Littérature scientifique sur le sujet « Proprium quodam ius »

Notum est quod thema de origine potestatis in Ecclesia necnon de relationibus inter potestatem et ius, inter sic dictum momentum sacramentale et iuridicum, inter ius divinum et ius humanum, Samper particulari attentione ex parte doctrinae canonicae gavisum esto Post Concilium, obviis de causis, haec quaestio iterum proposita est tamquam elementum praevium et fundamentale super quod in alterutro sensu fundamenta totius structurae iuridicae Ecclesiae iacere possibile sit. Positio quae quoad hanc quaestionem sumatur necessario in maiorem partem solutionum repercutit quae posterius pro concretis suppositis, situationibus, institutionibus, etc., sugeruntur. In hoc contextu amplum et documentatum opus Petri A. Bonnet inseritur. Etiamsi observationes personales frequentes sint, tamen auctor directe visionem generalem positionum doctrinalium recentiorum super thema oferre praetendit. Cohaerenter cum fine persecuto, opus circa sequentia capita evolvitur: 1) Doctrina traditionalis et theoria de duplici origine potestatis hierarchicae in Ecclesia. 2) Duplex linea organizationis ecclesiasticae (Hervada et Souto). 3) Doctrina de complementarietate potestatum (Mörsdorf). 4) Bertrams et doctrina de unitate potestatum. In fine, per modum conclusionis, sermonem generalem introductionis resumendo, proprium sententiam de re, quae in controversiam venit, breviter ponit, praefiniendo hoc modo etiam propriam mentem circa positiones doctrinales anteriores

In opere scientifico professoris Mariani Żurowski scripta problemata fundamentalia iuris canonici attingentia non deficiunt. Quapropter aequum iustumque videtur memoriam eius etiam expositione quidem brevissima fundamentis radicumque iuris ecclesialis honorare. Primo problema ipsum ponitur. Religio christiana unica est quae proprium, a civili independens, ius producit et evolvit. Cum ius proprium ad religionem uti talem necessario non pertineat explorandae sunt rationes legum propriarum quibus christiani vivunt. Secundo quaestiones methodologicae elucidantur. Minus recta videtur methodus quae praefixa notione iuris laborat et elementa ei correspondentia in Ecclesia invenire conatur. Exploranda est autoconscientia Ecclesiae et in luce ponendum est quod in Ecclecia ipsa ut ius percipitur et denominatur. Non a iure ad Ecclesiam sed ab Ecclesia ad notionem iuris eius procedendum est. Postremo fundamenta iuris ecclesialis considerantur. Analysi subiicitur conscientia christianorum qui sciunt ipsos divinitus ut universale salutis sacramentum signumque et instrumentum unitatis vocatos esse. Populum in perspectiva salutis et actualizationis propositi Patris constituunt. Communio quam ipsi participant donum et munus ipsis commissum est. Munere hoc structura Ecclesiae relationesque sociales fidelium determinantur. Vocationem suam prosequens populus iste in mundo huius temporis vivit. Experientia istius mundi, scientiarum profectus, variae formae culturae humanae — immo et culturae iuridicae — Ecclesiae quoque prosunt. Confrontatio cum experientia iuris mundi sed autem cum iure veterotestamentorio quaestionem de sensu iuris gignit. Christiani sciunt sensum istum ab eis qui in Christo renati sunt efficiendum esse. Fidem testando et canitatem in praxim deducendo iustificantur et sensum finemque iuris explent. Iure relationes interpersonales amplectuntur quae tamen dono communionis nituntur et structuram communicationis gratiae fideique constituunt, cuius fons ih divino proposito salvifico perspicitur et ad quod significandum notio iuris divini utitur. Historica actualizatione iuris divini Ecclesia locum in historia iuris tenet. Ius Ecclesiae non dependet ab alio iure neque ulla notione iuris, quapropter apertum ad notiones, formae experientiam culturae iuridicae mundi manet. Tamen nec notionibus his nec experientia civili iuridica indoles iuris ecclesialis praefinitur sed conscientia propria christianorum.

