Letteratura scientifica selezionata sul tema "ULAJE"

In February 1948 a spirited presidential race sparked a political powderkeg in normally tranquil Costa Rica. The opposition candidate, Otilio Ulate, unexpectedly defeated former president Rafael Angel Calderón. Calderón's National Republican Party, the Communist Partido Vanguardia Popular (Vanguard), along with incumbent President Teodoro Picado immediately overturned the results. The opposition responded by launching an armed struggle to install Ulate in power. Led by José Figueres, the rebels defeated the government army and its auxiliaries composed primarily of calderonista and vanguardista militiamen. In late April Figueres victoriously entered San José and established a revolutionary junta that ruled the country for eighteen months. At the end of this period, he stepped down and allowed Ulate to serve his full four-year term.

ABSTRACT Three catabolic enzymes, UlaD, UlaE, and UlaF, are involved in a pathway leading to fermentation of l-ascorbate under anaerobic conditions. UlaD catalyzes a β-keto acid decarboxylation reaction to produce l-xylulose-5-phosphate, which undergoes successive epimerization reactions with UlaE (l-xylulose-5-phosphate 3-epimerase) and UlaF (l-ribulose-5-phosphate 4-epimerase), yielding d-xylulose-5-phosphate, an intermediate in the pentose phosphate pathway. We describe here crystallographic studies of UlaE from Escherichia coli O157:H7 that complete the structural characterization of this pathway. UlaE has a triosephosphate isomerase (TIM) barrel fold and forms dimers. The active site is located at the C-terminal ends of the parallel β-strands. The enzyme binds Zn2+, which is coordinated by Glu155, Asp185, His211, and Glu251. We identified a phosphate-binding site formed by residues from the β1/α1 loop and α3′ helix in the N-terminal region. This site differs from the well-characterized phosphate-binding motif found in several TIM barrel superfamilies that is located at strands β7 and β8. The intrinsic flexibility of the active site region is reflected by two different conformations of loops forming part of the substrate-binding site. Based on computational docking of the l-xylulose 5-phosphate substrate to UlaE and structural similarities of the active site of this enzyme to the active sites of other epimerases, a metal-dependent epimerization mechanism for UlaE is proposed, and Glu155 and Glu251 are implicated as catalytic residues. Mutation and activity measurements for structurally equivalent residues in related epimerases supported this mechanistic proposal.

Provedeno je in vitro istraživanje antifungalnog djelovanja šest vrsta eteričnih ulja (limun, naranča slatka, bor planinski, ružmarin, timijan i anis zvjezdasti) na polifagnu fitopatogenu gljivu Fusarium culmorum. Eterična ulja primijenjena su u količinama da volumni udio ulja u zraku bude 0,02, 0,06 i 0,1 %. Rezultati istraživanja pokazuju da biološka aktivnost eteričnih ulja ovisi o vrsti i primijenjenoj količini ulja. Eterično ulje timijana potpuno je inhibiralo rast gljive pri svim primijenjenim količinama i bez obzira na duljinu inkubacije. Značajno antifungalno djelovanje imalo je i ulje anisa. Najslabije antifungalno djelovanje imalo je ulje naranče slatke u svim tretmanima.

The Fatwa Commision and the National Sharia Council are two institutions under the central of Indonesian Ulema Council (MUI). Its primary function is to issue fatwa (a binding ruling in religious matters) related with the fnance activities or product and sharia fnance service. The mechanism in making fatwa decision in both institutions under the Indonesian Ulame Council have a similarity in the collective Ijtihād (jama’i) by using the Ijtihād methodology such as bayani, ta’lili (qiyasi, istihsani, ilhaqi) and istihlasi. This method is used specially for contemporery matters or the matters are not discussed yet in detail among the mazhab ulame (school of thought concerning muslim law).Keyword : Ijtihād, Fatwa

Reološka mjerenja su vrlo važna u prehrambenoj industriji kao sredstvo za fizičku karakterizaciju sirovine prije prerade, za poluproizvode tijekom proizvodnje i za gotovu hranu. U ovom radu istraživan je utjecaj sastojaka i procesnih parametara homogenizacije na reološka svojstva salatne majoneze s kašom banane. Za izradu salatne majoneze korištene su različite vrste biljnih ulja: suncokretovo ulje, bučino ulje i rižino ulje. Mehanički proces homogenizacije salatne majoneze proveden je pri sobnoj temperaturi. Salatna majoneza sa 65 % uljnom fazom izrađena je po tradicionalnoj recepturi bez dodanog konzervansa čime je trajnost proizvoda vremenski ograničena. Mjerenja reoloških svojstava provedena su na rotacijskom viskozimetru s koncentričnim cilindrima, pri temperaturama 25 °C i 10 °C. Iz dobivenih podataka izračunati su reološki parametri: prividna viskoznost, koeficijent konzistencije i indeks tečenja. Rezultati istraživanja pokazuju da osnovni sastojci utječu na reološka svojstva salatne majoneze s kašom banane. Porastom brzine rotora i vremena trajanja procesa homogenizacije mijenjaju se reološka svojstva salatne majoneze.

Postupkom hladnog prešanja iz sjemenki lana i jezgre lješnjaka proizvodi se jestivo ulje visoke nutritivne vrijednosti. U ovom radu istraživan je utjecaj dodatka antioksidanasa (prirodni, sintetski) i sinergista na oksidacijsku stabilnost mješavine lješnjakovog i lanenog ulja (50:50). Od prirodnih antioksidanasa korišteni su ekstrakt kadulje, ekstrakt ružmarina, ekstrakt nara, mješavina tokoferola, eterično ulje konopljike, lavande, slatkog pelina, divlje mrkve, smilja, a od sintetskih propil galat. Određivanje oksidacijske stabilnosti mješavine ulja te utjecaj dodatka antioksidansa i sinergista provedeno je testom ubrzane oksidacije ulja Schaal Oven testom. Rezultat oksidacije mješavine ulja izražen je peroksidnim brojem. Primjenom standardnih metoda u ulju su određeni osnovni parametri kvalitete (peroksidni broj, slobodne masne kiseline, voda, netopljive nečistoće). Rezultati ispitivanja pokazuju da ekstrakt ružmarina (sa i bez limunske kiseline) efikasnije štiti mješavinu ulja od oksidacijskog kvarenja u odnosu na druge ispitivane antioksidanse. Eterično ulje slatkog pelina ne pokazuje utjecaj na stabilizaciju ove mješavine ulja.

