Academic literature on the topic 'Stanisława Biskupa Męczennika i św'

Omówienia męczeństwa i świętości biskupa krakowskiego Stanisława (1072-1079) podjął się T. Wojciechowski w Szkicach historycznych jedenastego wieku, Kraków 1904, analizując dwa rozdziały Kroniki Polskiej Anonima-Galla, księga I, rozdziały 27 i 289, z których pierwszy opisuje konflikt biskupa Stanisława, oskarżonego o "zdradę" (traditio) i skazanego przez króla Bolesława Chrobrego (1058-1081) na śmierć przez "amputację kończyn" (truncatio membrorum), podczas gdy drugi opisuje przybycie króla Bolesława, wypędzonego ze swojego kraju i powitanego przez węgierskiego króla Władysława (1077-1095), w przyjazny, ale i zimny sposób. W eseju VIII "Factum o św. Stanisławie" Wojciechowski, w przeciwieństwie do wcześniejszych publikacji, wykazał, że użyte przez kronikarza określenie "namaszczony Chrystus" odnosiło się zarówno do króla, jak i biskupa, który został wymieniony z imienia. Jednak według inskrypcji we współczesnym kalendarzu był to z pewnością Stanisław i to on został oskarżony o zdradę (traditor, traditio). Interpretacja ta była sprzeczna ze znanymi poglądami historyków, którzy uważali biskupa Stanisława za męczennika, słusznie kanonizowanego w 1253 roku.Z inicjatywy miesięcznika "Przegląd Powszechny" odbyła się w Krakowie w 1909 r. zbiorowa dyskusja pt. "Sprawa św. Stanisława", w której większość uczestników odrzuciła wnioski Wojciechowskiego, a tylko dwóch, Adam Miodoński i Stanisław Smolka, poddało je rozsądnej krytyce. Spór rozstrzygnęła odręczna analiza kroniki, dowodząca trafności określenia: christus. W związku ze zbliżającą się (w 1979 r.) 900. rocznicą śmierci biskupa Stanisława, z inicjatywy arcybiskupa krakowskiego, kardynała Karola Wojtyły, od 1972 r. organizowano "Sesje Naukowe" przygotowujące do tego jubileuszu. Na pierwszej sesji ks. prof. B. Przybyszewski przedstawił referat o dziejach archidiecezji krakowskiej, który został rozpowszechniony w kręgach kościelnych.Na drugiej sesji w dniu 25 maja 1973 r. Gerard Labuda wygłosił wykład na temat "Factum św. Stanisława", oparty na ówczesnych wynikach badań i własnych interpretacjach dokumentów źródłowych. Trzecia faza dyskursu o męczeństwie i świętości rozpoczęła się podczas sympozjum w maju 1979 r., którego wnioski zostały opublikowane w 1981 r. Spośród wszystkich referatów i rozpraw najbardziej godna uwagi była praca Mariana Plezii Sprawa św. Stanisława ("Analecta Cracoviensia", t. IX, s. 251-413). Jej główną zaletą była drobiazgowa analiza wszystkich omawianych źródeł, zwłaszcza Anonima-Galla (z wyjątkiem rozdziału 28, księgi I) i kroniki mistrza Wincentego, a także odręcznego listu papieża Paschała II, skierowanego do kilku ówczesnych arcybiskupów, głównie jednak do arcybiskupa "polskiego". Papież upomina w nim następcę za niezłożenie obediencji i nieuzyskanie paliusza, głównie z powodu potępienia jednego z biskupów sufraganów. Sprawa adresata tego listu jest przedmiotem dyskusji od wielu lat.Już bez analizowania spornych kwestii uwidacznia się zasadnicza różnica. Dla księdza Przybyszewskiego biskup Stanisław od początku swego konfliktu z królem Bolesławem był rzecznikiem uciśnionych i to w ich obronie sięgał po "miecz przekleństwa", co przyniosło mu męczeńską śmierć, nagrodzoną koronacją w 1253 roku. Zdaniem Gerarda Labudy biskup Stanisław był jednym z głównych organizatorów buntu możnowładców i rycerzy, który kosztował go życie. W tych źródłach pojawia się jako "zdrajca", ale także jako "grzesznik", do którego król dodał grzech obstrukcji.

Neogotycki kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika i św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Wilamowie to przykład zabytkowej sztuki sakralnej na terenie gminy Uniejów. Mimo że ma wartość zabytkową oraz położony jest w pobliżu głównych tras komunikacyjnych, pozostaje obiektem mało znanym. W obiegowej opinii funkcjonuje raczej jako niewielki kościół wiejski niż godny uwagi i wart odwiedzenia obiekt sakralny. W artykule przedstawiono na podstawie analizy specjalistycznej literatury, źródeł pisanych oraz przekazów ustnych historię kościoła oraz parafii, których okoliczności powstania osnute są lokalnymi legendami. Omówiono ponadto wystrój i otoczenie zabytku, skupiając się przede wszystkim na walorach historycznych i artystycznych obiektu, których analiza wykazała potencjał turystyczny miejsca i możliwości wykorzystania go jako celu w kontekście turystyki dziedzictwa kulturowego.

