Littérature scientifique sur le sujet « Identyfikacja (religia) »

Identyfikacja z grupą etniczną lub narodową jest o tyle skomplikowanym zagadnieniem, że obejmuje szereg zjawisk decydujących o różnorodności kultur. Szczególnie istotny jest mechanizm oddzielający „swoich” od „obcych”, a więc konstytuujący wszelkie sfery aktywności, które z jednej strony są oczywistością kulturową, a z drugiej mogą być przyczyną wartościowania innych przez pryzmat tego, co jest możliwe do zaakceptowania. Stawiam tezę, że o tożsamości kulturowej decyduje ethnos, a dokładniej jego cztery elementy strukturalne : język, obyczaje, historia oraz religia. Stanowią one odrębne systemy, których porządek wynika z korelacji zachodzących na poziomie interpretacyjnym. Szczególnie ważna w tej strukturze jest religia, która zabarwia emocjonalnie pozostałe elementy wierzeniami w istnienie rzeczywistości pozaempirycznej, a sądy i przekonania obowiązujące w grupie etnicznej lub narodowej czyni podstawowymi dla ukonkretnienia tożsamości kulturowej.

Celem artykułu jest identyfikacja i zbadanie wybranych zależności między zróżnicowaniem religijnym a procesem integracji europejskiej. Integrująca się Europa, podzielona początkowo generalnie na katolików i protestantów, uległa pluralizacji pod względem religijnym, przede wszystkim ze względu na napływ ludności prawosławnej i muzułmańskiej, wskutek dołączania nowych państw do pierwotnej integrującej się grupy oraz procesów migracyjnych. Każda z tych religii ma w jakimś zakresie wypracowaną własną wizję Europy, tożsamości oraz integracji, które oddziałują na postawy społeczne i poglądy polityków. Można zauważyć między innymi zróżnicowanie postaw odnośnie do integracji między katolikami, protestantami, prawosławnymi i muzułmanami, jak również wewnątrz tych wyznań, zależnie od wskazań wiary oraz stopnia zróżnicowania religijności ich wyznawców. Oprócz pośredniego oddziaływania, religia wywiera wpływ poprzez działanie podmiotów „religijnych”, w tym Kościołów, chadeckich partii politycznych, organizacji czy polityków. W artykule, przy odwołaniu do wybranych badań, analizowany jest wpływ pluralizmu religijnego na genezę i rozszerzanie się integracji, jej pogłębianie oraz ideowy wymiar, a także na instytucjonalizację kwestii religijnych w procesie integracji.

W świecie pełnym pluralizmu kulturowego dziecko staje przed trudnym zadaniem wyboru różnorodnych wartości, norm, zachowań czy też rytuałów. Wzrasta w kulturowej strukturze rodziny, ale także w środowiskach szkolnych i rówieśniczych, reprezentujących elementy kultury moralnej ukierunkowanej na wyznawanie określonej wiary. Podejmowanie wyborów to poszukiwanie identyfikacji, poczucia wspólnotowego, przynależności, a jednocześnie odmienności od innych. Dziecko od początku swojego życia poszukuje przynależności do danej grupy społecznej. Dokonuje tego poprzez spotkanie z różnymi przestrzeniami kulturowymi w procesie dorastania. Dzięki temu kształtuje swoją tożsamość społeczną, a wraz z nią tożsamość religijną, która może ulegać modyfikacji w trakcie jego rozwoju i wychowania w środowisku rodzinnym oraz szkolnym. W artykule przedstawiono studium przypadku dziecka 7-letniego, które po doświadczeniu katechezy szkolnej charakteryzuje się większą identyfikacją z wiarą katolicką niż przed okresem rozpoczęcia edukacji. Na podstawie przeprowadzonych badań jakościowych stwierdzono funkcjonowanie elementów życia religijnego dziecka, które nie pochodzą z jego środowiska rodzinnego, ale zostały ukształtowane w rezultacie doświadczania religii podczas katechezy w szkole.

Artykuł poświęcony jest imigrantom z Ukrainy i Białorusi w Argentynie oraz badaniu ich identyfikacji etnicznej i narodowej. Podkreślono i opisano elementy kultury ukraińskiej i białoruskiej (m.in. język, religia), których nosicielami byli imigranci. Szczególną uwagę zwrócono na analizę rozwoju języka ukraińskiego i białoruskiego wśród imigrantów, jak również na analizę rozwoju przekonań politycznych i cywilizacyjnych imigrantów. Artykuł podsumowuje praktyczne doświadczenia rozwoju kultury ukraińskiej i białoruskiej w prosowieckich organizacjach imigrantów. Określono wpływ ZSRR i BSRR oraz ich instytucji na Ukraińców i Białorusinów w Argentynie. Autor konkluduje, że kultura jest ważnym elementem ukraińskiej i białoruskiej identyfikacji imigrantów w Argentynie.