Hemijskim transformacijama se iz biljnih ulja dobijaju vredni                                         derivati, poput epoksidovanih biljnih ulja, koji sekoriste u hemijskoj i polimernoj industriji. Kvalitet, patime i primena epoksidovanih biljnih ulja, zavise odsadržaja epoksidnih grupa u derivatizovanom ulju, koji bitrebalo da je što veći. Kako epoksidne grupe nastajuoksidacijom dvostrukih veza u trigliceridima kaodominantnoj grupi jedinjenja u biljnim uljima, pogodnasirovina za epoksidovanje su visoko nezasićena ulja,kakvo je laneno.Proizvodnja epoksidovanih biljnih ulja zahteva izbortakvih procesnih uslova pri kojima bi se postigli štopotpunija konverzija dvostrukih veza i što većaselektivnost procesa u odnosu na epoksidnu grupu. Zato jekao cilj ove doktorske disertacije postavljeno određivanjeoptimalnih vrednosti procesnih uslova epoksidovanjalanenog ulja persirćetnom kiselinom formiranom in situ izsirćetne kiseline i 30% vodenog rastvora vodonikperoksida u prisustvu jonoizmenjivačke smole kaokatalizatora. Određivanje je izvedeno primenommetodologije odzivne površine, kao i korišćenjem u ovojdisertaciji predloženih kinetičkih modela ispitivanogreakcionog sistema, u oba slučaja sa maksimumomrelativnog prinosa epoksida kao funkcijom cilja.Ispitivanje uticaja procesnih uslova, i to temperature,molskog odnosa reaktanata, količine katalizatora i brzinemešanja, na tok procesa epoksidovanja je bilo osnov zadefinisanje graničnih vrednosti procesnih uslova unutarkojih je tražen maksimum prinosa epoksida. Oblast dugihvremena reagovanja, koja nije od interesa za industriju, jeizbegnuta adekvatnim izborom temperature.Pri optimalnim vrednostima procesnih uslovaepoksidovanja lanenog ulja, određenim primenommetodologije odzivne površine, postignuto je dobroslaganje očekivane i eksperimentalno određene vrednostimaksimalnog relativnog prinosa epoksida, sa odstupanjemod 3,28%.Za potrebe određivanja optimalnih uslova izvođenjaprocesa epoksidovanja biljnih ulja korišćenjem kinetičkihmodela, razvijena su tri pseudohomogena modelaispitivanog trofaznog multireakcionog sistema. Poredkinetike osnovnih reakcija formiranja persirćetne kiseline i                                     reakcije epoksidovanja dvostrukih veza triglicerida biljnog ulja,                                       kao i kinetike sporedne reakcije otvaranja epoksidnegrupe sa sirćetnom kiselinom, u predloženim modelima jeuzeta u obzir i raspodela sirćetne i persirćetne kiselineizmeđu uljne i vodene faze sistema. Opisan je i uticajmasno-kiselinskog sastava ulja, odnosno broja dvostrukihveza u masno-kiselinskim lancima triglicerida, na kinetikureakcija. Za koeficijent raspodele sirćetne kiseline izmeđutečnih faza reakcionog sistema predložena je empirijskakorelacija koja je dala dobro slaganje izračunatihvrednosti sa eksperimentalnim podacima. Kinetičkiparametri modela su određeni fitovanjemeksperimentalnih podataka o promenama količinadvostruke veze i epoksidne grupe sa vremenom izvođenjaprocesa epoksidovanja. Na osnovu statističkih pokazateljauspešnosti fitovanja eksperimentalnih podataka, potvrđenaje prepostavka da je pseudohomogeni model publikovan uliteraturi unapređen uzimanjem u obzir pomenutihfenomena raspodele komponenata reakcione smeše imasno-kiselinskog sastava sirovine pri modelovanjureakcionog sistema epoksidovanja biljnih uljapersirćetnom kiselinom.Korišćenjem predloženih pseudohomogenih modelareakcionog sistema za određivanje optimalnih uslovaizvođenja procesa epoksidovanja lanenog ulja in situformiranom persirćetnom kiselinom u prisustvujonoizmenjivačke smole, dobijeno je odstupanje od 5,51%očekivane od eksperimentalno određene vrednostirelativnog prinosa epoksida.Bolje slaganje predviđene sa eksperimentalno određenomvrednošću relativnog prinosa epoksida u kontrolnomeksperimentu je dobijeno primenom metodologije odzivnepovršine u poređenju sa korišćenjem kinetičkih modela priodređivanju optimalnih vrednosti procesnih uslova. To je iočekivano, s obzirom da regresiona jednačina korišćena uokviru metodologije odzivne površine bolje fituje relativniprinos epoksida. Standardna devijacija relativnog prinosepoksida za regresionu jednačinu je 8,9 puta niža od oneizračunate za kinetički model koji najbolje predviđaoptimalne procesne uslove epoksidovanja lanenog uljapersirćetnom kiselinom.
Vegetable oils can be transformed into added valueproducts by various chemical modifications, such asepoxidation. The epoxidized vegetable oils have awide range of applications in the chemical andpolymer industry. The quality, and consequently theapplication, of epoxidized vegetable oil is influencedby the epoxy group content. Since the epoxy groupsare formed by the oxidation of double bonds intriglycerides, the main constituent of vegetable oils,highly unsaturated vegetable oils, such as linseedoil, are desirable raw materials.The manufacturing of epoxidized vegetable oilsrequires the optimization of the process conditionsin order to achieve complete conversion of doublebonds and high selectivity of the process in respectto the epoxy groups. Therefore, the aim of thisdoctoral thesis is to determine the optimal processconditions for the epoxidation of linseed oil withperacetic acid, formed in situ from acetic acid and30% hydrogen peroxide in the presence of an ionexchange resin as the catalyst. The optimal processconditions were determined by response surfacemethodology, as well as by using developed pseudohomogeneouskinetic models that describe theinvestigated reaction system. For both optimizationmethods, the relative epoxy yield was selected as anobjective function to be maximized.The effects of process conditions, such astemperature, molar ratio of reactants, catalystamount and steering speed, on the kinetics of theepoxidation were studied in order to defineconstraints for the optimization. To avoid longreaction times, which are not of interest inmanufacturing, an adequate temperature range wasselected. Under the optimized process conditions for theepoxidation of linseed oil, which were determinedby response surface methodology, good agreementbetween the calculated and experimentallydetermined relative epoxy yields was achievedwithin 3.28%.Three models describing the three-phase multireactionsystem of vegetable oil epoxidation withperacetic acid were developed and further used forthe optimization. The models are pseudohomogeneouswith respect to the catalyst. Besidesthe kinetics of the main reactions of peracetic acidand epoxy group formation, the models take intoaccount the side reaction of the epoxy group openingwith acetic acid. The partitioning of the acetic acidand peracetic acid between the oil and aqueousphases is considered. In two proposed models, theeffect of fatty acid composition on the kinetics of theprocess is also described by considering the numberof double bonds in the fatty acid chains. Thedeveloped empirical correlation for the partitioncoefficient for acetic acid between the liquid phasesshows good agreement between the calculated andexperimental data. The kinetic parameters of theproposed pseudo-homogeneous models weredetermined by fitting the experimentally determinedchanges of the double bond and epoxy groupamounts with reaction time of the epoxidation.Statistical values of the models` parametersdetermination confirmed the hypothesis that thepseudo-homogeneous model proposed in theliterature can be improved by considering thepartitioning phenomena and the effect of the oil fattyacid composition on the kinetics of the vegetableoils epoxidation with peracetic acid.Under the optimized process conditions for theepoxidation of linseed oil with peracetic acid formedin situ in the presence of the ion exchange resin,which were determined by using proposed pseudohomogeneousmodels, the experimentallydetermined relative epoxy yield was 5.51% lowerthan the calculated.Better agreement between the calculated andexperimentally determined values for the relativeepoxy yield, achieved under the optimal processconditions, is obtained when the response surfacemethodology (RSM) was applied as opposed towhen the kinetic models were used for thedetermination of the optimal process conditions.This is in accordance with better fitting of therelative epoxy yield by RSM regression equationthan by kinetics models. Standard deviation of therelative epoxy yield for RSM regression equation is 8.9 times lower than the standard deviation for themost successful kinetic model used for prediction ofthe optimal process conditions for the epoxidation ofthe linseed oil by peracetic acid.

U doktorskoj disertaciji je realizovano ispitivanje revitalizacije, parametara sagorevanja i emisije otpadnih transformatorskih i motornih ulja, kao i njihovih dizel mešavina. Dobijeni eksperimentalni rezultati ukazuju da se nakon revitalizacionog tretmana značajno poboljšavaju izolaciona svojstva transformatorskog ulja, što je veoma važno za bezbedan rad transformatora, zaštitu životne i radne sredine. Pored toga, rezultati eksperimentalnog ispitivanja procesa sagorevanja ukazuju da se otpadna transformatorska i motorna ulja i njihove mešavine sa dizelom mogu koristiti kao gorivo u generatorima toplote male snage i u raznim granama procesne industrije, te mogu smanjiti probleme u vezi sa zaštitom životne sredine.
The doctoral thesis cover the testing of revitalization, combustion parameters and emissions of waste transformer and motor oils, as well as their diesel mixtures. The experimental results obtained indicate that after the revitalization treatment, the insulating properties of the transformer oil are significantly improved, which is very important for the safe operation of transformer, environmental protection and work environment. In addition, the results of an experimental test of the combustion process indicate that waste transformer and motor oils and their mixtures with diesel can be used as fuel in low power heat generators and in various branches of the process industry, and can reduce environmental issues.

