny, jak filozofia egzystencji bądź metafizyka, które korzystały i nadal korzystają z dorobku literackiego, zarówno pośrednio jako źródła inspiracji jak i bezpośrednio – jako tekstów <em>stricte</em> filozoficznych, będących podstawą polemik i dalszych badań, przy czym nie stanowi to zagrożenia dla autonomii filozofii wobec literatury</p>

Artykuł omawia krótko wpływ awerroizmu na filozofię łacińskiej Europy w XIII w. Dziedzictwo filozofii i nauki greckiej zostało uratowane przez uczonych arabskich, w zakresie filozofii zaś głównie przez Awerroesa i jego zwolenników, co umożliwiło recepcję myśli Arystotelesa w Europie. Na Uniwersytecie Paryskim komentarze Awerroesa do traktatów Arystotelesa doprowadziły nie tylko do sporów na Wydziale Filozofii, ale pogłębiły także różnice doktrynalne istniejące w nauczaniu między wydziałami. Ukształtowało to nowy nurt filozoficzny, tzw. awerroizm łaciński, nawiązujący do dziedzictwa Awerroesa. Najważniejszymi jego przedstawicielami byli Siger z Brabancji i Boecjusz z Dacji. Do najistotniejszych kwestii spornych należały autonomia filozofii, odwieczność świata, istnienie duszy jednostkowej i koncepcja intelektu. Dalsze dzieje awerroizmu łacińskiego wyznaczyły potępienia ogłoszone przez biskupa paryskiego, Stefana Tempier.

U ovom radu pokušavam naznačiti određene elemente Sokratove filozofije kojima bi se odgojna praksa trebala voditi, kao i neke štetne implikacije sofističkog pristupa odgoju. Pri analizi Sokratove pozicije osobito se oslanjam na Vlastosove interpretacije, a posebice se osvrćem na Sokratovu tezu da se vrlina ne može poučavati. Pored ostaloga, ona upućuje na nedoktrinarni pristup moralno-odgojnoj praksi, kakav ne može proizaći iz suprotnih Protagorinih uvjerenja. Partikularno i utilitarno usmjeren odgoj kod sofista danas se osobito javlja u odgojnom (ili bolje: manipulatorskom) prijenosu nacionalnih, poslovnih i sličnih tobožnjih etika, nemoćnih po pitanju prepoznavanja i prevladavanja postojećih društveno-ekonomskih okvira, a za što Sokratova moralno-odgojna filozofija sadrži kritičku snagu koja prvenstveno proizlazi iz implicitnog naglaska na autonomiji.

W artykule zaprezentowano nieznany list Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka znaleziony w jego archiwum w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Jest to okazja do przypomnienia tych wybitnych, choć nieco zapomnianych filozofów oraz do prezentacji ich powiązań intelektualnych. Poznali się w 1937 r. w Paryżu i odtąd utrzymywali bliskie kontakty, aż do śmierci Micińskiego w 1943 r. Od początku łączył ich sprzeciw wobec idealistycznej filozofii niemieckiej oraz neopozytywizmu Koła Wiedeńskiego z jego materializmem, scjentyzmem i sceptycyzmem. Miciński odkrywał u ks. Jakubisiaka bliskie sobie poglądy na temat przestrzeni i czasu. W ostatnich esejach Micińskiego z okresu wojny pojawiają się tezy o charakterze moralnym, które głosił ks. Jakubisiak, a mianowicie jednostkowość i autodeterminizm. Jednostkowość oznacza dowartościowanie jednostki w obliczu wszystkiego, co może jej zagrażać, zwłaszcza totalizmów. Z kolei autodeterminizm to przyznanie ludzkiemu bytowi absolutnej autonomii i wolności, która działa w przyjętym uprzednio kierunku. Było to zanegowanie determinizmu i ateizmu. Konteksty wypowiedzi Micińskiego na temat jednostki i autodeterminizmu (a także słabiej zarysowane problemy czasu i przestrzeni) wskazują, że nie tylko przejął on od Jakubisiaka istotne dla niego pojęcia, lecz także osadził je w bliskim sobie kontekście światopoglądowym. Myśl polskiego duchownego musiała być dla Micińskiego podwójnie inspirująca. Po pierwsze, odkrywał w jego pracach znane sobie style filozofowania wywodzące się od św. Augustyna, Leibniza, Pascala czy Kanta. Z drugiej strony poszerzał pola własnych poszukiwań i znajdował odpowiedzi na istotne egzystencjalne pytania; zwracał się w kierunku współczesnej nauki (chociażby teorii Einsteina), a zwłaszcza chrześcijaństwa, które stawało się dla niego coraz ważniejszym intelektualnym i duchowym azylem.

