Littérature scientifique sur le sujet « İktisat Fakültesi mecmuası »

Mustafa Salim [Tunakan ]Osmanlı’nın son döneminde yetişmiş değerli bir matematikçidir. Döneminin yüksek öğretim kurumlarında cebir, integral ve makine teorileri alanlarında hocalık yapmıştır. Söz konusu alanlarda yazdığı ders kitaplarının yanı sıra akademik dergilerde matematik alanında, Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti Mecmuası’nda 1, Mühendis Mektebi Mecmuası’nda 1, Genç Mühendis’te 2 ve Darülfünun Fünun Fakültesi Mecmuası’nda 7 makalesi yayımlanmıştır. Eldeki çalışmanın amacı, Mustafa Salim’in, Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyeti Mecmuası, Mühendis Mektebi Mecmuası ve Genç Mühendis isimli dergilerde matematik alanında yayımlanan makalelerinin tamamının matematiksel analizini yapmaktır. Bu amaçla Mustafa Salim’in söz konusu dergilerde yayımlanan 4 makalesi önce Latin harflerine translite edilmiş ve ardından makalelerde ele alınan konuların matematiksel analizleri yapılmıştır. Söz konusu makalelerinde Mustafa Salim integral, diferansiyel hesap, lineer cebir, fonksiyon ve geometrik yer konularında lisans seviyesinde problem durumları tanımlamış ve çözümlemiştir. Oldukça sade ve kısa bir anlatım üslubu benimseyen Mustafa Salim, makalelerinde küçük birkaç tane hata dışında herhangi bir matematiksel yanlış yapmamıştır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin bilimsel antropolojik birikimini neredeyse bir asır boyunca iki dergi üstlenmiştir denebilir: 1925-1939 seneleri arasında yayımlanan Türk Antropoloji Mecmuası ve onun halefi olup 1963’ten günümüze yayın hayatına devam eden Antropoloji -ya da yanlış bilinen adıyla Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi. Son yıllarda İstanbul Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nün ve Antropoloji Derneği’nin yeni dergilerinin yayıma başlamasıyla Antropoloji’nin bu nevi şahsına münhasır özelliği yavaş yavaş yitse de tarihsel birikimi ve akademik -ve hatta politik- tartışmalara dahi konu olmuş geçmişi, dergiyi hâlâ Türkiye Antropolojisi’nin sancak gemisi olarak addetmeye yetiyor. Bu çalışmayla, başta derginin, sonraysa disiplinin Türkiye’deki mâkus kayıt geleneği bağlamında eksikliği çekilen kurumsal tarih yazınına -küçük de olsa- bir not düşmeyi amaçlıyorum. Bu amaç doğrultusunda dergideki eserlerin sayı ve türleri, yazıların yıllara ve yazar ilişkilerine göre dağılımı, anahtar kelime, konu ve yazar dağılımları, yazarların kendine ve dergiye olanlar ile alan dergilerine atıfları ve son olarak yazıların fonlanma bilgileri inceliyorum. Sonuç olarak Antropoloji’nin çok geniş yelpazede bir okuyucuya hitap ettiğini, çok çeşitli alan ve akademik arka planlardan yazarları kendine çektiğini ve bahsi geçen yeni dergilere rağmen Türkiye antropolojisindeki önemi ve geniş etkisini naçizane fakat manidar biçimde ortaya koyuyorum.