Religia odgrywa istotną rolę w życiu jednostek, społeczeństw i całych wspólnot narodowych. Posiada ona szczególną siłę oddziaływania tam, gdzie przynależność religijna jest ważną częścią tożsamości narodowej. Celem niniejszego artykułu jest analiza wpływu religijności na postawy tożsamościowe polskich emigrantów. W analizie skupiono się na ocenie wpływu autodeklaracji wiary polskich migrantów poakcesyjnych w Wielkiej Brytanii na ich tożsamość narodową. Badania socjologiczne przeprowadzono za pomocą kwestionariusza ankiety na próbie 620 Polaków tam mieszkających (badania własne przeprowadzone jesienią 2019 r.). Analiza badań ilościowych wykazała, że mimo malejącego wskaźnika autodeklaracji wiary respondentów religia w dalszym ciągu jest silnie powiązana z identyfikacją narodową. Wpływ czynnika religijnego na deklarowaną przynależność narodową kraju pochodzenia najwyraźniej widać pośród głęboko wierzących, tych zaś, którzy deklarowali przynależność narodową także do kraju osiedlenia, charakteryzowała niższa wartość wskaźnika religijności.

W opracowaniu obserwacji poddano szczególny zabytek ze zbioru poloników kijowskich, tj. Paterikon abo żywoty ss. Oycow pieczarskich Sylwestra Kossowa. Jest to piśmienne świadectwo wielokulturowości dawnej Rzeczpospolitej oraz wielopłaszczyznowych relacji polsko-ruskich. Celem szkicu jest wskazanie generycznych elementów polemiki z poziomu kompozycji i pragmatyki tekstu oraz identyfikacja podporządkowanego im repertuaru środków językowych realizujących perswazyjne cele tekstu polemicznego. Analizy pozwoliły wskazać, że polemiczny charakter utworu widać zarówno w strukturze tekstu, gdzie dominują elementy refutacji, jak i w specjalnym użyciu języka, związanym przede wszystkim z probacją. W tym drugim obszarze ujawniono dwie globalne strategie komunikacyjne: uwiarygodnienie treści (na które składa się powoływanie się na źródła historiograficzne i dokumenty oraz dokonywanie zabiegów etymologizujących) oraz apoteoza osób i miejsca (którą realizują strategie osadzania przekazu w przeszłości, odwołanie do genealogii, maksymalizacja cnót świętych, sakralizacja zakonnej rzeczywistości). Wśród środków perswazyjnych znalazły się m.in. sylogizmy, argumentum ad verecundiam, argumentum ad baculum, argument z tradycji, wyliczenie, kontrast. Sposób ukształtowania tekstu na opisywanych poziomach potwierdza wspólnotę europejskiej kultury retorycznej, a z Kossowa czyni modelowego reprezentanta humanistycznych wartości i sposobów ich wyrażania.

Nadrzędnym celem artykułu jest analiza podstaw źródłowych oraz interpretacyjnych dotyczących tzw. masek z Opola. Przedmioty te na stałe weszły do studiów nad religią przedchrześcijańską Słowian Zachodnich, szybko osiągając status ikonicznych. Tym, co wzbudza zaskoczenie, jest widoczna w literaturze, w zasadzie bezkrytyczna akceptacja identyfikacji obu omawianych przedmiotów, jaką ponad półwiecze temu zaproponowała Helena Cehak-Hołubowiczowa. Żaden z późniejszych autorów nie podjął się polemiki z tymi ustaleniami, co w konsekwencji doprowadziło do ugruntowania badawczego paradygmatu. Maski z Opola stały się również podstawą do rozwijania rozmaitych hipotez dotyczących pogańskich form obrzędowości na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. W prezentowanym tekście podjęto próbę rewizji dotychczasowych interpretacji oraz krytyki budowanych na jej fundamencie hipotez.