Artykuł dyskutuje miejsce filozofii prawa w dziedzinie nauk prawnych związanych z tzw. kontynentalnym systemem prawa – tradycji common law są poświęcone tylko marginalne uwagi. Przeprowadzona jest argumentacja, że tradycyjna identyfikacja filozofii prawa z aksjologią, jako badaniem stosunku prawa do moralności, jest nietrafna, ponieważ jest za wąska – analiza prawa ujawnia znacznie więcej problemów filozoficznych. Metodologiczne problemy prawoznawstwa są ilustrowane tzw. wielopłaszczyznową koncepcją prawa. Główna teza artykułu głosi, że na obecny kształt systemu prawa w istotny sposób wpłynęła pozytywizacja prawa, która dokonała się w XIX wieku. Jej konsekwencją był m.in. pozytywizm prawniczy, który postulował autonomię nauk prawnych wobec innych dyscyplin. Skutkiem tego była także nieobecność filozofii prawa w systemie nauk prawnych. Po II wojnie światowej nastąpił zwrot polegający na tym, że problematyka filozoficzna zdobyła legitymację niezależnie od tego, czy jest uprawiana w prawoznawstwie, czy też poza nim.

Pojęcie kompetencji do podejmowania decyzji terapeutycznych jest niezbędne dla teorii i praktyki autonomii pacjenta. Artykuł przedstawia różne podejścia do tego zagadnienia w ramach prawa, filozofii i nauk medycznych oraz wskazuje kierunki rozwoju i integracji badań pomiędzy dziedzinami. Istniejący dorobek analizy pojęciowej, badań empirycznych i rozstrzygnięć prawnych z różnych krajów wymaga dalszego uzgodnienia i wypracowania nowego pojęcia kompetencji zgodnego ze współczesną wiedzą z nauk kognitywnych.

Predmet je istraživanja autonomija umjetnosti iz jungovske perspektive. Ono što je Jung pri vlastitom shvaćanju neovisnosti umjetničkog procesa imao na umu jest sloboda u odnosu na svjesnost umjetnikova uma, prije negoli njegova neovisnost o trenutnim društvenim, političkim ili kulturnim uvjetima. Prema Jungu, umjetnost je autonomna kada dolazi iz dubljih razina ljudske psihe, iz domene onog nesvjesnog. Da bih provjerila valjanost Jungova »autonomnog kompleksa«, analizirat ću empirijsku realnost umjetničkog stvaranja, prezentirajući sindrome profesionalnih umjetnika vezane uz kreativni proces. Također, propitat ću kategorički položenu i duboko ukorijenjenu ideju o bliskoj vezi između umjetničkog talenta i mentalne bolesti, nastojeći otkriti može li umjetnički proces biti neovisan od umjetničkog psihološkog stanja. Prema Jungovu pogledu, umjetnost se događa namjesto, a ne poradi potencijalne umjetnikove bolesti. Osim toga, njegovu ću mišljenju suprotstaviti Freudovo, za kojega je umjetničko djelo sublimacija seksualnog nagona ili proizvod neuroze, a ta je ideja za Junga je bila neprihvatljiva, s obzirom na to da je vjerovao u postojanje ne samo seksualnog nego i umjetničkog kompleksa. Naposljetku, pokušat ću dokazati da je Jungovo viđenje u prikazu umjetničkog procesa preciznije od Freudova i da njegovo naglašavanje autonomije u umjetnosti, iako radikalno, zaslužuje više pozornosti učenjaka na polju filozofije i psihologije umjetnosti.