Apstrakt je obrađen tehnologijama za optičko prepoznavanje teksta (OCR).Ispitana je ekstrakcija timijana (Thymus vulgaris L.) primenom ugljendioksida u superkritičnom stanju kao ekstragensa. Razrađen je postupak tečne hromatografije pod visokim pritiskom (HPLC) za određivanje farmakološki aktivnih fenolnih jedinjenja, timola i karvakrola, koji obezbeđuje visok stepen reproduktivnosti određivanja (za timol K_w = 1,29%). Za kvalitativnu i kvantitativnu analizu proizvoda na bazi timijana, etarskog ulja i ekstrakata, primenjen je metod gasne hromatografije (GC) sa masenom spektrometrijom (MS). Sadržaj etarskog ulja određen oficinalnim postupkom koji propisuje jugoslovenska farmakopeja iznosi 1,75% (V/m). Dominantna komponenta etarskog ulja timijana je timol čiji je sadržaj 50,06% (m/m), dok je karvakrol prisutan, praktično, u tragovima (1,15%). Od prisutnih parafina u etarskom ulju, največi sadržaj ima n-tetradekan (16,11%). U totalnom ekstraktu timijana dobijenom metilen- hloridom primenom ekstrakcije sa povremenim ispuštanjem ekstrakta (Ekstrakcija po Soxhlet-u), koji je dobijen u prinosu 4,95% (m/m), dominantna komponenta je n-tetradekan (47,18%), dok je sadržaj timola 16,11%.Kinetika ekstrakcije timola se može uspešno predstaviti analogno izrazu za kinetiku reakcije prvog reda, primenom koje se dobija največa vrednost konstante brzine ekstrakcije (k) 0,2209 h^-1 za selektovani protok superkritičnog ugijendioksida 97,725 dm³/h.Primenom timijana stepena usitnjenosti d₂ srednjeg prečnika 0,35 mm za ekstrakciju superkritičnim ugijendioksidom (100 bar; 40°C; 2,5 sata) postiže se kvantitativna ekstrakcije prisutnog etarskog ulja. Po svom sastavu ovaj ekstrakt je najsličniji etarskom ulju timijana dobijenom destliacijom pomoću vodene pare. Produžavanje vremena ekstrakcije iznad 2,5 sata ima za posledicu povećani prinos, pre svega, parafina.Primenom ugljendioksida male moći rastvaranja (80 bar; 40⁰C;  d=0,1918 g/cm³) ne postiže se kvantitativna ekstrakcija etarskog ulja. Povećavanjem radnog pritiska od 100 do 400 bar, usled povećanja moći rastvaranja, dobijaju se ekstrakti koji su po svom sastavu sve sličniji totalnom ekstraktu dobijenom ekstrakcijom metilenhloridom.Za modelovanje ekstrakcionog sistema timijan - superkritični ugljendioksid je primenjena jednačina Reverchon-a i Sesti Osseo-a:                                         Y = 100 [1-exp(-t/t_i)]gde je: Y - normalizovani ekstrakcioni prinos (%); t - vreme ekstrakcije (s) i t_i -       vreme unutrašnje difuzije (s)odnosno njen modifikovani oblik:                                        Y = 100 [1 - ehr (at + b)]Izračunate vrednosti standardne greške regresije (S_Y,X) ukazuju da u osnovi modifikovana jednačina bolje fituje normalizovane prinose kako totalnog ekstrakta, tako i timola, u odnosu na polaznu jednačinu.Jednačine:   log S = a m_rel + bi   log S = a d_C02 + bgde je: S - rastvorljivost totalnog ekstrakta (g/dm³), odnosno timola (mg/dm ) u ugljendioksidu; m_rel - relativna masa ugljendioksida (g CO2/g timijana) i d_CO2 zapreminska masa ugljendioksida (g/cm³)se mogu, takođe, uspešno primeniti za modelovanje ekstrakcije ispitivanog sistema.Primenom ugljendioksida u tečnom stanju (65 bar; 23°C) se dobija ekstrakt timijana sličan po svom sastavu ekstraktu dobijenom ekstrakcijom superkritičnim ekstragensom na pritisku 100 bar.U cilju dobijanja ekstrakta timijana koji je po svom kvalitativnom i kvantitativnom sastavu najsličniji etarskom ulju dobijenom oficinalnim postupkom destilacije pomoću vodene pare, neophodno je za ekstrakciju koristiti ugljendioksid zapreminske mase 0,6302 g/cm³( 100 bar;40°C), biljni materijal stepena usitnjenosti d₂, vreme ekstrakcije 2,5 sata i protok ekstragensa 97,725 dm³/h.
Abstract was processed by technology for Optical character recognition (OCR).The extraction of thyme (Thymus vulgaris L.) by supercritical carbon dioxide as an extragent was investigated. The developed HPLC (High Pressure Liquid Chromatography) method for determination of pharmacologically active phenolic compounds, thymol and carvacrol, showed a high reproducibility (Kw for thymol 1.29%). Qualitative and quantitative analyses of thyme products, essential oil and extracts, were carried out by gas chromatography - mass spectrometry (GC-MS). The content of essential oil determined by an official procedure given by Yugoslav pharmacopoeia was 1.75% (V/w). The predominant compound of the essential oil is thymol (50.06%; w/w), while carvacrol is present, practically, in traces (1.15%; w/w). The content of n-tetradecane in the thyme essential oil (16.11%; w/w) is higher than that of other paraffins. In the total thyme extract obtained by methylene chloride using extraction with periodical exchange of the extract (Soxhlet extraction) in a yield of 4.95%(w/w), the predominant compound was n-tetradecane (47.18%), while the content of thymol was 16.11%.The extraction kinetic of thymol can be successfully expressed by analogy to first order reaction kinetic, and a highest value of extraction rate constant (k) of 0.2209 h-1 for the selected flow rate of supercritical carbon dioxide of 97.725 dm3/h.A quantitative extraction of thyme essential oil by supercritical carbon dioxide (100 bar; 40°C; 2.5hours) was obtained using thyme of the grinding degree d2 (mean particle diameter 0.35 mm). The composition of this extract is very similar to that of the essential oil obtained by steam distillation. A higher yield of extraction, primarily of paraffins, was obtained by prolonging the extraction time over 2.5 hours. The use of carbon dioxide of low solubility power (80 bar; 400C; d =0.1918 g/cm3) did not yield a quantitative extraction of thyme essential oil.Ву increasing extraction pressure from 100 to 400 bar, i.e. solubility power, the extract composition was more and more similar to the composition of total extract obtained by methylene chloride.То model extraction of the system thyme - supercritical carbon dioxide use was made of the Reverchon - Sesti Osseo equation:                  Y = 100 [1-exp(-t/ti)]where: Y - normalized extraction yield (%); t - extraction time (s) and ti - internal diffusion time (s)i.e. of its modified form:                 Y = 100 [1 - ехр (at + b)]The calculated values of standard error of regression (SY,X) show that the modified equation is generally a better fit for the normalized yields of total extract and thymol compared to the original equation.Equations:        log S = a mrel + band         log S = a dC02 + bwhere: S - solubility of total extract (g/dm3), i.e. of thymol (mg/dm3) in carbon dioxide; mrel - relative mass of carbon dioxide (g CO2/g thyme) and dCO2 carbon dioxide density (g/cm3)could be successfully used for modelling of the investigated extraction system.The composition of thyme extract obtained by liquid carbon dioxide (65 bar; 23°C ) is very similar to that obtained by supercritical extragent at a pressure of 100 bar.То obtain a thyme extract whose qualitative and quantitative characteristics are most similar to those of the essential oil obtained using official procedure by steam distillation, it is necessary to use a carbon dioxide density of 0.6302 g/cm3 (100 bar; 400C), grinding degree of thyme d2, extraction time of 2.5 hours and extragent flow rate of 97.725 dm3/h.

U radu su prikazani eksperimentalni rezultati natkritične ekstrakcije etarskog ulja bobicakleke (Juniperus communis L.) i ulja iz semena uljane tikve golice (Cucurbita pepo L.). Ispitan je uticaj pritiska, temperature, stepena usitnjenosti čestica i protoka natkritičnogugljendioksida na promenu prinosa ulja sa vremenom. U cilju poređenja, usitnjeno seme uljane tikve ekstrahovano je i u ekstraktoru većih dimenzija, NOVA-SWISS, Highpressure extraction plant, kao i heksanom i petroletrom u ekstraktoru tipa Sokslet.Praćena je i promena kvaliteta ekstrakata sa vremenom: u etarskom ulju kleke, GC-FID i GC-MS metodama, određen je relativni sadržaj 50 terpenskih jedinjenja i sve komponente ulja su svrstane u 5 osnovnih grupa (monoterpene, seskviterpene, oksidovane monoterpene, oksidovane seskviterpene i ostale komponente). U tikvinom ulju ekstrahovanom natkritičnim ugljendioksidom određen je masnokiselinski sastav GC-MS analizom, sadržaj tokoferola HPLC analizom, sterola i skvalena GC-MS metodom. Određeni su uslovi koji favorizuju ekstrakciju ispitanih jedinjenja za obe sirovine. Dat je dateljan prikaz matematičkih modela koji se koriste za opisivanje natkritične ekstrakcije etarskih ulja i masnih ulja, počevši od najopštijeg modela koji uključuje diferencijalne bilanse mase za rastvorak u masi natkritičnog fluida, u fluidu unutar pora čestica usitnjenog matrijala i u čvrstoj fazi, koji se uvođenjem određenih pretpostavki pojednostavljuje i svodi na modele koji su izabrani da budu ispitani u okviru ovoga rada. Ispitani su modeli kreireni po analogiji sa hlađenjem vrele kugle u masi fluida, tj. modeli tipa jedne sfere i to: Model jedne sfere-1 (MJS-1), koji pored uticaja koeficijenta efektivne difuzije ulja u materijalu na brzinu prenosa mase uzima u obzir uticaj koeficijenta prenosa mase kroz film natkritičnog fluida oko čestice, pri čemu je njegova vrednost procenjena preko postojećih korelacija; MJS-1 (2 par), u kome je spoljašnji koeficijent prenosa mase uzet kao drugi prilagodljiv parametar modela; MJS-2, gde je koeficijent efektivne difuzije jedini prilagođeni parametar, Model karakterističnog vremena i prošireni model klipnog toka koji je predložila Sovová. Za modelovanje natkritične ekstrakcije ulja semena tikve korišćen je i kombinovani model Honga i sar. Softverskim paketima Mathcad 2001 Professional i Solver dodatka unutar Microsoft Excel 2003, određeni su parametri ispitanih modela u cilju najboljeg slaganja modela sa ekperimentalnim podacima. Za obe ispitane sirovine, među ispitanim modelima, izabrani su modeli koji najbolje opisuju njihovu ekstrakciju natkritičnim ugljendioksidom. Prošireni model klipnog toka koji je predložila Sovová pokazao se podjednako dobrim za modelovanje natkritične ekstrakcije obe sirovine i nešto bolji od ostalih primenjenih modela.
This study provides results of supercritical carbon dioxide (SCCO₂) extraction of juniper berries (Juniperus communis L.) and pumpkin seeds (Cucurbita pepo L. convar. citrullina) in a laboratorysupercritical fluid extraction apparatus. The influenceof pressure, temperature, particle size and carbon dioxide flow on the extraction kinetics of pumpkin seed oil and juniper berry essential oil was studied. Ground pumpkin seeds were also extracted with supercritical carbon dioxide in NOVA-SWISS, High Pressure Extraction Plant, and with hexane and petroleum ether in a laboratory Soxhlet extractor. This work was also aimed to investigate the evolution of the composition of juniper fruit supercritical CO₂ extracts with time, at different extraction pressures and to emphasize the most favorable condition for the extraction of different terpene hydrocarbon groups, reporting the qualitative differences among extracts collected during successive extraction time periods. Juniper berry extracts were analyzed by capillary gas chromatography, using flame ionization (GC-FID) and mass spectrometric detection (GC-MS). More than 200 constituents were detected in the extracts and the contents of 50 compounds were reported in the work. Dependence of the percentage yields of monoterpene, sesquiterpene, oxygenated monoterpene and oxygenated sesquiterpene hydrocarbon groups on extraction time was investigated and conditions that favored the yielding of each terpene groups were emphasized. GC-MS analysis of FAME, prepared by transesterification of pumpkin seed oil with KOH in methanol, was performed. Fatty acid compositions of supercritical CO₂ pumpkin seed extract fractions collected in successive time intervals over the course of the extraction were determined. The same fractions were analyzed by high pressure liquid chromatography (HPLC), using diode-array detector (DAD) in order to determine a- and g-tocopherol contents. Sterol and squalene contents were determined by GC-MS analysis, as well. Conditions that favored the yielding of tocopherols, squalene and sterols were emphasized. A general mass transfer model and its simlifications were analysed. Extraction curves were evaluated by “hot sphere” mathematical models SSM-1 (Single Sphere Model 1 – in which the external mass transfer coefficient also influences the extraction profile and film mass transfer coefficients were estimated by the correlations), SSM-1 (2 par) (film mass transfer coefficient is used as the second adjustable parameter), SSM-2 (only effective diffusivity influence is considered), Characteristic time model and by the extended Lack’s plug-flow model given by Sovová. A combined model of Hong et al. was also fitted to the experimental data for pumpkin seed oil SCCO₂ extractions. Relative merits of the models are demonstrated. Good agreement between the extended Lack’s plug-flow model and the experimental measurements was obtained.