<p>Po uzyskaniu przez Macedonię niepodległości powstało ponownie pytanie o kształt jej kulturowych i etnicznych dziejów oraz o ciągłość istnienia etnosu macedońskiego poprzez poczucie prawa własności w stosunku do dziedzictwa zamieszkiwanego terytorium oraz świadomość przynależności do tej samej grupy etnicznej. Choć odłączenie się do Jugosławii odbyło się większości bez konfliktu zbrojnego to młode państwo nie było w pełni uznawane przez swoich sąsiadów – Bułgarzy nie uznawali narodu, Serbska Cerkiew nie uznawała autokefalii macedońskiej, a Grecja nie uznawała ani Państwa, ani narodu Macedońskiego. Ważną kwestią omawianą w rozdziale będzie pojęcie tożsamości, zarówno społecznej, jak i narodowej w kontekście elementów, które spajają wspólnotę, czyli państwo, religia i pamięć zbiorowa. W państwie, które od niedawna posiada niezależność jest to szczególnie ważne, bowiem poczucie identyfikacji z daną wspólnotą pełni funkcje integracyjne i daje członkom poczucie bezpieczeństwa. Następnie zostanie opisana historia państwowości macedońskiej po 1991 roku oraz problemów jakie młode państwo napotykało w tym okresie. Ta część poruszy również ważną problematykę stosunków macedońsko-greckich, które rzutowały na współczesny kształt państwa oraz społeczeństwa. W ostatniej części za pomocą analizy zachowań społecznych oraz zebranych badań zostanie przedstawiona opinia Macedończyków.</p>

‘‘And the years have come when there’s no more pleasure for me…” the concept of ‘‘old age” in the chronicle The Zahudaly Rod by Leskov and the novel The Contess Cosel by KrashevskyIn this article the problem of the concept ‘‘old age” in the chronicle is considered. Having been one of the constants of the world culture, the concept ‘‘old age” is related to the empirical or posterior concepts. In fiction literature and art it receives some varied expression, dictated by the peculiarities of ahistorical epoch and its cultural traditions.From this point of view, acertain interest is given by the interpretation of old age as the period of the crisis of the age of personality identification in the chronicles The Zahudaly Rod by N.S. Leskov.In the last conceptually important chapter, which is appeared as the result of the influence of the novel The Contess Cosel by Krashevsky, the main structural element is the comparison of two old women characters, Princess Barbara Protozanov and Contess Cosel. Their premature social death is caused by their attempt to build their everyday life accordingly with their religious consciousness and realizing of their moral values.„Przyszły lata, z których nie mam już zadowolenia…” koncept „starość” w kronice Nikołaja Leskowa Podupadły ród i powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Hrabina CoselW artykule rozpatrywany jest problem koncepcji „starości” w powieściach Leskowa Podupadły ród 1873 i Kraszewskiego Hrabina Cosel 1874. Koncepcja „starości” związana jest z pojęciami empirycznymi i aposteriorycznymi. W sztuce iliteraturze pięknej jest wyrażona w różnych formach, uwarunkowanych charakterem epoki historycznej, jej tradycjami kulturowymi i filozoficzno-religijnymi podstawami bytu. Z tego punktu widzenia interesująca okazuje się interpretacja starości jako okresu związanego z wiekiem kryzysu identyfikacji jednostki, zawarta w Podupadłym rodzie. Ideowo ważny ostatni rozdział powieści powstał pod wpływem książki J. Kraszewskiego Hrabina Cosel, a głównym elementem jego struktury jest porównanie dwóch postaci starszych kobiet — księżnej Warwary Protozanowej i hrabiny Cosel. W przypadku obu bohaterek próba życia zgodnie z zasadami religii i wyznawanymi wartościami kończy się przedwczesną społeczną śmiercią.