Studium hoc proemio, parte principali et conclusione constat. In proemio canones 1008 —1011 §§ 1 — 2 Codicis Juris Canonici Joannis Pauli Papae II obiectum huius studii esse, dicitur. Pars principalis opusculi in quattutor particulas subdividitur: 1. Sacramentum ordinis (can. 1008-1009 §1)2. Ritus sacrae ordinationis (can. 1009 §2). 3.Tempus sacrae ordinationis (can. 1010). 4. Locus sacrae ordinationis (can. 1011 §§ 1 — 2). Ad 1. Can. 1008 et can. 1009 § 1 notionem sacramenti ordinis continent. De sacramento ordinis in luce vetetis iuris auctor enarrat. Ius vetus est ius a Christo Domino usque ad Codicem luris Canonici Pio - Benedictini de 1917 anni. - Sciendum est, quod secundum Clementem Romanum (+ 101) ordinatio est sacramentalis, sed ordines sunt duo, nempe episcopi seu presbyteri - unus gradus, et diaconi - alter gradus ordinis. Hippolytus Romanus (+ 235) in Traditione apostolica iam de tribus ordinationibus nempe episcoporum, presbyterorum et diaconorum scribit. Immo, a saeculo III octo gradus ordinum enumerantur, id est episcoporum, presbyterorum, diaconorum, subdiaconorum, acolythorum, exorcistarum, lectorum et ostiariorum. In medio aevo albigenses et valdenses contra sacramentum ordinis pugnabant. Innocentius Papa III in littera Eius exemplo diei 16 decembris 1206 anni doctrinam Ecclesiae tunc temporis contra valdenses et albigenses defendebat. John Wyclif (+ 1384) docebat: nullus est praelatus, nullus episcopus, dum est in peccato mortali. Martinus Papa V in const. Inter cunctas diei 4 maii 1415 errores J. Wyklif condemnavit. Martinus Luther declarabat, certum est in manu Ecclesiae aut Papae non est statuere articulos fidei, immo nec leges morum seu bonorum operum. Concilium Tridentinum errores Martini Luther in sessione XXIII condemnavit simulque explicavit: ordinem sive sacram ordinationem esse vere et proprie sacramentum a Christo Domino institutum et non esse figmentum quoddam humanum, excogitatum a viris rerum ecclesiasticarum imperitis. Sub fine saeculi XIX et in initio saeculi XX errores circa sacramentum ordinis modernistae revelabant. Doctrinam modernistarum S. Congregatio S. Officii decreto Lamentabili die 3 iulii 1907 anni et S. Pius Papa X in encicl. Pascendi Dominici gregis die 8 septembris 1907 anni condemnaverunt. Codex luris Canonici de 1917 anno in can. 948 edocet, quod ordo ex Christi institutione clericos a laicis in Ecclesia distinguit ad fidelium regimen et cultus divini ministerium. In can. 949 statuit, quod sunt ordines maiores nempe presbyteratus, diaconatus et subdiaconatus, et ordines minores seu acolythatus, exorcistatus, lectoratus et ostiariatus. In can. 950 de consecratione episcopali et de prima tonsura memoratur. Congregatio S. Officii die 22 martii 1918 anni declaravit, quod documenta edita contra modernistas seu S. Pii X enc. Pascendi Dominici gregis, iam supra memorata, et eiusdem Papae motu proprio Sacrorum Antistitum diei 1 aprilis 1910 anni obligant post publicationem Codicis luris Canonici Pio - Bendictini. Codex luris Canonici Joannis Pauli Papae Π de sacramento ordinis in can 1008 et in can. 1009 § 1 tractatur. Canones 1008 et 1009 § 1 nunc temporis vigent. Hac de causa paulo fusius commentantur, ut fas est. Ad 2. De ritibus sacrae ordinationis in can. 1009 § 2 legitur: conferuntur manuum impositione et praecatione consecratoria, quam, pro singulis gradibus libri liturgici praescribunt. Libri liturgici in can. 1009 § 2 memorati praesertim duo sunt, nempe: Pontificale Romanum auctoritate Pauli PP. promulgatum, De ordinatione diaconi, presbyteri et episcopi, editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1968: Pontificale Romanum auctoritate Pauli PP. VI eidtum Joannis Pauli PP. II recognitum, De ordinatione episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1990. In studio primum ritus ordinationis diaconi, deinde ritus ordinationis presbyteri et in fine ritus ordinationis / olim dicebatur - consecrationis / episcopi, praesentantur. Heic summatim dicatur, quod omnis ordinatio per impositionem manuum Episcopi et precem ordinationis candidatis donum Spiritus Sancti pro munere diaconorum, presbyterorum et episcoporum confertur. Ad 3. De tempore sacrae ordinationis in luce iuris veteris, Codicis luris Canonici Pio - Benedictini, Motu proprio Pastorarale munus Pauli Papae VI, Pontificalis Romani Pauli Papae VI de 1968 anni, Codicis luris Canonici Joannis Pauli Papae II, Pontificalis Romani Joannis Pauli Papae II de 1990 anni, agitur. Ad 4. Item de loco sacrae ordinationis vetera et nova iura canonica et liturgica tractantur. In fine studii canones 743 et 773 Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium breviter commentantur.