<p>Artykuł jest próbą możliwie wyczerpującego prześledzenia rozwoju akademickiej myśli pedagogicznej i praktyki edukacyjnej w Uniwersytecie Lwowskim końca XIX, w początkach XX wieku i okresie II Rzeczypospolitej. Intencją autora było ustalenie źródeł umysłowych i uwarunkowań akademickich rodzących się koncepcji teoretycznych nauk o wychowaniu i ich zastosowań w praktyce edukacyjnej i wychowawczej. Zwrócono uwagę na wcześniejsze tradycje pedagogiczne i teologiczne w Uniwersytecie Lwowskim i jego otoczeniu umysłowym. W tekście zaprezentowano genezę i przejawy unaukowienia, procesy racjonalizacji myślenia pedagogicznego, poszukiwania jej podstaw w kręgu filozofii, nauk o kulturze i społeczeństwie, przede wszystkim w psychologicznej wiedzy o osobie ludzkiej. Dziedzina ta przebyła drogę od filozofii i psychologii spekulatywnej do empirycznej i humanistycznej, co pozwoliło zidentyfikować główne etapy i formacje nauk o wychowaniu we Lwowie w ich rozwoju historycznym. Podkreślono fundamentalną rolę Kazimierza Twardowskiego i jego szkoły filozoficznej, przemiany samej filozofii, jej metod, a zwłaszcza proces wyłaniania się profesjonalnej psychologii i autonomii pedagogiki, jako dyscypliny naukowej i akademickiej. Zwrócono uwagę na znamienny we Lwowie proces budowania psychologii i pedagogiki na podstawie antropologii filozoficznej, aksjologii społeczno-kulturowej i wiedzy o rozwoju człowieka w kontekstach pozabiologicznych. Procesy te ukazano w konwencji analizy biograficzno-naukowej dokonań najwybitniejszych przedstawicieli nauk o wychowaniu we Lwowie. Poszukiwano proweniencji, wpływów i odrębności własnej dróg lwowskich psychologów i pedagogów związanych z lwowską szkołą filozoficzną. Rodowody te określały typ uprawiania pedagogiki opartej na filozofii człowieka, jego kultury i realiów życia społecznego, na pograniczach ludzi i kultury w ówczesnej Galicji.</p>

Etyka Alberta Schweitzera jest subiektywistyczna. Postuluje autonomię wobec praw rządzących światem i określa ogólną zasadę moralną, opierając ją na wewnętrznym doświadczeniu woli życia. Wynika to z jego przekonania, że nie jesteśmy w stanie odkryć sensu istnienia świata. Sugeruje akt rezygnacji poznawczej - zaprzestanie poszukiwania sensu świata i zwrócenie się ku swojemu wnętrzu. Schweitzer uważa, że prawa rządzące światem są okrutne i pozwalają zabijać inne stworzenia. Moralna istota ludzka nigdy nie zaakceptuje takich reguł. Starając się być wiernym wewnętrznej prawdzie swojej woli życia, całkowicie potwierdzi życie, sprzeciwiając się wszystkiemu, co dzieje się wokół niego. Postulat Schweitzera ignoruje prawdę o świecie. To atrakcyjna utopia bycia dobrym w świecie pełnym zniszczeń. Schweitzer nie przejmuje się jednak tym, że jego postulaty są niemożliwe do spełnienia.