"Are the Letters of Horace Satires?" (Hendrickson 1897: 313). In response to this question, this thesis investigates whether Horace's Sermones and Epistulae 1 all belong to the genre of satura. Ancient and modern evidence from the use of the terms Sermones, Epistulae, and satura, is surveyed, and is found to be inconclusive, but not to preclude Epist. 1 as satura. The nature of specifically Horatian satura is ascertained from the text of Serm. 1, especially Serm. 1.1 and the explicitly literary Serm. 1.4 and 1.10. The redefinition of Lucilian satura, and its political implications are also considered. To confirm Epist. 1 as satura a sequential reading of the three libelli is undertaken, tracing the evolution of the theme of locus: place, both as geographical location, and as status, place in the social hierarchy, in the context of the socio-political environment of the time of composition. Serm. 1.1 as a programmatic poem is shown to establish Epicurean moderation as a prerequisite for a vita beata. In Serm. 1 Horace's status as client-poet of Maecenas and Octavian initially permits this ideal lifestyle in the Urbs. The misperceptions of outsiders lead to a preference for a life of Epicurean quietude in the rus in Serm. 2, although Horace's aequanimitas is disturbed by urban officia, and abuse of libertas dicendi associated particularly with Stoicism. The ideal of rural withdrawal is reinforced in Epist. 1 through an exploration of appropriate behaviour in relationships with potentes amici. Horace's addressees cover the entire range of the social hierarchy, and in his letters he utilizes the arguments of moral philosophy, thus reconciling poetry and philosophy. He achieves a pragmatic compromise whereby he can enjoy libertas in his role as a poet, while acknowledging that personal libertas and true aequanimitas are still to be attained.

Cilj ove doktorske disertacije je postavljanjematematičkog modela složenog trofaznog reakcionogsistem za epoksidovanje sojinog ulja in situ formiranompersirćetnom kiselinom iz sirćetne kiseline i vodonikperoksida u prisustvu jonoizmenjivačke smole kaokatalizatora. Model uzima u obzir koncentracijereaktanata i produkata u vodenoj i uljnoj fazi. Poredosnovnih reakcija stvaranja persirćetne kiseline iepoksida, model obuhvata i sporednu reakciju otvaranjaepoksi prstena sa sirćetnom kiselinom. Za modelovanjereakcije formiranja persirćetne kiseline na površinikatalizatora primenjeni su Langmuir-Hinshelwood-Hougen-Watson i Rideal-Eley postulati. Postavljenitrofazni model predstavlja sistem običnih diferencijalnihjednačina prvog reda koji opisuje promenu broja molovakomponenata i funkcionalnih grupa sa vremenomizvođenja procesa epoksidovanja, i sadrži više parametararazvrstanih na kinetičke, termodinamičke i parametre kojise odnose na prenos mase. Parametri modela zavise oduslova izvođenja epoksidovanja i to svi od temperature, aneki i od sastava i inteziteta mešanja.Za konstantu hemijske ravnoteže reakcije nastajanjapersirćetne kiseline je izvedena semiteorijska zavisnostod temperature koja daje vrednosti istog reda veličine iistog smera promene sa temperaturom kao i većinapodataka objavljenih u literaturi.Za izračunavanje koeficijenta raspodele sirćetne kiselineizmeđu uljne i vodene faze potrebno je odrediti zavisnostkonstante fazne ravnoteže tečno-tečno sirćetne kiseline odsastava i temperature. Utvrđeno je da je UNIFAC modelgrupnih doprinosa za koeficijente aktivnosti nepogodanza predskazivanje ravnoteže tečno-tečno. Eksperimentalnipodaci za ovu konstantu ravnoteže su uspešno korelisaniUNIQUAC modelom za koeficijente aktivnosti.Parametri reparametrizovane Arrheniusove zavisnostikonstanti brzina reakcija i konstanti sorpcije učesnikareakcije stvaranja persirćetne kiseline od temperatureodređeni su simultano sa parametrima koji se odnose naprenos mase i sa odnosom koeficijenata raspodelepersirćetne i sirćetne kiseline između uljne i vodene faze,fitovanjem eksperimentalnih podataka epoksidovanjasojinog ulja, tj. minimizacijom sume kvadrata odstupanjaračunskih od eksperimentalno određenih vrednosti jodnogbroja i sadržaja epoksi kiseonika tokom epoksidovanja.Fitovanje je uspešno izvedeno primenom metodeMarquardta, dok su pomenute računske vrednostidobijene numeričkom integracijom sistemadiferencijalnih jednačina modela primenom Runge-Kuttametode IV reda.
The objective of this doctoral thesis was development ofmathematical model for complex three-phase reactionsystem for soybean oil epoxidation with peracetic acidformed in situ from acetic acid and hydrogen peroxide in apresence of an ion exchange resin as catalyst. The localconcentrations of components in water and oil phases wereintroduced into the model. In addition to reactions of theperacetic acid and epoxy compound formation, modelconsiders the side reaction of epoxy ring cleavage withacetic acid. Approximate modeling of peracetic acidformation was based on Langmuir-Hinshelwood-Hougen-Watson and Rideal-Eley postulates. Established threephasemodel is a system of ordinary first order differentialequations which describes change of components andfunctional groups amounts with reaction time. Besideskinetic parameters, model comprises the thermodynamicones as well as parameters of mass transfer between the oiland water phase. All model parameters are dependent ontemperature and some additionally on composition andintensity of stirring.A semitheoretical temperature dependency of chemicalequilibrium constant for peracetic acid formation wasestablished. The order of magnitude and temperature trendof the calculated chemical equilibrium constant are inagreement with the most data given in a literature.For calculation of partition coefficient for acetic acidbetween oil and water phase, temperature and compositiondependency of liquid-liquid equilibrium constant for aceticacid is necessary. It was found that UNIFAC model ofgroup contribution was non-applicable for the predictionof the equilibrium constant. The experimental data for theequilibrium constant were, however, successfully fitted byUNIQUAC model.Temperature dependencies of the reaction rate constantsand sorption constants of reactants and products inperacetic acid formation reaction are expressed byreparameterized Arrhenius equation. The parameters ofsuch equation were determined simultaneously with masstransfer parameters and ratio of peracetic acid and aceticacid partition coefficients between oil and water phase byfitting the experimental data i.e. by minimization of leastsum of squares of deviation between the calculated andexperimentally determined iodine value and epoxy oxygencontent . Marquardt method was successfully used to fitthe experimental data. A fourth-ordered Runge-Kuttamethod was applied for integrating the system ofdifferential equations of the model.