19. ve 20. Yüzyılda modernleşme yoluna giren modern-millî devletlerde yeni iktidarların yeni rejimlerine göre kurguladıkları yeni ideolojilerinin bireysel ve toplumsal alanda yerleştirilmesi, yeni kimlik inşasının sağlanması noktasında “eğitim meselesi” politikaların merkezine alınmıştır. Özellikle 20. Yüzyılın başlarında millî devletlerde eğitimin bir yandan tarihî miras olan kültürün aktarımı, bir yandan da yeni düzenin getirdiği yeni değerlerin tanıtılması ve toplum nezdinde benimsenmesi işlevleri önem kazanmış; modern toplum inşasında eğitime böylesi bir kutsal vazife atfedilmiştir. Toplumsal, kültürel değişim ve zihniyet dönüşümü bağlamında en önemli rolü devletin ve eğitim kurumunun üstlendiği, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde de modernleştirme projesine bağlı olarak eğitim politikalarında yeni bir evreye girilmiştir. Siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik dönüşümlerin toplumda kökleşmesinde, Türk İnkılâbının anlaşılması ve korunmasında, yeni değerlere uygun yeni insan tipinin yetiştirilmesinde eğitim bir araç olarak görülmüştür. Eğitimin en temel amacı, modern, millî, demokratik düşünceli, Cumhuriyetçi yurttaşlar yetiştirmek olarak belirlenmiş, öğretim programları da bu amaç çerçevesinde yeniden şekillendirilmiştir. Erken Cumhuriyet Dönemi dergiciliği, Modernleşmeci Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün imzasını taşıyan her inkılâbı ve bu inkılâpların merkezinde yer alan eğitim kurumunda gerçekleşen gelişmeleri okuyuculara duyurmak, tanıtmak, bunların haklılığını savunmak görevlerini üstlenmiştir. 2 Aralık 1926- 5 Mayıs 1930 tarihleri arasında (146 sayılık bir koleksiyonla) düşün, felsefe, edebiyat, sanat dergisi ve yeni Türk Devleti’nin sesi olarak yayımlanan Hayat Mecmuası, zengin ve idealist yazar kadrosu ve zihniyet dönüşümü ile eğitim meselesine çok geniş bir perspektiften bakmasıyla dönemin önemli yayınlarından biri olma niteliğini kazanmıştır. Hayat Mecmuası, eğitim tarihi, eğitim felsefesi ve sosyolojisi, eğitim psikolojisi ve öğretim yöntemleri alanlarında bugün de canlılığını koruyan çok önemli konulara sütunlarında yer vermiş; pedagojik araç ve metotların, öğretim programlarının hem Türk Milletinin ihtiyaçlarına hem de çağın gereklerine tümüyle uyum sağlayacak şekilde iyileştirilmesi gerektiğini savunarak bu konuda devlete Batı’dan önemli örnekler sunmuştur. Çocukların ve gençlerin eğitiminde pragmatist felsefenin ilkelerini işaret eden Hayat Mecmuası, Doğu’dan ve Batı’dan eğitim alanında öne çıkan yayınları da tanıtmıştır. Azerbaycan ve Japonya’da eğitim ve kültür alanında yaşanılan gelişmeleri özel makalelerle kamuoyuna sunmuştur. Bakü Üniversitesi Şark Fakültesi Türk Edebiyatı Tarihi Profesörü olarak tanıtılan E. Hikmet’in (İsmail Hikmet Ertaylan olduğu belirlenmiştir) imzasıyla Hayat Mecmuası’nda (1927 yılında) yayımlanan “Azerbaycan’da Maarif” isimli makale, ülkenin eğitim ve kültür durumunu tarihî süreç içerisinde yaşananlar bağlamında aktarmasından dolayı önem arz etmektedir. Makalede, “Rusya Türklerinin kültürel mücadelesi, Tanzimat hareketlerinin bunlar üzerindeki etkisi, Azerbaycan’da Fars medeniyeti ve Rus eğitiminin etkilerinin sonuçları, millî ruh ve Türklüğe doymak amacıyla kurulan birkaç okulun (Saadet Mektebi vd. gibi) faaliyetleri, özellikle Türk dilinde öğretime geçmiş bir iki yüksekokulun (Yüksek Pedagoji Enstitüsü, daha sonra Bakü Üniversitesi) Türkler arasında (Kırım, Kazan, Özbekistan, Türkmenistan, Dağıstan, Azerbaycan, İran Azerbaycan’ından toplanıp gelen öğrenciler sayesinde) sağlanacak kültürel birliğin temellerini hazırlama fonksiyonları” gibi başlıklar dikkat çekmektedir. İsmail Hikmet Ertaylan, Bakü Devlet Üniversitesi’nin temelini oluşturan Yüksek Pedagoji Enstitüsü ile ilgili güncel gelişmeleri de haber vermiştir. Çalışmada bahsi geçen başlıklar araştırma eserler ışığında tartışılarak, Azerbaycan’ın makalede belirtilen tarihî süreçteki eğitim ve kültür durumuna ilişkin genel bir değerlendirme yapılacaktır.