Jan Duns Szkot był myślicielem oryginalnym i wyrafinowanym (doctor subtilis), żył i tworzył na przełomie XIII i XIV wieku. Jego dociekania dotyczące woli i ludzkiej wolności zrywają z pojmowaniem tych kategorii przez filozofów greckich, przekraczają idee jego scholastycznych poprzedników i stanowią przełom w europejskiej myśli woluntarystycznej. W artykule wyeksponowano trzy oryginalne tezy woluntarystyczne Szkota: że, po pierwsze, wola jest dynamiką, która osiąga swój cel i spełnienie sama w sobie, a nie w przedmiotach zewnętrznych, po drugie, że wolność ma źródło w przygodności ludzkiego istnienia, stanowiąc zarazem istotną własność ludzkiego bytu, oraz po trzecie, że w dziejach filozofii żaden myśliciel bardziej radykalnie niż Szkot nie obstawał za tezą o bezwarunkowej autonomii woli i ludzkiej wolności. To filozoficzne ujęcie zagadnienia ludzkiej wolności zostaje wskazane jako istotny i trwały wkład Dunsa Szkota w nasze pojmowanie człowieka, określając podstawy ludzkiej autonomii i przysługujących człowiekowi niezbywalnych praw

W artykule podejmuje się dyskusję z tezą o wyparciu myślenia o szatanie z nowożytnej nauki, filozofii i teologii. Obecność figury szatana w socjologii najdobitniej dochodzi do głosu w rozważaniach Maxa Webera na temat procesu racjonalizacji i wykształcania się „sfer życia”. Autor przedstawia główne tezy Niklasa Luhmanna, dotyczące autonomii podsystemu religii we współczesnym funkcjonalnie zróżnicowanym społeczeństwie, jako rewizję weberowskiej teorii zróżnicowania społecznego, odwołującej się do motywacji aktorów społecznych. Przy tej okazji wskazany jest diaboliczny charakter oświeceniowej socjologii oraz luhmannowski postulat jego przezwyciężenia, wyrażający się w rezygnacji z krytycznej roli socjologii i moralizowania rzeczywistości społecznej.

W świetle niektórych tez, wywodu i argumentacji zawartych w najnowszej książce Jacka Wojtysiaka Między ukryciem a jawnością. Esej z filozofii religii i teologii filozoficznej (2023) w niniejszym artykule prezentuję ważne elementy chrześcijańskiej koncepcji aktu stwórczego i relacji Bóg-–świat oraz wynikających z tego konsekwencji dla wyrażania istotnych składników doktryny religijnej. Argumentuję, że nie jest możliwe stworzenie świata z (względną) autonomią oraz (względną) ludzką wolnością, w którym nie ma zła naturalnego i zła moralnego. W tym kontekście podkreślam wagę aspektowego i racjonalnego ujęcia relacji Stwórca–stworzenie oraz znaczenie teorii kenozy, w której akt kreacji przedstawiany jest jako swoiste samoograniczenie Boga.