Cilj istraživanja je da se utvrde promene hemijskog sastava proizvoda na izlazu iz ekstrudera i prese (sojine pogače i ulja), tj. njihovog kvaliteta sa aspekta njihove dalje primene u proizvodnji stočne hrane, primene u prehrambenoj industriji ili daljoj primeni sojinog ulja u proizvodnji biodizela, a sve u funkcionalnoj zavisnosti od promenljivih karakteristika ulazne sirovine i parametara rada ekstrudera. Ekstrudiranje sojinog zrna vršilo se na ekstruderu tip E751, proizvođača „SREM PRODUKT“ DOO iz Laćarka, a presovanje na presi tip PM-5S proizvođača „BRONTO“ iz Ukrajine. Istraživanja koja su sprovedena u ovoj doktorskoj disertaciji rađena su kao doprinos proširenju znanja vezanih za proces proizvodnje sojine pogače i sojinog ulja, a pored toga  kako bi dobili praktične smernice za optimalnu kontrolu i modelovanje procesa estruzije i ceđenja soje kao i projektovanja ekstrudera. U cilju dobijanja i analiziranja podataka koji bi mogli da utvrde promene hemijskog sastava proizvoda na izlazu iz ekstrudera i prese (sojine pogače i ulja), tj. njihovog kvaliteta sa aspekta njihove dalje primene u proizvodnji stočne hrane, primene u prehrambenoj industriji ili daljoj primeni sojinog ulja u proizvodnji biodizela, a sve u funkcionalnoj zavisnosti od promenljivih karakteristika ulazne sirovine i parametara rada ekstrudera, sprovedena su eksperimentalna i laboratorijska ispitivanja. Eksperimentalna istraživanja su namenjena praktičnoj primeni kojom bi se proces proizvodnje sojine pogače i sojinog ulja mogao usavršiti i optimatizovati. Rezultati koji su dobijeni ovim istraživanjima mogu biti korisni svima koji se bave proizvodnjom sojine pogače i sojinog ulja. Eksperimentalna istraživanja obavljana su na ekstruderu tip E-751 i presi tip PM-5S, ali su rezultati primenjivi i na drugim ekstruderima i presama drugih proizvođača koji koriste soju kao sirovinu i proizvode  sojinu pogaču i sojino ulje. Na osnovu izvršenih istraživanja, obrađenih i prodis___________________Doktorska disertacija,  autor:Kukić Predrag____________________________________________________________________________________IV od 34kutovanih rezultata došlo se do funkcionalnih zavisnosti između pojedinih parametara ekstruzije i od promenljivih karakteristika ulazne sirovine sa jedne strane i karakteristika ekstrudata i sojinog ulja sa druge strane i na osnovu toga došlo se do određenih zaključaka. Na osnovu eksperimentralnih ispitivanja ocenjen je uticaj promene odabranih fizičkohemijskih svojstava soje pri ekstrudiranju zrna soje. U disertaciji se krenulo od analize polazne sirovine tj. soje i njenog sadržaja proteina, ulja, slobodnih masnih kiselina i vlage, a zatim variranjem režima rada ekstrudera tj. doziranja ulaznog materijala praćeno preko opterćenja pogonskog elektromotora ekstrudera izraženog preko jačine struje [A], površine otvora mlaznice i vlažnosti soje, praćen je sadržaj slobodnih masnih kiselina, fosfora i vlage u sojinom ulju posle presovanja ekstrudata, kao i sadržaj proteina, vlage, ulja, aktivnost ureaze i PDI u sojinoj pogači. Na osnovu sprovedenih istraživanja došlo se do funkcionalnih zavisnosti između zadatih režima rada ekstrudera, ulazne sirovine i odabranih fizičko-hemijskih svojstava soje pri ekstrudiranju zrna soje. Tako da se sa porastom površine otvora mlaznice i doziranja mase povećava se produkcija sojine pogače. Produkcija sojine pogače se povećava i kada se vlažnost ulazne sirovine povećava. Sa povećanjem vlažnosti ulazne sirovine i interakcije doziranja mase i površine otvora mlaznice sadržaj vlage u sojinoj pogači se povećava. Na osnovu izvedenih istraživanja može se tđ. zaključiti da sa povećanjem površine otvora mlaznice ekstrudera raste sadržaj ulja u sojinoj pogači za svaku od tri vlažnosti soje kao ulazne sirovine, dok sa povećanjem doziranja ulazne sirovine smanjuje se sadržaj  ulja u sojinoj pogači za svaku od tri mlaznice. Povećanjem površine otvora mlaznice ekstrudera, dolazi do smanjenja sadržaja proteina u sojinoj pogači, dok je obrnuto kod povećanja doziranja ulazne sirovine, tj. sa povećanjem doziranja sirovine u ekstruder povećava se sadržaj proteina u sojinoj pogači. Pozitivan efekat aktivnosti ureaze (∆pH) u___________________Doktorska disertacija,  autor:Kukić Predrag____________________________________________________________________________________V od 34sojinoj pogači je za veće vrednosti kako površine otvora mlaznice, tako i interakcije promenljivih W (vlažnosti soje) i D (doziranje mase soje određeno preko opterećenja elektromotora). U sojinoj pogači PDI se povećava sa povećanjem vlažnosti ulazne sirovine, površine otvora mlaznice ekstrudera i doziranja zrna soje kao ulazne sirovine. Razmatrajući dobijene podatke za sojino ulje dobijeno ceđenjem produkta ekstruzije dobijenog ekstruzijom soje sa predviđenim vlažnostima ulazne sirovine došlo se do zaključka da se produkcija ulja smanjuje sa povećanjem površine otvora mlaznice ekstrudera, a da pri povećanju doziranja ulazne sirovine povećava se produkcija sojinog ulja. Sadržaj vlage u sojinom ulju smanjuje se sa povećanjem površine mlaznice ekstrudera, kao i sa povećanjem doziranja ulazne sirovine. Na osnovu ocenjenog modela najveće vrednosti sadržaja SMK se postižu pri najmanjim razmatranim vrednostima vlažnosti ulazne sirovine, pri čemu sadržaj SMK se povećava sa povećanjem doziranja mase.           Sadržaj fosfora u ulju se smanjuje sa povećanjem doziranja ulazne sirovine u ekstruder. Veća temperatura eksturzije [oC] postiže se pri manjim vrednostima vlage i površine otvora mlaznice. Sa povećanjem doziranja mase i pri fiksnim vrednostima vlage i površine otvora mlaznice očekivana vrednost temperature eksturzije opada. Sa povećanjem doziranja sirovine u ekstruder maksimalna očekivana vrednost potrošene energija po kilogramu produkcije (sojina pogača + sojino ulje) se smanjuje. Sa povećanjem doziranja sirovine u ekstruder maksimalna očekivana vrednost potrošene energije po kilogramu produkcije sojine pogače se smanjuje. Sa povećanjem doziranja sirovine u ekstruder minimalna očekivana vrednost potrošene energije po kilogramu produkcije sojinog ulja se povećava
AB The aim of this research is to determine the changes in chemical composition of the products at the outlet of the extruder and press (soya meal and oil), i.e. their quality in terms of their further use in animal feed production, food industry or the further use of soybean oil in bio-diesel production, with the functional correlation between the variable characteristics of feedstock and operating parameters of the extruder. Extrusion of soybeans was carried out on the extruder, type E-751, manufactured by "SREM PRODUKT" DOO from Lacarak, and pressing of oil on the press, type PM-5S, manufactured by "BRONTO" from Ukraine. Studies that were conducted in this PhD Thesis were done as a contribution to the expansion of knowledge related to the production process of soya cake and soya oil, and to provide practical guidelines for the optimal control and modeling of the extrusion process and squeezing soybeans, as well as for the designing of the extruder. Some experimental and laboratory tests were conducted in order to obtain and to analyze data that could determine changes in chemical composition of the products at the outlet of the extruder and press (soya cake and oil), i.e. their quality in terms of their further use in animal feed production, food industry or the further use of soybean oil in bio-diesel production, all with the functional correlation between variable characteristics of feedstock and operating parameters of the extruder. Experimental researches are intended for practical application, by which the production process of soya cake and soybean oil could be enhanced and optimized. The results obtained in these researches can be useful to everyone involved in the production of soya cake and soya oil. Experimental studies were carried out on the extruder, type E-751 and the press, type PM5S, but the results are also applicable to other extruders and presses from other manufacturers, that use soybean as a raw material and produce soybean cake and soybean oil. The conducted researches, processed and discussed results have led to the functional correlations between different extrusion parameters and variable characteristics of the incoming raw___________________Doktorska disertacija,  autor:Kukić Predrag____________________________________________________________________________________IX od 34materials on the one hand, and the characteristics of the extrudate and soybean oil on the other hand, and further on to the certain conclusions. Based on the experimental researches, the impact of changes in selected physical and chemical properties of soybeans was evaluated in the extrusion of soybeans. The PhD Thesis started with the analysis of raw material i.e. soybean and its composition: protein, oil, free fatty acids (FFA) and moisture, and then, the content of free fatty acids, phosphorus and moisture in soybean oil after pressing the extrudate were monitored, as well as protein, moisture, oil, urease activity and PDI (Protein Dispersibility Index) in soya cake by varying the operating mode of the extruder, i.e. feeding of raw material, monitored via load of the main drive motor of the extruder expressed through amperage [A], the die openings surface and moisture of soybeans. The conducted researches have led to the functional correlations between the preset operating modes of the extruder, incoming raw material and selected physical and chemical properties of soybeans in the extrusion process. Thus, with increasing the die openings surface and feeding mass, the production of soya cake is being increased as well. Production of soya cake is also increased with the increase of moisture in the incoming raw material. Moisture content in soya cake is being increased with the increase of moisture content in a feedstock and interactions of feeding mass and the die openings surface. Based on the conducted researches, it can be concluded that the oil content in soybean cake is being increased with the increase of the extruder die openings surface for each of the three moisture content in soybean as a feedstock, while the oil content in soybean cake is being decreased with increased dosage of feedstock for each of the three extruder dies. By increasing the surface area of the extruder die openings, there is a decrease of the protein content in soya expeller cake, while vice versa, with an increase in the dosing of input raw material, i.e. with increasing dosage of raw material to the extruder, the protein content in soya expeller cake is increased. The positive effect of urease activity (ΔpH) in soya cake is for larger values of the surface of extruder die___________________Doktorska disertacija,  autor:Kukić Predrag____________________________________________________________________________________X od 34openings as well as for the interaction of variables W (moisture in soybean) and D (soybean mass dosage determined via the load of the main electric motor). PDI in soybean cake increases with the increase in moisture content of raw material, the surface of the extruder die openings and the dosing of soybeans as a feedstock. Considering the data obtained for soybean oil, manufactured by squeezing the extruded soy product with the predicted moisture content in the feedstock, it has been concluded that the oil production decreases with increasing the surface of the extruder die openings, while by increasing the dosage of incoming raw material, the production of soybean oil is increased. Moisture content in soybean oil is reduced with the increase of the surface of the extruder die openings, as well as with an increase in dosage of feedstock. Based on the evaluated model, the largest values of FFA content were achieved with the smallest considered values for the moisture content in the incoming feedstock, wherein the content of FFA increases with increasing the feeding mass. The phosphorus content in the oil decreases with increasing the feeding of raw material into extruder. Higher extrusion temperatures [oC] are achieved at the lower values of moisture and surface of extruder die openings. With increasing the feeding mass and fixed values of moisture content and die openings surface, the expected value of the extrusion temperature decreases. With increasing the dosage of raw materials into the extruder, the largest expected value for the energy, spent per kilogram of production (soybean cake + soybean oil), decreases. By increasing the dosage of raw materials in the extruder, the largest expected value for the energy, spent per kilogram of soya cake production, is reduced. With increasing the dosage of raw materials in the extruder, the lowest expected value of energy, spent per kilogram of soybean oil production, increases