Wieś Wójtowce położona w obwodzie chmielnickim na Podolu jest jedną z niewielu wiosek na Ukrainie, gdzie mieszkańcom udało się zachować język polski w otoczeniu ukraińskim i rosyjskim. Podczas I rozbioru Polski tereny te znalazły się w Imperium Rosyjskim, później – w Związku Radzieckim. Pod koniec lat 20. i do połowy 30. istniała tu polska szkoła, a w roku 1994 dzięki staraniom mieszkańców został tu zbudowany kościół. Polską gwarę najlepiej zachowało pokolenie starsze. Język polski był dla nich językiem nabywanym w dzieciństwie od rodziców i dziadków. Niektórzy z nich mieli możliwość chodzić do szkoły polskiej. Pokolenie średnie język polski zna biernie. Wykorzystuje go głównie przy odmawianiu polskich modlitw, rozmów z księdzem i rzadko kiedy do podtrzymywania kontaktów z osobami, które przyjeżdżają z Polski. Na co dzień używają jezyka ukraińskiego, rzadko kiedy rosyjskiego. Dla pokolenia młodszego językiem prymarnym jest ukrainski lub rosyjski, znajomość polskiego sprowadza się do podstawowych zwrotów wyuczonych w szkole i odmawianiu polskich modlitw (co jest rzadko spotykane). Podstawę materiałową pracy stanowią nagrania przeprowadzone w 1994 (przez J. Riegera, E. Dzięgiel, E. Cechosz), 2010 (przez L. Januszewską) i 2017 (przeze mnie). Jest to łącznie 30 godzin rozmów z 21 informatorami ze starszego pokolenia urodzonymi w latach 1911-1952. Nagrania zostały przeprowadzone w formie wywiadu-rozmowy i zawierają teksty ciągłe oraz odpowiedzi na pytania kwestionariusza. Praca pokazuje zarówno przejawy tożsamości (identyfikacji) narodowej, identyfikacji religijnej i świadomości językowej, jak i czynniki, które miały wpływ na ich zachowanie. Przedstawiono też zmiany, które zaszły w języku pod wpływem wydarzeń historycznych, zmieniających się warunków ekonomicznych oraz socjalnych. W formie relacji przedstawiono przejawy tożsamości narodowej, m.in.: deklarowanie polskości (informatorzy mówią o sobie, o swoich rodzicach i dziadkach, że są Polakami), identyfikację poprzez wyznanie rzymskokatolickie (o przynależności narodowej decyduje też przynależność do Kościoła Katolickiego), identyfikację z innymi Polakami, z (całym) narodem polskim, utrzymywanie kontaktu z Polakami z sąsiednich wsi, wyjazdy do Polski w celu spotkania z Janem Pawłem II, odwiedziny rodziny albo znajomych. Ważną rolę odgrywała także identyfikacja poprzez tradycję kulturową i rodzinną – obchodzenia świąt i tradycji z nimi związanych. Pewną rolę odegrało tu też istnienie w latach dwudziestych i częściowo trzydziestych polskiej rady wiejskiej i polskiej szkoły. Prawie wszyscy informatorzy umieją czytać po polsku – tę znajomość wynieśli albo z domu, albo ze szkoły i starają się czytać po polsku (głównie książki religijne). Są tacy, którzy jeszcze z dzieciństwa pamiętają polskie wierszyki, piosenki i kolędy wyuczone w szkole albo wyniesione z domu. W rozmowie podkreślają, że „teraz takich już nie ma”, nie uczą. Opowiadają, jak cierpieli przez to, że są Polakami, jak Polacy byli traktowani przez władzę sowiecką (wysiedlenie na wschodnie tereny Ukrainy, do Kazachstanu, na Syberię, rozstrzeliwania i inne represje). Przejawem identyfikacji religijnej jest m.in. przekazywanie wiary w domu. Religijnym wychowaniem dzieci zajmowały się matki i babcie. To one uczyły dzieci w języku polskim pacierza i prawd wiary. Często robiły to w tajemnicy. Książki religijne, które przechowywano w ukryciu, służyły też do nauki czytania po polsku. W czasach, kiedy zaczęto zamykać kościoły, dzieci wożono do chrztu do sąsiednich wsi, gdzie kościoły jeszcze były czynne (np. w Kupielu i Zielonej), chodzono tam na msze święte, do spowiedzi. Po zamknięciu wszystkich kościołów udzielano chrztu „z wody” przez rodziców albo starsze kobiety. Potajemnie obchodzono Święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy: zasłaniano okna, żeby nikt nie widział i nie doniósł. Potajemnie działały róże i wymieniano tajemnice różańca. JF17 wspomina także, jak jej ślub był błogosławiony przez ojca. Po wojnie jeżdżono do kościoła w Hreczanach lub na tereny za