Artykuł nawiązuje do jednej z najbardziej intensywnych dyskusji we współczesnej filozofii języka, jaką jest spór o zasięg i charakter wpływu kontekstu wypowiedzi na znaczenie użytych w niej wyrażeń, gdzie kontekst jest rozumiany bardzo ogólnie, jako „zewnętrzne okoliczności, które wykorzystywane są przez uczestników sytuacji komunikacyjnej do określenia pewnej własności pewnej jednostki językowej”. Jest to w istocie spór o autonomię semantyki. Spornymi stanowiskami w toczonej debacie są kontekstualizm i minimalizm semantyczny. Zaproponowane ujęcie wypowiedzi jako celowego i racjonalnego aktu komunikacji, w którym wyrażenie językowe i kontekst stanowią odrębne źródła informacji będącej przedmiotem interpretacji wypowiedzi, pozwoliło bardziej szczegółowo określić rolę kontekstu i znaczenia językowego w determinowaniu treści wypowiedzi. Z tej perspektywy została przeprowadzona analiza wypowiedzi zdania ‘Jan jest wysoki’ w trzech różnych kontekstach, co pozwoliło lepiej ocenić siłę argumentów badanych stanowisk. Rozważania zostały przeprowadzone jako próba obrony minimalizmu semantycznego, który utrzymuje, że grupa wyrażeń, których znaczenia zależą od kontekstu, ogranicza się do typowych wyrażeń okazjonalnych. Wpływ kontekstu na wyrażenia spoza tej grupy zaznacza się jedynie na płaszczyźnie pragmatycznej. Procesy pragmatyczne nie zmieniają znaczenia językowego wyrażeń użytych do sformułowania wypowiedzi, a jedynie wpływają na interpretację wypowiedzi. Zdania języka po usunięciu typowych wyrażeń okazjonalnych wyrażają sądy minimalne i nie wymagają dodatkowej informacji kontekstowej. Minimalizm semantyczny pozostaje w opozycji do stanowiska kontekstualizmu głoszącego, że niemal wszystkie wyrażenia języka naturalnego są wrażliwe na kontekst, który moduluje ich znaczenie na poziomie semantycznym. Zgodnie ze stanowiskiem kontekstualizmu zdania języka, takie jak np. ‘Jan jest wysoki’, nie mają określonych warunków prawdziwości, gdyż warunki prawdziwości można przypisać tylko konkretnym wypowiedziom, a nie zdaniom rozumianym jako wyrażenia językowe. Przeprowadzona analiza użycia w różnych kontekstach zdania należącego do spornej grupy dostarcza argumentów na rzecz minimalizmu semantycznego. Pokazuje ona, że zarówno samo słowo ‘wysoki’ posiada pewną treść wspólną dla wszystkich kontekstów i odniesień, jak też zdanie ‘Jan jest wysoki’ formułuje pewien sąd minimalny o określonych warunkach prawdziwości.