Jedno od specijalnih jestivih ulja koje se proizvodi isključivo mehaničkim postupkom i koje se može uvrstiti u grupu funkcionalnih prehrambenih proizvoda je ulje semena tikve. Ovo ulje je veoma atraktivno za potrošace, pre svega zbog svoje karakteristične arome, visoke nutritivne vrednosti i dokazanog blagotvornog delovanja na zdravlje. Cilj istraživanja u okviru ove teze je bio da se izvrši karakterizacija senzorsko nutritivnog kvaliteta i oksidativne stabilnosti hladno presovanih i devičanskih ulja tikve sa tržišta, ispita uticaj termičke obrade semena na kvalitet, nutritivnu vrednost i održivost devičanskog tikvinog ulja i da se definišu senzorska svojstva i održivost hladno presovanog ulja semena tikve. U cilju karakterizacije ulja ispitivanja su sprovedena na većem broju uzoraka hladno presovanih i devičanskih ulja semenatikve nabavljenih neposredno, slučajnim izborom sa domaćeg i inostranog tržišta. Definisana su osnovna svojstva i najbitnije kvalitativne razlike između ove dve kategorije ulja proizvedenih različitom tehnologijom. Iako se proizvode iz iste sirovine tikvina ulja se međusobno bitno razlikuju po brojnim kvalitativnim, a naročito senzorskim svojstvima (ukus, miris, aroma i boja) što može da stvori zabune kodpotrošaca. Ispitivanjima uticaja različite termičke obrade semena utvrđeno je da proces pečenja mlevenog materijala neposredno pre presovanja bitno utiče na kvalitativna svojstva i održivost devičanskog ulja. Termička obrada mlevenog semena pri temperaturi u interval od 90 do 130 ^oC i vremenu od 30 do 70 min pokazala je različit uticaj na senzorski kvalitet, sadržaj bioaktivnih komponenata i oksidativnu stabilnost ulja ispoljavajući kako negativan, tako i pozitivan efekat. U delu istraživanja vezanih za definisanje senzorskih svojstava i određivanje održivosti ulja izdvojenog postupkom hladnog presovanja osušenog semena tikve na pužnoj presi, ustanovljeno je da se najkvalitetnije ulje dobije pri prvom presovanju, buduci da je aroma ulja najbolja, pri tom su kiselinski i peroksidni broj najmanji, a indukcioni period najduži. Ovo se potvrdilo, kako pri presovanju samo semena golice, tako i pri presovanju golice sa dodatkom semena sa ljuskom. Promene najbitnijih pokazatelja u cilju odredivanja održivosti ulja praćene su periodično u trajanju od 2 godine. Utom periodu došlo je do izvesnog pogoršanja senzorskog kvaliteta ulja, određenog porasta kiselinskog i peroksidnog broja, kao i do smanjenja indukcionog perioda. Medutim, bez obzira na intenzitet nastalih promena, ulja su odgovarala svim zakonskim normama kvaliteta i nakon dve godine čuvanja. Ipak, radi obezbeđenja vrhunskog kvaliteta za rok trajanja hladno presovanih ulja semena tikve golice može se preporuciti period najviše do godinu dana.
Pumpkin seed oil is one of the specialty oils produced only by mechanical procedure and can be classified in the group of functional food products. This oil is very attractive (interesting) for the consumers first of all for its characteristic flavour, high nutritive value and proved beneficial effect on health. The aim of the investigations in the scope of this thesis was to characterize the sensoric-nutritive quality and oxidative stability of cold pressed and virgin pumpkin seed oils from the market, to investigate the effect (influence) of heat treatment of seed on quality, nutritive value and stability of virgin pumpkin seed oil and to define the sensory characteristics and stability of cold pressed pumpkin seed oil. Aiming to characterize the oil, a number of cold pressed and virgin pumpkin seed oil samples, randomly taken from the domestic and foreign market, were investigated (analyzed). The basic characteristics and most important qualitative differences between these two categories of oils produced applying different technologies were defined. Both types of pumpkin seed oils are produced from the same raw material, however, they differ significantly regarding a number of quality, and expecially sensory proterties (taste, odour, flavour and colour), so the consumers may become embarrassed. Investigating the influence of different heat treatment of seed, it was found that the roasting of ground material before the pressing affects significantly the quality characteristics and stability of virgin oil. The heat treatment of ground seed at temperatures 90 to 130 °C, for 30 to 70 min, showed different influence on sensory quality, content of bioactive components and oxidative stability of oil, exhibiting both negative and positive effect. In the part dealing with the defining of sensory characteristics and stability determination of oil obtained by cold pressure of dried pumpkin seed on screw press, it was found that most quality oil was obtained by the first pressing process, the oil flavur is the best, with lowest acid and peroxide value, and the induction period is the longest. This was confirmed by pressing both hull-less pumpkin and hull-less with the addition of pumpkin seed with hull. The most important characteristics for oil stability were followed for two years. In this period a certain deterioration of sensory quality was found, the acid and peroxide value increased, and the induction period decreased. However, disregarding the intensity of changes, the oil samples are in accordance with all legal quality normatives even after two years from the production date. However, in order to maintain the high (first-class) quality of cold pressed oil of hull-less pumpkin seed, the recomended period for the shelf-life of oil is one year.