Quaestio in studio ponitur de agendis quae iure canonico regulari possint vel immo debeant. Igitur de obiecto normae canonicae agitur. Nemo est qui non videat ambitum iuris ecclesialis variis in temporibus ampliari vel. etiam se minuere. Non omnia quae a fidelibus agenda sunt iure comprehendi possunt vel debent. Fines forma obiectoque determinantur. Limitationes formales natura normae ut regulae generalis statuuntur. Limitationes ex parte obiecti ex ratione agendorum gerendorumque quae uti testimonium fidei concipienda sunt sequuntur. Testimonium hoc actibus modoque sese gerendi manifestatum communio Ecclesiae ab omnibus fidelibus exspectat et exspectationem hanc etiam in norm is canonicis exprimit. Obligatio ad testimonium fidei dandum ius officiumque fundamentale totius Ecclesiae omniumque fidelium est. Quod ab Ecclesia proclamatur, actualizatur et ad effectum deducitur. Quapropter ius divinum positivum in legislatione canonica praetermitti nequit. Prima ergo in parte problemata iuris divini positivi tamquam elementi iuris Ecclesiae tractantur. Agitur de cognitione iuris divini, eius forma legali historica, indole iuridica, propsitione canonica. Secunda in parte de iure naturali sermo fit. Ius hoc directe non codificatur sed a legislatore ecclesiali praesupponitur. In canonibus „natura rei” sicut in actuali statu scientiae concipitur attendenda est. Hoc in sensu ius naturale in campo iuris Ecclesiae locum tenet. Porro enucleari conatur significatio termini „normae fundam entales”. Ad istas normae iuris divini certe pertinent. Initio quaeritur curnam ius divinum norm is canonicis proponatur. Inter rationes codificationis talis illae systematicae haud ultimum locum tenent, quae tamen non ut aliquid cosmeticum intelligi possunt, quia cum fine sensuque legislationis connexae sint. Criteria in luce ponuntur quae de fundamentali caractere normae alicuius decernunt (hierarchia normarum , earum recipoca connexio, locus in constructione institutionis, postulata systematis). Postea mentio de normis constitutivis fit. Obiectum proprium legislationis canonicae disciplina ecclesialis est. Significatio termini „disciplina” explanatur. Hoc in campo maxime disputatur an actus religiosi et ethici iure canonico comprehensi sint. Responsum affirmativum datur sequentibus sub conditionibus: (1) actus hi modo generali normis proprio et typico comprehendi possint; (2) eorum canonizatio functionalis evadat; (3) magni momenti respectu testimonii dandi sint. Ultimo momentum peccati in legislatione ecclesiali et — breviter — actuum internorum ut obiectum legis in Ecclesia tractatur.

