Littérature scientifique sur le sujet « Öyküler, Amerikan »

On dokuzuncu yüzyılın başlarında Amerikan edebiyatında erken örnekleri bulunan kısa öykü türünün neredeyse bir Amerikan ulusal edebi türü haline gelmesinin temel nedeni, kısa sürede tüketilmeye uygun bir uzunluğa sahip olması ve bir oturuşta okunabilmesi, bu nedenle hızlı ve aktif bir yaşam tarzı süren Amerikalı için daha cazip olmasıdır. Ayrıca söz konusu bu dönemde bu türde yer alan gotik unsurlar dikkat çekmektedir. Amerikan edebiyatındaki gotik öykülerin ilk örneklerinde kurgunun karakterin evi ya da şehir, köy ve sokaklar olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, bu dönemde eser veren yazarların erken dönem gotik örnekleri, Washington Irving ve William Austin'in öyküleri incelenmekte ve bu öykülerden hareketle dönemin edebiyatındaki gotik unsurlar ele alınmaktadır. Gotik unsurlara sahip hikâyeleri de dâhil olmak üzere birçok edebi üslupla denemiş olan Irving'in eserleri, yazarın gizem, korku ve doğaüstü olan yakınlığını sergileyen genellikle sade ve mizahi eserlerdir. Amerikan kısa öyküsünün ilk ve en önemli yapıtlarından biri olan “Başsız Süvari”, gotik unsurları ironi ve gizemli üslupla bir araya getiren sürükleyici kurgusu ile tanınırken, tarihsel etkileriyle de dikkat çekmektedir. Daha sonra Poe, Melville ve Hawthorne tarafından geliştirilecek olan belirli temaların başlatıcısı olarak görülebilecek ve Amerikan mekanları için efsanevi bağlantılardan oluşan bir doku yaratan Austin'in “Kayıp Adam Peter Rugg” öyküsü, her bakımdan Amerikan kısa öyküsünün gelişiminin erken bir örneğidir. Burada incelenen eserler, gotik ve erken Amerikan kültürü ve yaşam tarzı arasındaki paralellikler bağlamında öneriler sunmaktadır. On dokuzuncu yüzyılın başlarındaki gotik öykülerin ortak özellikleri ve özgün dokularıyla Amerikan edebiyat tarihinde önemli bir yer tuttuğu görülmektedir.

Çin-Latin Amerika ilişkileri 1970’li yıllardan başlayarak ekonomik, kurumsal ve bölgesel ittifaklar şemsiyesiyle büyümüştür. Gelinen noktada Çin, Latin Amerika’nın en büyük ikinci ekonomik partneri olmuştur. Ne var ki Latin Amerika bölgesinde Çin’in artan etkisi, Çin merkezli yeni bir bağımlılık ilişkisinin gelişmekte olduğu yolunda tespitleri beraberinde getirmiştir. Bu çalışma ise, bu tespitlere kaynaklık eden siyasi ve iktisadi olguları hem tarihsel hem niceliksel verilerle ortaya koyduktan sonra, Latin Amerika-Çin ilişkilerinin güncel durumunu aynı verileri farklı şekillerde yorumlayarak değerlendiren analizleri gündeme getirmekte, böylece iki aktör arasındaki bağlantıların hangi teorik/kavramsal çerçevelerle incelenebileceğine dair bir tartışma yürütmektedir. Bu itibarla çalışmanın birinci bölümünde Çin-Latin Amerika siyasi ilişkileri ekseninde “Güney-Güney Diyalogu” serimlenmekte, ikinci bölümünde 2000’lerden sonra Çin-Latin Amerika ilişkilerinin iktisadi yönleri tartışılmakta, son bölümde de bu iki tablonun literatürde ortaya çıkardığı tartışmalar ele alınmaktadır. Bu itibarla çalışmanın amacı, tarihsel-sosyolojik azgelişmişlik öyküsü son derece girift olan Latin Amerika’nın bugünkü eğilimlerinin bu öyküyle paralelliklerini tespit etmek, en nihayetinde söz konusu ilişkileri güncel verilerle ortaya koyarak mevcut literatüre katkı sağlamaktır.

Öz: Bu çalışmada, Washington Irving’in Uykulu Kuytu Söylencesi ve Ömer Seyfettin’in Başını Vermeyen Şehit öykülerinde “kesik baş” motifini karşılaştırmalı olarak incelenecektir. İki hikâye de biri Amerikan Bağımsızlık Savaşı diğeri Zigetvar Kuşatması olmak üzere iki farklı tarihî olaya dayanmaktadır. Her iki yazar da kısa öyküleriyle tanınmıştır, millî duyarlılığa sahip ve halk anlatılarıyla etkileşim halindedirler. İki hikâyenin dayandığı motif özellikle Anadolu, Balkan ve Avrupa’da dikkat çeken yaygın bir çeşitliliğe sahiptir. Çalışma, motifin kaynağını ve iki öyküde üstlendiği teknik ve sembolik rolü yorumlamayı amaçlamaktadır. Bunun için Hıristiyan, İskoç ve İrlanda anlatılarındaki kesik baş motifinin ve Gotik türünün Irving’i nasıl etkilediği üzerinde durulacaktır. Ardından Anadolu ve Balkan folklorundaki ve Peçevi Tarihi’ndeki kesik baş motifli bazı anlatılara dikkat çekilecek; bunların batılı anlatılarla benzerlikleri tartışılacak ve Ömer Seyfettin’in öyküsü Irving’in öyküsüyle karşılaştırılacaktır.