U okviru ove disertacije izvršeno je preparatvno izolovanje etarskog ulja lišća ginka (Ginkgo biloba L.) destilacijom pomoću vodene pare, u cilju određivanja pojedinih fizičko-hemijskih parametara. Oficinalnim postupkom određen je sadržaj etarskog ulja u lišću ginka i iznosi 0,0083%. Lišće ginka je ekstrahovano klasičnim rastvaračima tj. smešom alkohol-voda, pri čemu je koncentracija alkohola iznosila 40% (m/m). Primenom navedenog rastvarača, izvršena je višestupna protivstrujna ekstrakcija (u pet stupnjeva) pri čemu je dobijen tečni ekstrakt (Extracta fluida) sa relativno visokim sadržajem ekstraktivnih materija (17,06%). Tečni ekstrakt je direktno korišćen za dobijanje suvog ekstrakta lišća ginka (Extracta sicca)primenomvsušnie sa raspršivanjem (spray dryer). Kvalitativna i kvantitativna karakterzacija izvršena je primenom postupka tečne hromatografije na tankom sloju (HPTLC) i određen sadržaj ukupnih flavonoida sračunatih na rutin, a i na katehin, a određen je i sadržaj ukupnih fenola sračunatih na hlorogensku kiselinu. Glavni deo doktorske disertacije predstavlja ekstrakcija sistema lišće ginka-ugljenik (IV)-oksid pod pritiskom, pri čemu je ispitivan uticaj stepena usitnjenosti droge na prinos ekstrakcije, i korišćen koeficijent brze i spore ekstrakcije kao mera kinetičkog ponašanja ekstrakcije. Dobijeni rezultati ispitivanja su pokazali značajan uticaj stepena usitnjenosti droge na brzinu ekstrakcije, pogotovo, kod ekstrakcije natkritičnim ugljenik (IV) oksidom. Radi izbora optimalnog protoka ekstragensa ispitivani su sledeći protoci 0,095, 0,194 i 0,277 kg/h . Na osnovu prinosa ekstrakcije usvojeno je da je protok ekstragensa od 0,194 kg/h optimalan. Prinos ekstrakcije je ispitivan korišćenjem dva postupka ekstrakcije, i to: ekstrakcija tečnim ugljenik (IV) -oksidom (temperatura ispod kritične temperature Tc= 31,1^oC, a pritisak nešto ispod ili iznad kritičnog pritiska p_c=73,8 bar), i ekstrakcija natkritičnim ugljenik (IV)- oksidom (pritisak i temperatura iznad kritičnih vrednosti pritiska i temperature). U natkritičnoj oblasti promenom pritiska se značajno menjaju svojstva ekstragensa, povećava se sposobnost rastvaranja, dielektrična konstanta i dr. Ispitivan je uticaj temperature na prinos ekstrakcije (izotermni proces), pri čemu se dobijaju rezultati koji se ne mogu objasniti jednostavno, analizirajući samo uticaj gustine rastvarača na moć rastvaranja, već se za objašnjenje dobijenih rezultata uključuje i uticaj napona pare ekstrahovane komponente, tako da rastvorljivost komponente može da se poveća, smanji ili ostane ista sa povećanjem temperature na konstantnom pritisku, u zavisnosti koji uticaj je dominantniji. Kod izotermnih postupaka prinos ekstrakcije raste sa povećanjem pritiska ekstrakcije, što je u saglasnosti sa teoretskim principima. S druge strane, ekstrakti dobijeni pri višim pritiscima imaju manji sadržaj etarskog ulja što se objašnjava činjenicom da veći pritisci imaju veću moć rastvaranja glavnih komponenata kao i komponenata kao što su smole, voskovi i masna ulja. Kvalitativnom i kvantitativnom analizom selektovanih ekstrakata dobijenih tečnim (130 bar, 20^oC, 3 h) i natkritičnim (100 bar, 40^o C, 4 h) ugljenik (IV)-oksidom, kao i etarska ulja izolovana iz ovih ekstrakata nađeno je da ispitivani uzorci sadrže nalkane, račvaste alkane i jedinjenja sa kiseonikom, među kojima posebno mesto zauzimaju fenoli sa zasićenim i nezasićenim alkil ostacima.Izvršena je uporedna anliza etarskog ulja dobijenog destilacijom lišća ginka pomoću vodene pare i etarskih ulja dobijenih iz selektovanih ekstrakata. Interesantan je podatak koji se odnosi na sadržaj etarskog ulja u drogi određen direktnom destilacijom droge pomoću vodene pare i izdvajanjem etarskih ulja iz ekstrakata takođe destilacijom pomoću vodene pare. U ovom drugom slučaju dobija se, preračunavanjem, sadržaj etarskog ulja u drogi višestruko veći (4-10 puta) od sadržaja, određenog oficinalnim postupkom, u drogi. Ova pojava se objašnjava uvođenjem pojma „vezano“ etarsko ulje i „slobodno“ etarsko ulje. Ekstrakcijom ugljenik (IV)-oksidom pod pritiskom tzv. vezano etarsko ulje se oslobađa voskova i masnog ulja što se odražava na njegovu povećanu količinu u CO₂-ekstraktima. Na kraju u ovoj disertaciji izvršeno je modelovanje ekstrakcionog sistema lišće Ginkgo biloba – ugljenik (IV)-oksid pod pritiskom korišćenjem model jednačine Naika i saradnika, modifikovane model jednačine Reverchon i Sesti-Osseo kao i model, češće korišćen, koji je predložila Sovová. Korišćeni modeli mogu relativno uspešno da se koriste za opisivanje ekstrakcionog sistema lišće Ginkgo biloba – ugljenik (IV)-oksid pod pritiskom. Radi iznalaženja najpovoljnijih uslova ekstrakcije primenjen je metod odzivne površine variranjem parametra ekstrakcije (pritisak, temperatura i vreme ekstrakcije). Na osnovu eksperimentalnih rezultata dobijen je polinom drugog reda za izračunavanje optimalnog prinosa ekstrakcije i određeni su najpovoljniji uslovi ekstrakcije kao i međusobni uticaji pojedinih parametra.
Within this thesis preparative isolation of essential oil from leaves of ginkgo (Ginkgo biloba L.) by steam distillation was carried out, in order to determine some physico-chemical parameters. The essential oil content in the leaves of ginkgo wass determined by an officinal procedure and its value is 0.0083%. Ginkgo leaves were extracted with conventional solvents, i.e. alcohol-water mixture, where the alcohol concentration was 40% (w/w). The forementioned solvent was used to carry out a multistage counter-current extraction (five stages) by which the liquid extract (Extracta fluida) with a relatively high content of extracts (17.06%) was obtained. The liquid extract was directly used to obtain a dry extract of ginkgo leaves (Extracta sicca) by spay drying. The qualitative and quantitative characterisation was based on the proceedings of liquid thin layer chromatography (HPTLC), the content of total flavonoids expressed as rutin, and as catechin, and the total phenol content expressed as chlorogenic acid was determined. The main part of the doctoral thesis is the extraction system of ginkgo leaves-carbon (IV) oxide under pressure, in which the effect of the drug particle size on the extraction yield was studied, and as a measure of the kinetic behavior of extraction the coefficient of fast and slow extraction was used. The obtained results showed a significant effect of the drug particle size on the speed of extraction, particularly, the extraction with supercritical carbon (IV) oxide. For the purpose of selecting the optimal flow of the solvent several flowrates were investigated 0.095, 0.194 and 0.277 kg/h. Based on the yield of extraction the solvent flowrate of 0.194 kg/h was assumed as optimal. The extraction yield was investigated using two extraction procedures: extraction with liquid carbon (IV) oxide (temperature below the critical temperature Tc = 31.1 ⁰C and pressure slightly below or above the critical pressure p_c = 73.8 bar), and extraction with supercritical carbon (IV) oxide (pressure and temperature above the critical values of pressure and temperature). In the supercritical area the change in pressure significantly the influences the properties of the solvent, increases the ability of dissolving, dielectric constant, etc. The effect of temperature on extraction yield was examined (isothermal process), where the obtained results can not be explained simply by analyzing only the effect of solvent density on the power of dissolution, but to explain these results the effect of vapor pressure of the extracted components must be included, so that the solubility of the component may increase, decrease or remain the same with increasing temperature at constant pressure, depending on which influence is dominant. In isothermal processes the extraction yield increases with increasing pressure of extraction, which is consistent with theoretical principles. On the other hand, extracts obtained at high pressures have a lower content of essential oils which can be explained by the fact that higher pressures have a greater power of dissolution of the main components as well as components such as resins, waxes and fatty oils. The qualitative and quantitative analysis of the selected extracts obtained with liquid (130 bar, 20 ⁰C, 3 h) and supercritical (100 bar, 40 ⁰C, 4 h) carbon (IV) oxide, and essential oils isolated from these extracts showed that the studied samples contain n-alkanes, branched alkanes and compounds with oxygen, including phenols with saturated and unsaturated alkyl residues. A comparative analysis of the essential oil obtained by distillation of ginkgo leaves by steam and essential oil obtained from selected extracts was carried out. An interesting fact concerning the essential oil content in the drug determined by direct distillation of drugs by steam and separating the essential oils from extracts also produced by steam distillation. In the other case, by calculation, the obtained essential oil content in the drug is several times higher (4-10 times) of content, determined by an fficinal procedure, in the drug. This phenomenon is explained by introducing the notion of "linked" essential oil and "free" essential oil. The extraction with carbon (IV) oxide under pressure the so called linked essential oil is released from waxes and fatty oils which is reflected in its increased amount in CO₂-extracts. At the end of this dissertation the modeling of the extraction system leaves of Ginkgo biloba - carbon (IV) oxide under pressure was carried out using the model equation of Naik and associates, the modified model equation of Reverchon and Sesti Osseo and also like a frequently used model proposed Sovová. The mentioned models can be relatively used to describe the extraction system leaves of Ginkgo biloba - carbon (IV) oxide under pressure. In order to find the most favorable conditions of extraction, the response surface methodology varying extraction parameters was used (pressure, temperature and extraction time). Based on the experimental results a second order polynom for the calculation of the optimum yield of extraction was obtained and the extraction conditions and the mutual influence of some parameters were determined.