Zbruczem. W roku 1989 w Wójtowcach zaczęto budowę kościóła, już od 1994 roku zaczęły się odbywać tu nabożeństwa. Wieloletnie sąsiedztwo z językiem ukraińskim i jego gwarami (m.in. w sąsiedniej Pisarówce) i z językiem rosyjskim, służba w armii radzieckiej (choć przed wojną Polaków do wojska nie brano), administracja ukraińska, kontakt z językiem ukraińskim i rosyjskim zwłaszcza poprzez szkołę i media miały wpływ na język dziś używany. Jest on nasycony gwaryzmami, zapożyczeniami starszymi i nowszymi z języka ukraińskiego i rosyjskiego (których liczba z każdym rokiem się zwiększa). Z drugiej strony, w gwarze mamy różne dialektyzmy, archaizmy, regionalizmy, a także leksykę ogólnopolską, niekiedy wspólną z ukraińskim czy rosyjskim. Mieszkańcy mają świadomość różnic między językiem, którym się posługują a językiem ogólnopolskim. Określają swój język jako „nieczysty”, „mieszany”. Podkreślają też różnicę między ich językiem a językiem sąsiednich wsi. Są świadomi używania zapożyczeń, czasem podczas rozmowy wskazują na nie, dodając, „u nas każo”, często poprawiają się sami. Uważają, że np. mieszkańcy Zielonej „mają inny akcent”, „mówią po jinnemu”, „nieczysto”, „nieskładno tak duże po poľsku”. Wskazują także na różnicę w słownictwie, np. podają, że na określenia gospodarstwa, w Hreczanach używają wyrazu hospodarstwo, a w Wójtowcach – chaziajstwo (zwykle te różnice dotyczą niewielu wyrazów). Słownictwo Wójtowiec przedstawiono w aspekcie kontaktów językowo-kulturowych. Zostało ono w pracy podzielone na trzy części: rodzime, wspólne językowi polskiemu i ukraińskiemu i/lub rosyjskiemu (zaliczam je do wyrazów rodzimych) i zapożyczone z języka ukraińskiego i/lub rosyjskiego. Wyrazy przedstawiono w ośmiu grupach tematycznych: dom i zabudowania gospodarskie; jedzenie i czynności związane z przygotowaniem potraw; człowiek; ubrania, dodatki i materiały, ich określenia i czynności z nimi związane; świat roślin; świat zwierząt;zjawiska meteorologiczne i astronomiczne: określenia i czynności; określenia czasu. Wybór grup tematycznych został prodyktowany tematyką rozmów a także liczebnością zapisanych w grupach wyrazów. Podczas moich badań starałam się, żeby wszystkie tematy występowały u wszystkich informatorów. W pracy przeanalizowano 1670 wyrazów. Wśród nich jest 539 wyrazów rodzimych (32%). Należą tu 479 wyrazy zgodne z językiem polskim literackim, np. drzwi, garnek, 52 dialektyzmy, regionalizmy i archaizmy bez odpowiedników wschodniosłowiańskich, np. białek ‘białko jajka’, dościgać ‘dojrzewać’, 8 modyfikacji lokalnych, np. kłamstwuch ‘kłamczuch’. Wyrazów wspólnych polszczyźnie oraz jzykowi ukraińskiemu i/lub rosyjskiemu jest 622 (37%), w tym 526 wspólnych językowi polskiemu literackiemu i ukraińskiemu i/lub rosyjskiemu, np. dom (por. ros./ukr. pot. дом), malina (por. ukr. pot. мал|іна, ros. мал|ина). Dialektyzmy, regionalizmy i archaizmy mające odpowiedniki wschodniosłowiańskie liczą 96 wyrazów, np. brechać ‘kłamać’ (por. ukr. брех|ати), skot ‘bydło rogate, zwierzęta domowe’ (por. ukr./ros скот). Wyrazów zapożyczonych jest 509 (31%). Należą do nich 48 zapożyczeń starszych (które synchronicznie nie powinny być traktowane jako zapożyczenia) z ukraińskiego czy rosyjskiego (też i ukraińskiego, i rosyjskiego), np. chacina ‘chata’ (z ukr. хат|ина), krużka ‘kubek’ (z ros. кр|ужка), kamforka ‘fajerka kuchenna’ (z ros. конф|орка, ukr. pot. камф|орка) oraz 461 zapożyczeń nowszych z języka ukraińskiego, rosyjskiego (też i ukraińskiego, i rosyjskiego), np. bab|ij ‘kobieciarz’ (z ukr. баб|ій), b|aboczka ‘motyl’ (z ros. б|абочка), buterbr|od ‘kanapka’ (z ukr./ros. бутербр|од). Najwięcej leksyki dawnej/gwarowej odnotowano w grupie tematycznej „Świat roślin” – 30 wyrazów, zapożyczenia starsze i nowsze z języka ukraińskiego i rosyjskiego przeważają w grupie „Dom i zabudowania gospodarskie” – 17 zapożyczeń starszych, 53 ukrainizmy i 17 