Polecamy Państwa uwadze już trzeci tom Neofilologa poświęcony nauczaniu/uczeniu się podsystemów języka i sprawności językowych. Liczba nadesłanych artykułów świadczy o niesłabnącym zainteresowaniu tą tematyką. Podejmowane w niniejszym numerze wątki dają możliwość spojrzenia na nauczanie/uczenie się sprawności językowych i podsystemów z szerszej perspektywy, która pozwala uzasadnić dokonywane przez nauczyciela wybory metod, strategii i technik nauczania, a dzięki pogłębionej refleksji dydaktycznej możliwe staje się określenie priorytetów edukacyjnych na każdym etapie kształcenia językowego. Artykuły poruszają bardzo aktualne tematy i wskazują, że zmiany zachodzące w otaczającym nas świecie, wymuszone pandemią zdalne nauczanie, rosnący odsetek uczniów z doświadczeniem migracyjnym i/lub wielojęzyczności powinny stać się zaczątkiem przełomu w podejściu do nauki języków obcych. Zmiany te powinny znajdować także odzwierciedlenie w procesie kształcenia przyszłych nauczycieli języków obcych, otwartych na potrzeby edukacyjne, umiejętnie reagujących na trudności i wyzwania powstałe w toku procesu dydaktycznego, wspierających autonomię ucznia. Otwierający numer tekst autorstwa Hanny Komorowskiej identyfikuje przyczyny zmian, jakie zaszły w filozofii, w metodach oraz programach kształcenia nauczycieli języków obcych od początku lat 90-tych XX wieku. Nacisk na integrowanie teorii z praktyką, włączenie w tok nauczania praktyk nauczycielskich, przygotowywanie nauczycieli do przyszłej pracy w oparciu o koncepcję refleksyjnego praktyka, czy też trening metodyczny zorientowany na praktykanta stanowiły innowacyjne rozwiązania, które doprowadziły do przełomu w kształceniu nauczycieli w ostatniej dekadzie XX wieku. Przyczynił się do tego także postęp w zakresie nauk pedagogicznych, socjologicznych, antropologicznych, psychologicznych i filozoficznych. W artykule analizowane są kierunki zmian, jakie poszczególne dyscypliny wywarły na programy kształcenia nauczycieli w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii oraz w krajach Centralnej i Środkowej Europy. Szczególna uwaga poświęcona została tym kierunkom rozwoju, które obecnie kształtują politykę językową głównych instytucji europejskich i które prawdopodobnie będą miały na nią wpływ w najbliższej przyszłości. Jak zauważa Mariola Jaworska, w obszarze komunikacji specjalistycznej panuje niedosyt analiz dotyczących wpływu czynników afektywnych na proces uczenia się języka. W swoim artykule dokonuje przeglądu ujęć teoretycznych opartych na założeniu, że czynniki emocjonalne i kognitywne nie powinny być traktowane jako osobne obszary ludzkiej psychiki, ponieważ mają równorzędny wpływ na wszelkie działania człowieka, także te językowe. Autorka postuluje więc potrzebę prowadzenia badań, które pozwoliłyby na pogłębienie wiedzy na temat roli czynników afektywnych w procesie opanowywania języka i umożliwiły optymalizację procesu uczenia się języków specjalistycznych. Odpowiedzią na postulat konieczności prowadzenia badań nad czynnikami afektywnymi w nauce języków obcych jest artykuł Ewy Półtorak. Autorka przedstawia w nim wyniki badania przeprowadzonego wśród młodych dorosłych uczących się języka francuskiego jako drugiego w czasie, gdy nauczanie odbywało się w formie zdalnej. Jak zauważa Autorka na podstawie przeprowadzonych analiz poświęconych lękowi językowemu, obecność badanego zjawiska można zaobserwować, w mniejszym lub większym zakresie, również podczas regularnej nauki języka obcego online, co może potwierdzać jego uniwersalny charakter. Radosław Kucharczyk z kolei przedstawia wyniki badania, które miało wykazać, w jakim stopniu nauczyciele języków obcych realizują założenia dydaktyki wielojęzyczności. Jak zauważa Autor, analizując otrzymane rezultaty, nauczyciele zachęcają co prawda uczniów do stosowania strategii, które pozwoliłyby im w nauce danego języka korzystać z wiedzy i umiejętności zdobytych w trakcie nauki innych języków obcych, lecz ich działania na ogół intuicyjne, pozbawione są podbudowy teoretycznej. Dlatego postuluje włączenie treści dotyczących dydaktyki wielojęzyczności do programu kształcenia przyszłych nauczycieli języków obcych. Izabela Bawej podejmuje rozważania w obszarze kognitywnych strategii uczenia się gramatyki drugiego języka obcego na przykładzie rozumowania dedukcyjnego. Autorka przedstawia wyniki badania dotyczącego wnioskowania przez analogię przeprowadzonego wśród studentów studiów lingwistycznych i podkreśla rolę pierwszego języka obcego w uczeniu się i nauczaniu kolejnego kodu. Ten zajmujący problem badawczy należy, jej zdaniem, podejmować w pracach badawczych poświęconych akwizycji języka, ponieważ uzyskane wyniki pozwalają na sformułowanie wniosków co do roli i zakresu zarówno rozumowania dedukcyjnego w uczeniu się dwóch zbliżonych typologicznie języków, jak i przenoszenia umiejętności z jednego języka do drugiego na zasadzie analogii (transfer pozytywny). Anna Seretny wskazuje, że język w szkole jest dla dzieci i młodzieży nie tylko środkiem komunikacji, stanowi również złożone narzędzie poznawania świata, rozwoju indywidualnego i społecznego. Dążąc do wykazania złożoności warstwy leksykalnej polszczyzny edukacyjnej Autorka dokonuje rewizji podręcznika do historii dla IV klasy szkoły podstawowej: porządkuje słownictwo konieczne do swobodnej lektury tekstów, pokazuje jego specyfikę i prezentuje sposoby wykorzystania określonych treści, tematyzowanych dzięki wyekscerpowanej leksyce. Ich celem jest usprawnienie procesu edukacyjnego uczniów z doświadczeniem migracji, dla których opanowanie polszczyzny edukacyjnej jest prawdziwym wyzwaniem. Małgorzata Bielicka i Magdalena Olpińskiej-Szkiełko przybliżają czytelnikom Program nauczania języka niemieckiego jako języka sąsiada oraz materiały i gry dydaktyczne opracowane w ramach projektu Nauczanie języka sąsiada od przedszkola do zakończenia edukacji – kluczem do komunikacji w Euroregionie Pomerania. Ewaluacja, określenie skuteczności i wartości dydaktycznej przedstawionych materiałów wymagają działań rozłożonych w czasie, a Autorki podkreślają zarówno realność tych działań, jak i atrakcyjność opisywanych materiałów, tak istotną w podejmowaniu prób poprawienia sytuacji w polskiej edukacji językowej. Potrzebę rozwoju dydaktyki logowizualnej eksponuje w swoich rozważaniach Katarzyna Sierak, która zadaje kluczowe dla tej kwestii pytania badawcze: Czym jest multimodalność? Jak współgrają tekst i obraz? Jak rozumieć multimodalny tekst? Jakie kompetencje wymagane są do recepcji tekstu multimodalnego? Jakie formy i funkcje można przypisać konstelacjom tekstu i obrazu oraz w jaki sposób można z nich skorzystać na lekcjach języka niemieckiego jako obcego? Tym samym Autorka wpisuje swoją refleksję dydaktyczną w kontekst aktualnych analiz komunikacji o charakterze multimodalnym.