Intendit hoc studium responsum dare articulo P. Romualdo Rodrigo, O. A. R., edito in recensione Romanae Universitatis Gregorianae, «Periodica», a. 1973, p. 503-550. Per copiosa data considerationesque significatur status processuum matrimonialium in Hispania. Urgetur character iudicialis, non administrativus, Decreti ratificantis, sicut in Motu proprio «Causas matrimoniales » regulatur. Respectu matrimonii, Hispania non est fautor divortii, et tramitatio causarum matrimonii canonici, vel nullitatis sint vel separationis, reservatur tribunalibus Ecclesiae. Res publica agnoscit valorem harum decisionum quantum ad effectus civiles, quorum determinatio iudicibus civilibus competit Animadvertitur praestantia quam pro matrimonio et familia leges hispanae habent, non enim tribuunt effectus iuridicos separationi consensuali ad mentem doctrinae et iuris Ecclesiae. Ideo non permittitur transigere in solutione vinculi, neque in ruptura cohabitationis, neque in officio patrum. catholicae filiorum instructionis. Statu actuali divortiorum, nullitatum separationumque considerato, urgetur convenientia Ecclesiae tuendi, ubi possibile sit, sanctitatem atque dignitatem matrimonii familiaeque et non cedendi ius suumcognitionis causarum matrimonialium separationis. Pro munere quod Ecclesia fidelibus suis praestare debet quantum ad iustitiam de matrimoniis, principia, quibus tribunalium ecclesiasticorum ordinatio regi debeat, studuuntur. Specialiter considerata est convenientia Rotae Nuntiaturae Apostolicae Matritensis, in relatione cum tribunalibus minoribus Hispaniae et cum pontificiis, praesertim cum sacra Rota Romana. Auctor examinat argumenta adducta contra tribunalia ecclesiastica hispana. Denique proponuntur conclusiones et sugerentiae circa tribunal unipersonale in unaquaque dioecesi, circa tribunalia facultativa provincialiaet dioecesana, circa tribunalia Barcinonis Matritique, et circa Rotam Nuntiaturae Apostolicae. Magni momenti sunt varia schemata circa gradationem tribunalium. Erectio Studii Rotalis postulatur.

Instructio de pontificio secreto pro eo defendendo duas rationes accepit, quarum prima, officium morale objectivum spectans et in ambitu interni fori evoluta, statuitur cum moralis onerositas eius observantiae declaratur, nihil vero statuto de peccati reservatione. Altera ratio pro iuridico ordine defendendo, cuius forum efficientiae externum est, duobus coactivis instrumentis utitur, sanctione scilicet disciplinae et poenali sanctione, quae duos modos in normas publici commodi rumpendas spectant. Disciplinae sanctio perfecte definita est ac bene dispositus eius processus in applicatione qua eundem accepit atque in Regolamento generale della Cúria Romana ad quod remittit in omnibus suis argumentis. Sanctio autem poenalis in lege invenitur nec determinata nec definita. Poenam statuere, nihil vera legislantibus de eius re et de processu applicationis, relinquere valet in manus exsecutivae potestatis et institutionem et iudicium et iniunctionem poenae, neglectis flagitationibus veri momenti eis videlicet quae distinctionis munerum propriae sunt, tam necessariae ut Mali usus periculum vitetur. Similiter absque legis munimine manent principia exorta ad humanae personae dignitatem tuendam, principium scilicet convenientiae cum legibus -nunc acceptum secundum canonicae oro dinationis species proprias- vel cautionis principium. Poenalis normae relatio videtur constare in morali magis quam in iuridica acceptione pro lege tuenda. Moralis acceptio, ponens auctoritatem solí Deo responsuram, totam potestatem iudicium ferendi de culpa actus et dirimendi de habitudine erga reum própria convictione nitenti iIIi qui officio fungit sepositam habet. Hoc autem solummodo possibile in ordine morali et in eius foro peculiari, interno videlicet sacramentali: sacerdos confessarius illic in persona Christi agit, vitae rationem moralem iudicat et perspicuam notitiam nanciscitur ex reorum confessione quae sincere debet proferri cum a Deo cordis intima scrutante oriatur venia. Valde dissimilis est iuridici ordinis defensio. De humano et terreno negotio hic agitur, cuius solutionem illustrare debent virtutis iustitiae postulationes qua e iudicem quoque attingunt et cogunt ut secundum ius se gerat, id est, secundum probationis positivas normas. His positis existimat Auctor legem multo profecturam in technico-iuridica perfectione, tam necessária hac de re, si, omnibus quae supra protulit consideratis, paragraphus quae poenalem sanctionem statuit iterum exstrueretur.-

One of the most peculiar features of Roman law was the father's dominant position. In theory, he exercised an almost absolute authority, patria potestas, over his descendants until his own death. The uniqueness of their family system did not escape the Romans themselves. In his mid-second-century legal textbook Gaius explained:Item in potestate nostra sunt liberi nostri quos iustis nuptiis procreavimus. Quod ius proprium civium Romanorum est; fere enim nulli alii sunt homines, qui talem in filios suos habent potestatem, qualem nos habemus. Idque divus Hadrianus edicto, quod proposuit de his, qui sibi liberisque suis ab eo civitatem Romanam petebant, significavit. Nec me praeterit Galatarum gentem credere in potestate parentum liberos esse. (Inst. 1.55)Again, we have in our power our children, the offspring of a Roman law marriage. This right is one which only Roman citizens have; there are virtually no other peoples who have such power over their sons as we have over ours. This was made known by the emperor Hadrian in an edict which he issued concerning those who applied to him for Roman citizenship for themselves and their children. I have not forgotten that the Galatians believe that children are in the power of their parents. (Translated by W. M. Gordon and O. F. Robinson, The Institutes of Gaius (1988))This account immediately raises at least one fundamental question: If patria potestas was a distinctive feature of Roman society, how did the other peoples of the Empire react to it after the universal grant of the Roman citizenship in A.D. 212?