rusycyzmów, zapożyczenia z języka ukraińskiego/rosyjskiego – w grupie „Jedzenie i czynności związane z przygotowniem potraw” – 26 wyrazów. W ramach każdej grupy tematycznej pokazano współwystępowanie łącznie 118 par/szeregów synonimicznych. Zestawiono pary składające się z wyrazów ogólnopolskich (wspólnych) i wyrazów gwarowych (archaicznych) – 14 par/szeregów (np. kłamać ~ brechać1, łóżko ~ pościel); wyrazów ogólnopolskich (wspólnych), wyrazów gwarowych (archaicznych) i zapożyczenia starszego (albo nowszego) – 3 pary/szeregi (np. cygan ~ kłamstwuch ~ brechun, słonina ~ sadło ~ sało); z wyrazów gwarowych (archaicznych) i zapożyczenia nowszego z ukraińskiego i/lub rosyjskiego – 12 (np. podwieczorkować ~ podwieczorywać, duć ~ wiejać). Najwięcej par szeregów złożonych z wyrazu ogólnopolskiego (wspólnego) i zapożyczenia starszego i/lub nowszego z ukraińskiego i/lub rosyjskiego – 86 (m. in. cukier ~ cukor ~ sachar, piwnica ~ loch ~ pohreb, kluski ~ hałuszki). Odnotowano także 3 opary/szeregi synonimiczne złożone z zapożyczenia starszego i nowszego (np. drahle ~ chołod|eć ~ chołodne). Pary/szeregi synonimiczne obejmują 308 wyrazów (18% wszystkich przeanalizowanych). Liczba wyrazów ogólnopolskich i wspólnych językowi ogólnopolskiemu, ukraińskiemu i/lub rosyjskiemu stanowi tu 147 (12% wszystkich wyrazów ogólnopolskich i wspólnych), liczba dialektyzmów, regionalizmów i archaizmów – 26 (17% wszystkich dialektyzmów, regionalizmów i archaizmów), liczba zapożyczeń starszych – 13 (27% wszystkich zapożyczeń starszych), liczba zapożyczeń nowszych – 122 (30% wszystkich zapożyczeń nowszych). Uwzględniono przy tym zróżnicowanie idiolektalne i przedstawiono frekwencję synonimów w kontekście, co pozwoliło na określenie przynależności niektórych wyrazów do słownictwa czynnego lub biernego mówiących. Porównano też liczbę wyrazów ogólnopolskich (wyniesionych sprzed migracji lub przyswojonych w szkole) z liczbą archaizmów i dialektyzmów dla pokazania zgodności lub jej braku z językiem dziś w Polsce używanym. Korzystano przy tym z programu korpusowego „AntConc” autorstwa Lawrence Antony’ego z Uniwersytetu Washeda w Japonii. Pokazanie frekwencji wyrazów rodzimych i zapożyczonych w wybranych parach/szeregach synonimicznych wskazuje z jednej strony na związek z kulturą i słownictwem wyniesionym z domu, a z drugiej – na obce wpływy kulturowo-językowe na gwarę wsi, ich natężenie w różnych grupach tematycznych. Analizowane leksemy w słownictwie chłopskiej gwary Wójtowiec porównano z odpowiednimi leksemami w gwarach chłopskich Maćkowce (ok. 50 km na południowy wschód od Wójtowiec) i Oleszkowce (ok. 35 km na południowy wschód od Wójtowiec) w obwodzie chmielnickim, a także w gwarze drobnoszlacheckiej wsi Siabierka (ok. 200 km na północny wschód od Wójtowiec) w obwodzie żytomierskim. Z przeanalizowanych wyrazów w Oleszkowcach poświadczono 892 wyrazy (53%), w tym 310 wyrazów rodzimych (34%), 390 wyrazów wspólnych (44%) i 192 zapożyczenia (22%). W Maćkowcach poświadczono 458 wyrazów (27%), w tym 131 wyrazów rodzimych (29%), 187 wyrazów wspólnych (41%), 140 zapożyczeń (30%). W Siaberce odnotowano 241 wyrazów (14%), w tym 87 wyrazów rodzimych (36%), 103 wyrazy wspólne (43%) i 51 wyrazów zapożyczonych (21%). Udział wyrazów zapożyczonych w Wójtowcach stanowi 31%, w chłopskich Maćkowcach i Oleszkowcach odpowiednio 30% i 22%. Najmniej wyrazów zapożyczonych poświadczono w szlacheckiej Siaberce – 21%. Pokazuje to różnicę w słownictwie między wsiami chłopskimi i szlacheckimi, a także potwierdza tezę o konserwatywnym charakterze polszczyzny drobnej szlachty. Ważną część pracy stanowi słownik, który obejmuje ok. 5000 wyrazów. Zostały włączone tu nie tylko wyrazy zapożyczone, a także wyrazy rodzime. Do wyrazu hasłowego podano odpowiedniki ukraińskie i/lub rosyjskie, które wskazują na źródło zapozyczenie albo na ukrainskie i rosyjskie paralele wyrazu.