Uniwersytet jako wspólnota intelektualna i przestrzeń badań, edukacji oraz rozwoju kształtuje kulturę akademicką. Celem kształcenia jest przekazanie absolwentom prawa wiedzy - bez wątpienia kluczowej dla wykonywania zawodu, ale również kompetencji i umiejętności umożliwiających uczestniczenie w kulturze prawa. Deliberacja jest procesem, w którym poprzez świadome, odpowiedzialne oraz ukierunkowane na poznanie działanie, możliwa jest racjonalna, ale również refleksyjna zmiana, uwzględniająca zarówno preferencje podmiotów jak i jednocześnie dynamikę zmiany otaczającego ich świata. Organizacja uniwersytetu w oparciu o filozofię deliberacji wpisuje się w tradycję akademicką, opartą o autonomię poznawczą, rozumianą jako podmiotowe prawo badaczy i studentów do wolności nauki i nauczania.

U radu ćemo, vodeći se promišljanjima vezanim za pojedine aspekte samoreferentne prirode osnovnih principa saznanja koje zatičemo u Fihteovoj i Kantovoj transcendentalnoj koncepciji, pokušati pokazati da problem samoreferentnosti možemo iskoristiti i kao dobru polaznu poziciju za temeljnije promišljanje transcendentalne pozicije uopšte, ali i kao mjesto na kojemu se kritici pojedinih, samorazumljivih, polazišta tradicionalne, dokantovske, filozofije, može pristupiti na jedan drugačiji i efikasniji način. Nasuprot suspstancijalističkim filozofskim koncepcijama, koje su, bilo da polaze iz empirističkog bilo iz racionalističkog filozofskog okolišta, pretpostavljale zajedničko ontološko izvorište u kojemu je, sa manjom ili većom izvjesnošću, trebalo iznaći odgovore na najveći dio filozofskih zapitanosti, transcendentalisti tvrde da osnovni principi saznanja mogu da se iskažu kao principi samo u slučaju kada se njihova uporišna ili referenta tačka neupitno ispostavi kao bitno njihova, autonomna i neodvojiva, odlika i kada se datost predmeta saznanja ispostavi kao njihov konstitutivni/konstruktivni rezultat. Na tom tragu, pozabavićemo se problemom apofatičke prirode samoreferentnosti i sa njim bitno povezanim problemom praktičkog karaktera transcendentalnih principa saznanja, ali i pitanjem opravdanja teorijskosaznajne prednosti samoreferentnih principa. Posljednje pitanje pokušaćemo razriješiti pozivajući se na nekoliko osnovnih motiva koje možemo iznaći u Kantovoj kritici Hjumovog psihologizma.