U okviru ove doktorske disertacije ispitani su i utvrđeni optimalni uslovi za proces ljuštenja semena suncokreta visokooleinskog tipa, kao sirovine za proizvodnju ulja. Sprovedena istraživanja su dala podatke o optimalnim vrednostima sadržaja vlage u semenu i pritiska vazduha u ljuštilici na osnovu kojih je utvrđen model za ljuštenje semena. Sprovedenim istraživanjima obuhvaćeno je i ispitivanje uticaja promenljivih tehnoloških parametara, sadržaja ljuske u opsegu od 0 do 20% i sadržaja nečistoća u opsegu od 0 do 10% na sastav i kvalitet hladno presovanih ulja i pogače, prinos ulja, oksidativnu stabilnost, senzorski kvalitet i boju hladno presovanih ulja semena suncokreta visokooleinskog tipa.Dobijeni rezultati su obrađeni primenom savremenih klasifikacionih (klaster analiza i analiza glavnih kompomenata) i regresionih hemometrijskih metoda i postavljeni hemometrijski modeli čija bi primena doprinela proizvodnji hladno presovanog ulja vrhunskog kvaliteta i visoke oksidativne stabilnosti. Utvrđeno je da su definisani modeli statistički validni i da se mogu primeniti za optimizaciju tehnoloških parametara u proizvodnji hladno presovanog ulja semena suncokreta visokooleinskog tipa. Validnost postavljenih modela, odnosno kvalitet dobijenih korelacija su procenjeni na osnovu parametara unakrsne validacije.Maksimalna efektivnost ljuštenja semena suncokreta visokooleinskog tipa može se postići pri optimalnim uslovima tj. sadržaju vlage u semenu 6,0% i pritisku vazduha u ljuštilici 800 kPa. Hladno presovano ulje semena suncokreta visokooleinskog tipa se, u pogledu sastava i kvaliteta ulja i pogače, prinosa ulja, oksidativne stabilnosti, senzorskog kvaliteta i boje ulja, može proizvoditi od semena koje sadrži 10-20% ljuske i 0-5% nečistoća.
In this dissertation the optimal conditions for the dehulling process of high-oleic sunflower seeds, as raw material for oil production, were tested and determined. The conducted studies provided data for the optimal values of moisture content in the seed and the air pressure in the seed dehulling machine, what presented the base for determination of the dehulling model. Also, conducted studies examine the effect of variable technological parameters, such as content of hull (ranging from 0 to 20%) and the impurities content (ranging from 0 to 10%) on the composition and quality of oil and cake, oil yield, oxidative stability, sensory quality and colour of cold pressed high-oleic sunflower oil.The obtained results were analyzed by modern classification (cluster analysis and principal component analysis) and regression chemometrics methods, and chemometric models whose implementation could contribute to the production of cold pressed oil of high quality and high oxidative stability were set. It was found that the defined mathematical models are statistically valid and that they could be used to optimize the technological parameters of production of cold pressed high-oleic sunflower oil. The validity of the set models, that is the quality of obtained correlations, were estimated based on the parameters of cross-validation.The maximum effectiveness of high-oleic sunflower seeds dehulling can be achieved under optimal conditions, i.e. when the moisture content in seed is 6,0% and when the air pressure in seed dehulling machine is 800 kPa. Regarding composition and quality of the oil and cake, oil yield, oxidative stability, sensory quality and color, cold pressed high-oleic sunflower oil could be produced from seed containing 10-20% hull and 0-5% impurities.

Društveni su sustavi jedinstveno uređeni dijelovi formirani u cjelinu. Oni su skup povezanih načela koja čine jedinstvenu društvenu cjelinu koja je organizacijski ustrojena, čiji pojedini elementi bitno definiraju društvo kao cjelinu. Razvoj novih komunikacijskih tehnologija potpuno može promijeniti svaki element društvenog sustava. U društvo kao cjelinu informacije ulaze kao ulazne veličine putem tiskanih medija, radija, televizije, a u novije vrijeme i putem svjetske internetske mreže. Ulazne veličine u društvene sustave imaju svoju pouzdanost koju možemo vrednovati, a pritom i definirati kroz omjer istine i neistine. U radu spoznajemo pojam informacija i dezinformacija koristeći se modelom analogije kroz povijesno razdoblje. Postavljamo metodu analize putem anketnog listića te slučajno odabranu skupinu anketiramo na općem načelu informacija – dezinformacija. Rezultati su obrađeni snažnim statističkim testom, t-testom, koristeći se analizom aritmetičke sredine, a sve kroz postavljene hipoteze da većina informacija koje ulaze u društveni sustav imaju atribute istinitosti, tj. visoke pouzdanosti. Posebno poglavlje ovoga rada jest utjecaj prisutnosti informacija niske pouzdanosti na društvenim mrežama te njihova implementacija na opći fenomen u društvenom sustavu.

Svrha – U današnje vrijeme sve veće informatizacije i digitalizacije, sve više hotela ulaže u nove tehnologije kako bi povećali broj online rezervacija. Uvođenje novih rješenja i mijenjanje poslovnih strategija još je više bilo izraženo tijekom posljednje dvije godine za vrijeme trajanja pandemije koronavirusa kada je veliki broj putničkih agencija i turoperatora prestao s radom. Stoga, glavni cilj ovog rada je istražiti trendove u hotelskoj prodaji na primjeru poduzeća Jadran d.d. Crikvenica. Svrha istraživanja je ispitati koliko je zastupljena online prodaja u ukupnim noćenjima, te koliko se rezervacija ostvari putem online direktnih ili indirektnih kanala. Obrada teme – Podaci su prikupljeni metodom intervjua sa osobama odgovornima za hotelsku prodaju te desk metodom. Analizirane su ostvarene rezervacije i noćenja u 2021. godini kroz pojedine kanale prodaje. Zaključci – Rezultati su pokazali da je u 2021. godini najviše rezervacija ostvareno kroz online prodaju i to kroz online turističke agencije (Booking.com, Expedia, Hotelbeds, Sunhotels) te kroz direktnu prodaju (putem call centra i web stranica) dok je najmanje ostvareno kroz ostale putničke agencije (alotmanski ugovori). Također istraživanjem je uočeno da osim ulaganja u samu informatizaciju prodajnih sustava, poduzeće Jadran d.d. ulaže i u edukaciju kadrova jer bez njih nijedna moderna tehnologija u prodaji ne bi uspješno mogla biti provedena. Ukoliko hoteli žele zadržati konkurentnost, osim samog ulaganja u podizanje kategorije smještajnih kapaciteta, moraju se prilagoditi novim turističkim trendovima te ulagati u online prodaju posebice direktne kanale prodaje.

Along with the long-term application of the SRPS IEC 61850 standard in substations at the station and field level, implementation at the process level has been covered to a lesser extent through pilot projects and series of end-user surveys. The situation on the market indicated the shortcomings of certain standards, so that the focus of further standardization was thrown further on measuring transformers as well as on digital interfaces of relay protection. For protection functions, digital signals and transmission mechanisms are defined by SRPS IEC 61850 and SRPS IEC 61869 standards. But regardless of that, the whole process and additional requirements need to be viewed from the angle of relay protection. Here it is necessary to take into account the quality of the transmitted signal, time accuracy (synchronization) as well as tests that would include the validation of correct and performance behaviour. This paper is of informative character and should present the work of IEC TC 95 (Measuring relays and relay equipment) in the field of requirements development and testing of relay protection devices with digital inputs and outputs (series of standards IEC 60255).

Predmet ovog rada je normativno i institucionalno uređenje glavnih gradova u bosanskohercegovačkom okruženju (Beograda i Zagreba), s posebnim osvrtom na Sarajevo, glavni grad Bosne i Hercegovine. Historijski razvoj ovih glavnih gradova odvijao se različito, iako su gradovi jedan duži vremenski period bili u jedinstvenoj državi. Ipak, drugačiji uticaji i pravci njihovog razvoja različito su ispisivali njihovu historiju. Neki od njih bili su uspješnog razvoja, a neki stagnirali. Višegodišnji pokazatelji o radu i aktivnostima Grada Sarajeva pokazuju njegove određene dobre, ali i slabe rezultate. Jačanje administrativnih kapaciteta u Gradu Sarajevu, te općinama koje ulaze u njegovu organizaciju i teritorij, ne doprinose dovoljno u rješavanju tekućih problema grada i gradskih općina. Da li tim rezultatima doprinosi neprecizna ili nedovoljna normativna uređenost nadležnosti grada Sarajeva ili sukobljavanje nadležnosti općina koje participiraju u Gradu Sarajevu i samog Grada Sarajeva, pitanje je za temeljito proučavanje ove materije. Zato je autor sačinio dublju analizu normativne i institucionalne uređenosti glavnih gradova Beograda, Zagreba i Sarajeva, te uporednom analizom došao do određenih pokazatelja i zaključaka, što čine odgovore na glavna pitanja koja se razmatraju u ovom radu.

ntracardiac echocardiography (ICE) catheter, known to have a strong ability to visualize cardiac structures and blood flow from within the heart, is now being favorably used in cardiac catheterization and electrophysiology as an advanced imaging approach. However, clinicians require substantial training and experience to become comfortable with steering the catheter to localize and measure the area of treatment to watch for complications while device catheters are deployed in another access. Thus, it is reasonable that a robotic-assist system to hold and actively manipulate the ICE catheter could ease the workload of the physician. There exist commercially-available robotic systems [1] and research prototypes [2, 3] for ICE catheter manipulation. They all use existing commercially available ICE catheters (e.g. ACUSON AcuNav ICE catheter family, Siemens Healthineers) based on multiple tendon-sheath mechanism (TSM). To motorize the existing TSM-based ICE catheter, the actuators interface with the outer handle knobs to manip- ulate four internal tendons. However, in practice, the actua- tors are located at a sterile, safe place far away from the ICE handle [3]. Thus, to interface with knobs, there exist multi- ple coupled gear structures between two, leading to a highly nonlinear behavior (e.g. various slack, elasticity) alongside hysteresis phenomena in TSM [2]. Since ICE catheters are designed for single use, the expen- sive actuators need to be located in a safe place so as to be reusable. Moreover, these actuators should interface as di- rectly as possible with the tendons for accurate tip controls. In this paper, we introduce a separable ICE catheter robot with four tendon actuation: one part reusable and another disposable. Moreover, we propose a practical model and cal- ibration method for our proposed mechanism so that four tendons are actuated simultaneously allowing for precise tip control and mitigating issues with conventional devices such as dead-zone and hysteresis with simple linear compensa- tion. We consider an open-loop controller since many avail- able ICE catheters are used without position-tracking sen- sors at the tip due to costs and single use.