The village of Wójtowce is situated in Khmelnytsky region in Podolia. It is one of the few villages in Ukraine where the inhabitants were managed to keep the Polish language in the Ukrainian and Russian surroundings. During the First Partition of Poland, these areas were included in the Russian Empire, and later – in the Soviet Union. At the end of the 1920s and until mid-1930s, the Polish school functioned here. In 1994 thanks to the efforts of the inhabitants the church was built in Wójtowce. The Polish dialect was the best preserved by the senior generation. They acquired the Polish language from their parents and grandparents in childhood. Some of them had the opportunity to go to the Polish school. The middle generation has the passive knowledge of Polish. They use it mainly when they pray, during the meetings with a priest, and rarely to maintain contacts with people who come from Poland. They use Ukrainian and rarely Russian on a daily basis. For the younger generation, the primary languages are Ukrainian or Russian. Their knowledge of Polish comes down to the basic phrases learned at school and rarely during the praying. The research is based on records which were carried out in 1994 (by J. Rieger, E. Dzięgiel, E. Cechosz), in 2010 (by L. Januszewska) and in 2017 (by me). In total the records last about 30 hours with 21 inhabitants from the senior generation born in 1911-1952. The records were carried out in the form of an interview. The aim of the research is to present the manifestations of national identity (identification), religious identity and linguistic awareness, as well as the factors that have an impact on their preservation. It also shows the changes that took place in the language under the influence of the historical events as well as the changing of economic and social conditions. The research presents manifestations of national identity which include: declaration of the Polish nationality (respondents say that they, their parents and grandparents are Poles); identification by the Catholic identity (membership in the Catholic Church also determines nationality); identification with other Poles, with the (whole) Polish nation, maintaining contact with Poles from neighboring villages, trips to Poland to meet with John Paul II or to visit the family or friends. Identification by cultural and family traditions plays also an important role (among them celebrating holidays). The existence of the Polish village council and the Polish school in the 1920s and in the 1930s also had an influence on the identification and language. Almost all respondents can read in Polish. They acquired this skill either at home or at school, and try to read in Polish (mostly religious books). Some of them still remember Polish poetry, songs and Christmas carols from the childhood. They emphasize that you can‟t learn such poems at school now. Respondents tell how they suffered being Poles, how the Poles were treated by the Soviet authorities (deportations to the eastern parts of Ukraine, to Kazakhstan and to Siberia, executions and other repressive measures). The transmission of faith at home is one of the manifestations of religious identity. In family mothers and grandmothers took over the religious upbringing of children. They taught children the prayers and the truths of faith in Polish. This was often done in secret. Religious books, which were stored in hiding places, were also used to teach reading in Polish. In times of closing churches, children were taken for christening to the neighboring villages, where churches were still open (e.g. in Kupiel and Zielona), people went there to masses and to confession. After closing down all churches, children were christening by parents or older women. Christmas and Easter were celebrated in secret: all the windows were covered, so no one could see and rat on. In secret people gathered to pray the Rosary. Respondent JF17 also mentioned that his father blessed her wedding. After the Second World War local inhabitants went to the church in Hreczany or to the areas beyond the Zbruch River. In 1989 in Wójtowce began the construction of the church and services were held here since 1994. Many years of neighborhood with Ukrainian and its dialects (e.g. in the next village Pisarówka) and with Russian language, military service in the Soviet army (although Poles were not taken to the army before the Second World War), Ukrainian administration, contact with Ukrainian and Russian in particular through the school and media – all these factors had an impact on today's spoken language. It is saturated with dialectal units, older and contemporary borrowings from Ukrainian and Russian (which number is increasing every year). On the other hand, there are dialectal, archaic and regional units, standard Polish words, which often have parallels in Ukrainian or Russian. The inhabitants are aware of the differences between the language which they use and standard Polish language. They describe their language as “mixed”. They also emphasize the difference between their language and the language of neighboring villages. The inhabitants comprehend using of borrowings. Sometimes during a conversation they point to them adding “we say” and often correct themselves. They think that the residents of Zielona “speak with another accent”, “speak another”. They also indicate a difference in vocabulary, e.g. to describe a household in the village Hreczany people use the word hospodarstwo, and in Wójtowce – chaziajstwo (these differences are related only to a few words). The vocabulary of Wójtowce is shown in the aspect of linguistic and cultural contacts. It has been divided into three parts: native Polish words, common words to Polish and Ukrainian and / or Russian (they were counted in research as native Polish words) and Ukrainian and / or Russian borrowings. The analyzed words were divided into eight main thematic categories: house and farm buildings; food and its preparation; human; garments, accessories, materials, characteristics and actions