Hoc in articulo proemium, pars principalis e tribus punctis constans et conclusio habentur. In proemio obiectum huius studii canonem 964 §§ 1 3 Codicis Iuris Canonici Papae Joannis Pauli II esse anuntiatur. Pars principalis in tria membra dividitur. 1n membro primo ius vetus seu fontes iuris canonici et quidem a Christo Domino usque ad Codicem Iuris Canonici Pio-Benedic­tini breviter praesentatur. Altero in membro canones Codicis Iuris Canonici Pio — Benedictini exponuntur. Secundum can. 908 sacramentalis confessionis proprius locus est ecclesia vel orato-rium publicum aut semipublicum. Can. 909 statuit: § 1. Sedes confessionalis ad au­diendas mulierum confessiones semper collocetur in loco patenti et conspicuo, et ge­neratim in ecclesia vel oratorio publico aut semipublico mulieribus destinato. § 2. Se­des confessionalis, crate fixa ac tenuiter perforata inter paenitentem et confessarium sit instructa. — Ad normam can. 910: § I feminarum confessiones extra sedem confessio­nalem ne audiantur, nisi ex causa infirmitatis aliae verae necessitatis et adhibitis caute­lis quas ordinarius loci opportunas iudicaverit. § 2. Confessiones virorum in aedibus privatis excipere licet. In ultimo membro can. 964 Codicis Iuris Canonici Papae Joannis II nunc feliciter servientis praesentatur. Secundum § 1 huius canonis ad sacramentales confessiones excipiendas locus proprius est ecclesia aut oratorium. § 2. Ad sedem confessionalem quod attinet, normae ab Episcoporum conferentia constituantur, ea tamen sub condi­tione, ut sedes confessionales semper collocentur atque crate fixa inter paenitentem et confessarium sint instructae, quibus libere uti possint fideles. § 3. Confessiones extra sedem confessionalem ne excipiantur, nisi iusta de causa. Sub fine articuli auctor differentias inter canonem 736 §§ 1 — 2 Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium de 1990 anno et canonem 964 Codicis Iuris Canonici de 1983 anno breviter exponit.

Quod attinet ad sacramenta, praecipue autem ad baptism um , oridnem et Eucharistiam, tempore ordinationis relativae, quam vocant, a sacerdotibus celebrata maximas poenas in Ecclesia luentibus vel ab ea separatis très sunt etiam nostra aetate diversae doctorum opiniones. Ex sententia primae opinionis fautorum vera agnoscebantur sacramenta, quae dixdmus, ab episcopo viel presbytero etiam suspenso, degradato, deposiito aut ab Ecclesia separate catholico more tunc administrata. Ista igitur opinio similis est praesentis catholicorum persuasionis de veris sacramentis a talibus sacerdotibus eodem modo nunc celebratis. Ex sententia autem secundae opiniionis fautorum episcopi et presbyteri ab Ecclesia sepàrati vera sacramenta celebrare non poterant. Hanc opinionem persuasio sequiitur de reordinaitionibus tunc in Ecclesia faciendis, i. e. de eo ordine aliquando clerico conferendo, quem extra Ecclesiam accepit. Tertiae denique opinionis fautores vigentem illo tempore traditionem ecclesiasticam in re sacramentorum extra Ecclesiam catholicam celebratorum incertam putant et obscuram vel duplicem atque inconstantem. Nonnulli autem viri docti quaestionem hanc inenodabilem esse dicunt. Quamquam diversae istae de sacramentis opiniones Gratiano ascribuntur et attrdibuuntur, tamen etiam ad ipsam Ecclesiae doctrinam spectan tempore ordinationis relativae florentem. Namque et Magistri effata auctoritatibus in eius Decreto contentis nituntur et opinionum, quas diximus, fautores diversas sententias suas iisdem auctoritatibus comprobare conantur. Ut in opere demonstiravimus ad edendum praeparato, secunda opinio non multo post systematis ordinationis absolutae introductionem divulgari incoepta est, ad quod potissimium prioris systematis celerrime evanescens memoria