Latin Amerika edebiyatının önemli temsilcilerinden biri olan Juan José Arreola (1918-2001) eserlerinde yer alan büyülü gerçekçilik, satir ve alegori gibi özelliklerle ülkesindeki realist edebiyat geleneğini dönüştürmek için pek çok yazara ilham kaynağı olması sebebiyle XX. yüzyıl Meksika edebiyatının en önemli öykü yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir. Çok yönlü bir yazar olan Juan José Arreola’nın Makasçı (El guardagujas) adlı kısa öyküsü de yazarın dünyada en çok tanınan ve öne çıkan kısa öyküleri arasında yer almaktadır. Demiryollarında makasları açıp kapayarak trenlere yön veren emekli bir görevli ile istasyona gelen bir yolcu arasında geçen karşılıklı konuşmadan oluşmaktadır. Juan José Arreola bu kısa öyküsünde Meksika’nın içinden geçtiği sanayileşme dönemini satirik bir üslupla ele almış ayrıca sanayileşmenin bir topluma getirdiği zorlukların altını çizmek için edebiyatta genellikle dolaylı yoldan eleştiri yapmak amacıyla kullanılan ironiye başvurmuştur. Çalışmanın amacı Juan José Arreola’nın 1952 yılında yayımlanan Makasçı adlı kısa öyküsünü yazarken ironiyi nasıl kullandığı ve eserinde ironiye ne ölçüde yer verdiğine ilişkin incelemenin aktarılmasıdır. Bu amaçla çalışmada öncelikli olarak ironi kavramının tanımı ve kısa tarihsel gelişiminin açıklanmasının ardından ilgili kavramın öyküdeki yansımalarının, dönem ve mekân gibi belli başlı unsurların da göz önünde bulundurularak detaylı bir şekilde sunulması planlanmıştır.

Büyülü gerçekçilik, Latin Amerika edebiyatıyla birlikte 1950’li yıllardan itibaren popüler olup dünya edebiyatında adını duyuran bir akımdır. Kavramı ilk defa Alman yazar Novalis eserlerinde kullanır. Edebî anlamda ise İtalyan Massimo Bontempelli ve Kübalı romancı Alejo Carpentier kullanırlar. Büyülü gerçekçi anlayışta gerçek ve gerçek üstü olgular birbiriyle çatışmadan ve biri diğerini reddetmeden aynı kurgusal düzlemde bulunur. Büyülü gerçekçi kurgu; folklor ve mitoloji unsurlarından yararlanırken insan gerçekliğini merkeze alan felsefe, sosyal antropoloji, psikoloji gibi bilimlere dayandırılarak oluşturulur. Bu sanatsal anlayış; dış dünya ile kendi iç gerçekliği arasındaki bireyin hayatına ve etkileşimde bulunduğu varlıkların bilinmeyen yönlerine odaklanır. Büyülü gerçekçilik eğilimi; Türk edebiyatında 1980’li yıllardan itibaren Latife Tekin, Hasan Ali Toptaş, Onat Kutlar, Bilge Karasu gibi yazarların kurgusal metinlerinde görülmeye başlanır. Bu yazarlara 2000’li yıllardan itibaren eser vermeye başlayan Murat Uyurkulak da eklenebilir. Bu incelemede yazarın Bazuka kitabı, büyülü gerçekçilik anlayışın Wendy B. Faris tarafından belirlenen özellikleri ve ilkeleri doğrultusunda ele alındı. Bazuka kitabında bulunan dokuz öykünün çoğunda; olağan dışılık, başka âlemlere ait unsurlar, hayaletlerin çeşitli eylemleri, mekân-zaman-kimlik aşınmaları gibi özellikler bakımından büyülü gerçekliğe ait unsurlar iç içe kullanılır. Öykülerde, insan gerçekliği farklı boyutlara taşınarak düşsel, fantastik bir şekilde aktarılır. Metinlerde insan, hayalet ve ölülerin aynı düzlemde yer alması, gövdesiz insanların bulunması, başkaları tarafından fark edilmeyen veya aniden cinsiyet değiştiren kahramanların belirmesi gibi sıra dışı özelikler bakımından Bazuka öykü kitabı büyülü gerçekçilik eğiliminden izler taşımaktadır.