connected with clothing; the animal world; the plant world; meteorological and astronomical phenomena, their characteristics and actions; the time characteristics. The selection of thematic categories was dictated by the topic of conversations as well as the number of words noted in the groups. During my research, I tried to ensure the presence of all mentioned topics in all respondents. In research 160 words were analyzed. Among them are 539 native Polish words (32%). These include 479 words consistent with the Polish literary language, e.g. drzwi, garnek, 52 dialectal, regional and archaic units without East Slavic parallels, e.g. białek „egg white‟, dościgać „to ripen‟, 8 local modifications, e.g. kłamstwuch „liar‟. There are 622 (37%) common words with Polish and Ukrainian and / or Russian, including 526 common words with Polish literary language and Ukrainian and / or Russian, e.g. dom (cf. Rus. / Ukr. colloq. dom), malina (cf. Ukr. colloq. mal|ina, Rus. mal|ina), 96 dialectal, regional and archaic units with East Slavic parallels, e.g. brechać „to lie‟ (cf. Ukr. brech|aty), skot „cattle‟ (cf. Ukr. / Rus. skot). Borrowings account for 509 (31%). They include 48 older borrowings from Ukrainian or Russian (also Ukrainian and Russian), which should not be treated as borrowings synchronously, e.g. chacina „cottage‟ (from Ukr. chat|yna), krużka „mug‟ (from Rus. kr|uzhka), kamforka „stove lid‟ (from Rus. kanf|orka, Ukr. colloq. kamf|orka), and 461 contemporary borrowings from Ukrainian or Russian (and both Ukrainian and Russian), e.g. bab|ij „womanizer‟ (from Ukr. bab|ij), b|aboczka „butterfly‟ (from Rus. b|abochka), buterbr|od „sandwich‟ (from Ukr. buterb|od, Rus. butierbr|od). The largest amount of archaic/dialectal words is noted in the thematic category “The Plant World” – 30 words, older and contemporary borrowings from Ukrainian and Russian prevail in the group “House and Farm Buildings” – 17 older borrowings, 53 contemporary Ukrainian borrowings and 17 contemporary Russian borrowings, borrowings from Ukrainian / Russian – in the group “Food and its preparation” – 26 words. In total 18 synonymic pairs/series were shown in each thematic category. They consist of standard Polish words (also common words) and dialectal, archaic and regional Polish words – 14 synonymic pairs/series (e.g. kłamać ~ brechać1 „to lie‟, łóżko ~ pościel „bed‟); standard Polish words (also common words), dialectal, archaic and regional Polish words and older (or contemporary) borrowing – 3 synonymic pairs/series (e.g. cygan ~ kłamstwuch ~ brechun „liar‟, słonina ~ sadło ~ sało); dialectal, archaic and regional Polish words and contemporary borrowing – 12 (e.g. podwieczorkować ~ podwieczorywać „teatime‟, duć ~ wiejać „to blow‟). The largest numbers of synonymic pairs/series consists of standard Polish words (also common words) and older and/or contemporary borrowing – 86 (e.g. cukier ~ cukor ~ sachar „sugar‟, piwnica ~ loch ~ pohreb „basement‟, kluski ~ hałuszki „noodles‟). 3 synonymic pairs/series made up of older and contemporary borrowing (e.g. drahle ~ chołod|eć ~ chołodne „meat jelly‟) were also noted. Synonymic pairs/series include 308 words (18% of all analyzed). The number of standard Polish words and common words with Polish and Ukrainian and / or Russian is 147 (12% of all standard Polish and common words), the number of dialectal, archaic and regional units constitute 26 (17% of all dialectal, archaic and regional units), the number of older borrowings – 13 (27% of all older borrowings), the number of contemporary borrowings is 122 (30% of all contemporary borrowings). Idiolect differences were taken into account and frequency of synonyms in context of usage was also presented. It allowed to include certain words to active or passive vocabulary. The number of standard Polish words gained in migration or acquired at school also compared with the number of archaic, dialectal and regional units to show compliance or non-compliance with the language used today in Poland. The “AntConc” corpus program by Laurence Anthony from University of Waseda in Japan was used in research. Showing the frequency of native Polish vocabulary and borrowings in selected synonymic pairs/series indicated, on the one hand, the relationship between culture and vocabulary which was acquired at home and on the other – foreign cultural and linguistic influences on the village dialect, their intensity in different thematic category. The analyzed lexemes in the vocabulary of the peasant dialect of Wójtowce were compared with the appropriate lexemes in the peasant dialect of Maćkowce (about 50 km southeast of Wójtowce) and Oleszkowce (about 35 km southeast of Wójtowce) in Khmelnytsky region, as well as in the petty nobility village of Siaberka (about 200 km north-east of Wójtowce) in Zhytomyr region. In Oleszkowce 892 words (53%) of analyzed vocabulary were noticed, including 310 native Polish words (34%), 390 common words to Polish and Ukrainian and / or Russian (44%) and 192 borrowings (22%). In Maćkowce 458 words (27%) were set down, including 131 native Polish words (29%), 187 common words to Polish and Ukrainian and/or Russian (41%), 140 borrowings (30%). There were 241 words (14%) in Siaberka, including 87 native Polish words (36%), 103 common words to Polish and Ukrainian and/or Russian (43%) and 51 borrowings (21%). The share of borrowings in Wójtowce is 31%, peasant dialect of Maćkowce and Oleszkowce was respectively 30% and 22%. The least amount of borrowings was noted in the petty nobility village Siaberka – 21%. This showed the difference in the vocabulary between peasant and nobility villages, and also confirmed the hypothesis about the conservative character of the Polish language of the petty nobility. The dictionary, which includes about 5000 words, is an important part of the research. It contains not only borrowings, but also native Polish words. Ukrainian and Russian equivalents were added to the headword. They indicate the source of the borrowing or word‟s parallels in Ukrainian or/and Russian.