ansam dedit. Hac etiam de causa primae opinionis fautorïbus argumenta deerant ad rectam eorum sentemtiam satis comprobandam et plenae erroris ceterae duae opiniones, neque solum fictae, sed etiam imperite absurdeque fictae, usque ad nostram aetatem obtinere poterant. Itaque nulla ex tribus his opinionibus controversiae de vi sacramentorum tempore ordinationis relativae ex tra Ecclesiam celebratarum penitus dirimendae causa esse potest. Omnes enim non satisfaciunt iis, quae recentior doctrima ab investigatoribus recte ac merito postulat. Numque sive ad vocabulorum artis sive ad rerum significationem enodandam nimis pauci investigantur et secum com parantur fontes optima sui ipsorum interpretes. Non atteinditur etiam antiquorum institutorum ecclesiasticorum natura atque indoles, neque ratio habetur legum et praeceptorum, quibus ordinationis relativae systema regebatur, neque anim us ad id satis advertitur, quod differat inter hoc systema et systema ordinationis absolutae. His potissim um de causis ea, quae tantum ordinationis absolutae propria sunt, in multa periodi ordinationis relativae texta, quae vocantur, quasi vi adihibita immttuntur. Omnes etiam enumeratarum opinionum fautores, quamquam diverso modo et inconsulte, detrimentum afferunt tota ordinationis relativae periodo florenti universali doctrinae Ecclesiae vera agnoscentis sacramenta, quae dixdmus, ubicumque eiusdem consuetudine celebrata. Igitur omnibus auctoritatibus omnibusque Gratiani dictis in eius Decreto contentis atque decretistarum doctrinis necnon opinionibus scriptorum usque ad nostram aetatem systema ordinationis relativae quoquo modo tractantium diligenter investigatis disputationes quasdam in his commentariis trimestribus, quibus titulus Prawo Kanoniczne (lus Canonicum), proximis superioribus annis edidimus. Ibi leges et praecepta explicavumus illius systematis propria. Item multis argumentis demonstravimus primam ex relatis opinionem, quamquam non satis probatem, veram tamen, secundam autem et tertiam falsis prorsus rationibus fultam esse. In ista autem disputatione novis argumentis comprobavimus tota ordinationis relativae periodo floruisse universalis Ecclesiae de veris sacramentis ubicumque eiusdem consuetudine celebratis doctrinam, multoties a Pontificibus Romanis, conciliis oecumenicis et synodis confirmatam. Argumenta haec ex significatione deprompsimus sive nominum claricis quoquo modo indignis tunc impositorum, ut pseudoepiscoporum, pseudopresbyterorum, et clericrum non canonicorum, sive poenarum quas tales clerici luebant. Ex hoc m ulto etiam magis apparet primam, quam diximus, opinionem veram, secundam autem et tertiam falsam esse. Istius vtro quaestionis explicandae materiam ordine disposuimus hoc: Introductio — I. Pseudoclerici — A. Significatio particulae „pseudo-” ad rationem verborum artis saecularis explicata — B. Sacramentorum vis sententia Cypriani atque Stephani I illustrata — C. Pseudobaptizati et pseudoclerici — D. Psaudioepiscopi — 1. Opinio Cypriani — 2. Opinio Stephani I — 3. Opinio Leonis I ex legislatione eccleisiasitica et Gratiani dictis considerata — a. Decisio Leonis I de pseudoepiscopis ab eisque facta ordinatione — b. Decisio Leonis I de pseudoepiscopis cum legislatione ecclesiastica comparata — c. Decisio Leonis I de pseudoepiscopis legibus explicata de rigore disciplinae et de dispensatione misericordiae ordine quodam a Gratiano dispositis — 4. Opinio Pelagii I — E. Pseudopresbyteri — II. Clerici non canonici — A. De significatione nominum adiectivorum „canonicus — non canonicus” — B. Canonica clericorum electio — C. Vita cleiricorum canonica — D. De regula rigoris disciplinae et miseirciordiae in puniendis clericis non canonicis observanda — Conclusio.

Articulus proemio, septem partibus et conclusione constat. In proemio auctor thematem de ieiunio eucharistico actualem esse, sublineat. In corpore articuli sequentia documenta iuridica exponuntur et explicantur: 1. lus vetus seu a primis Ecclesiae temporibus usque ad initium sa- eculi XX. 2. Can. 858 § 1 et 2 necnon can. 808 Codicis Iuris Canonici auctoritate Benedicti Papae XV promuigati. 3. Constitutio Apostolica Christus Dominus diei 6 ianuarii 1953 anni Pii Pp. XII. 4. Instructio Constitutio Apostolica diei 6 ianuarii 1953 anni S. Congregations S. Officii. 5. Motu proprio Pastorale Munus, I, 3, diei 30 novembris 1963 anni, Papae Pauli VI. 6. Declaratio S. Congregationis S. Officii diei 10 ianuarii 1964 anni. 7. Norma a Papa Paulo VI in Concilio Oecumenico Vaticano II diei 21 novembris 1964 anni promulgata. 8. Instructio de Communione Sacramentali quibusdam in adiunctis faciliore reddenda, diei 29 ianuarii 1973 anni, a Congregatione de disciplina Sacramentorum édita. 9. Can. 919 § 1 et § 2 Codicis Iuris Canonici auctoritate Joannis Pauli Pap. II promuigati. Hoc ultimum quod ius novissimum est et nostris diebus obligat omnes recepturos Eucharistiam tarn sacerdotes quam laicos, fusius elaboratur, prout decet. Nunc enim sciendum est, quod recepturi Sanctissimam Eucharistiam per spatium saltern unius horae ante Sacram Communionem a quocumque cibo et potu abstinere debent. Sacerdotes autem, qui eadem die bis aut ter Sanctissimam Eucharistiam celebrant necnon aetate provecti, infirmitate quadam laborantes et eorum curae addicti, Sacram Communionem accipere possunt, etiamsi intra horam antecedentem aliquid sumpserint. In fine articuli opinionem circa futuram evolutionem iuris ieiunium eucharisticum attingentem, si id possibile sit, auctor praebet.

The purpose of this thesis is to make a contribution to the reflection on quasi-contracts by surveying the most problematic aspects of the subject. In particular, through the analysis of the evolutionary path made starting from the classification of the sources of obligation, it will be attempted whether the quasi-contract is already attested in the classical Roman jurisprudential thought and, at the same time, to understand what is the process that led to the development of the same. The analysis is structured in four chapters. In the first one, it is outlined a brief historical evolutionary framework of the quasi-contract that starts from the reflections made by Roman jurists, in the main historical periods, and then reaches, passing through the discipline of common law and the doctrine of the seventeenth and eighteenth centuries, the reasons that led to its non-acceptance within the current regulatory framework of the Italian Civil Code of 1942. In the second part, starting from the summa divisio obligationum contained in the Institutiones of Gaius, the first question is why a partition that is originally presented as basically complete, is not in fact so, and then what can be, following the close relationship between mutuum and solutio indebiti, the perspective from which the jurist moves in the elaboration of his partition. All of this, trying to establish whether, starting from the proper juridical foundation on which the obligationes ex variis causarum figuris are based, there is any clear dialectical purpose between what Gaius asserts in his multifunctional institutional manual and the subsequent elaboration envisaged in the Libri rerum cottidianarum sive aureorum. In the third one, after that, an attempt will be made to demonstrate both the truthfulness and completeness of what has been transmitted to us in the Res cottidianae, about the tripartition of the sources of obligations and the figures that can be traced back to it, especially in the light of what was the subsequent elaboration expressed in Justinian’s Institutions, and then, questioning the relationship between obligatio and actio in personam, to establish whether, before and during the period in which Gaius lived, the cases listed among the obligationes ex variis causarum figuris were known, and likewise to ascertain whether they were treated in the same way as obligations that did not come within the category of contracts, but could, however, be approached analogically to them. Finally, in the fourth chapter, taking its cue from Justinian’s systematization, in which the threefold division of the sources of obligations was replaced by a fourfold division in which, in addition to obligations under contract and delict, there are obligations quasi ex contractu and those quasi ex delicto, a review is made of the individual obligationes quasi ex contractu contained in the Iustiniani Institutiones, in relation to those provided for in the Res cottidianae, and concludes with an analysis of the relevant passages, devoted to quasi contractus, in the Greek Paraphrase to the Imperial Institutions of Theophilus.