Od końca XVIII wieku w Gródku Podolskim funkcjonowały dwa kościoły – jeden pw. św. Anny i św. Antoniego, drugi pw. św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1935 roku świątynie te zostały zamknięte przez władze sowieckie, a wkrótce zdewastowane. Zamknięto także kaplicę wybudowaną w 1845 roku na cmentarzu. Katolicy z Gródka zostali pozbawieni opieki duszpasterskiej. Odrodzenie życia religijnego na Ukrainie Sowieckiej nastąpiło w okresie okupacji niemieckiej. Wierni odzyskali świątynie i mogli swobodnie sprawować nabożeństwa. W roku 1943, dzięki staraniom katolików gródeckich, zaczął do nich przyjeżdżać ks. Franciszek Oleń z diecezji łuckiej, który odprawiał w kaplicy cmentarnej Msze św. oraz udzielał sakramentów. Pod koniec 1944 roku funkcję proboszcza parafii w Gródku objął 25-letni kapłan z archidiecezji lwowskiej ks. Jan Olszański, przyszły biskup diecezji kamieniecko-podolskiej. Prowadzona przez niego katechizacja dzieci, która była w ZSRS zakazana, spowodowała, że w 1959 roku został on wydalony do wioski Manikowce. W ciągu wielu lat opiekę duszpasterską nad katolikami z Gródka sprawowali dojeżdżający kapłani. Dopiero w 1970 roku do parafii św. Stanisława skierowano ks. Franciszka Karasiewicza, który pełnił tam funkcję proboszcza do 1977 roku. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia, spowodowanego nieustannym nękaniem ze strony lokalnych władz, duchowny opuścił Gródek Podolski, a na jego miejsce wyznaczono ks. Władysława Wanagsa MIC. Już na początku swojej pracy w Gródku nowy proboszcz miał zamiar w miejsce małej kapliczki zbudować nowy kościół, zachowując dotychczasowe wezwanie św. Stanisława – Biskupa i Męczennika. W 1988 roku pomimo sprzeciwu władz państwowych ks. W. Wanags zdecydował się na rozpoczęcie budowy kościoła. W dniu 17 września 1988 roku bp Vilhelms Ņukšs poświęcił nowy kościół w Gródku Podolskim. Była to pierwsza świątynia katolicka powstała na Ukrainie Sowieckiej.

Artykuł prezentuje propozycję nowego odczytania funkcji, historii i przekształceń formalnych kaplic św. św. Piotra i Pawła oraz św. Mikołaja, przylegających do korpusu nawowego katedry w Krakowie. Kaplice te dostawiono jako aneksy do katedry romańskiej, ale podczas powstawania obecnego kościoła (1320–1364) zostały przebudowane i włączone do nowej budowli. Kaplica św. św. Piotra i Pawła została prawdopodobnie ufundowana przez biskupa Prandotę jako miejsce spoczynku relikwii św. Stanisława po jego kanonizacji w 1253 roku. W gotyckiej katedrze ołtarz tego świętego przeniesiono do jej centralnego punktu, ale obie kaplice także odgrywały rolę w jego kulcie. W kaplicy św. Mikołaja wystawiano bowiem relikwie głowy męczennika, zaś w kaplicy św. św. Piotra i Pawła – relikwie ramienia oraz dawny kamienny sarkofag, w którym szczątki spoczywały w okresie po kanonizacji.

Od średniowiecza w religijnej przestrzeni Krakowa zaznaczają się dwa loca sacra: Wawel i Skałka, trwale połączone hagiograficzną legendą św. Stanisława, biskupa i męczennika. Od ponad ośmiuset lat kult św. Stanisława jest tyleż ciekawym, co złożonym zjawiskiem, które miało wiele odsłon. W ciągu dziejów przybierało ono różne formy i różne stopnie natężenia, a jego spektakularnym wyrazem były cykliczne obrzędy religijne, rozgrywane w przestrzeni miasta zawartej między kościołem katedralnym na wawelskim wzgórzu a sanktuarium na Skałce. Najdłuższą żywotność miały coroczne uroczystości patronalne oraz obrzęd koronacyjny, należący do cyklicznego systemu objęcia królewskiego tronu. Ich charakterystycznym akcentem były publiczne procesje z Wawelu na Skałkę. Spośród wielu do dziś przetrwała procesja majowa, która bywa ujmowana jako kontynuacja wszystkich poprzednich. Autorka stawia pytanie o zasadność utożsamiania tych form obrzędowych.

W 1846 r. proboszczem parafii św. Stanisława w Czeladzi został mianowany ks. Wojciech Janecki. Okazało się wówczas, że parafia nie posiada aktualne­go inwentarza dóbr i praw majątkowych. W poszukiwaniu tego dokumentu zwrócono się do Konsystorza Generalnego Diecezji Krakowskiej. Pomimo poszukiwań dokumentu takiego nie odnaleziono. W archiwum Konsystorza odkryto jedynie dokument opisujący miasto Czeladź oraz parafię czeladzką sporządzony w 1791 r. Jego odpis przesłano do Konsystorza Diecezji Kra­kowskiej w Kielcach. Ten właśnie dokument jest przedmiotem niniejszego opracowania. Prawdopodobnie dokument pod nazwą Opisanie Kościoła i Parafii Mia­steczka Czeladź z 1791 r. stanowi fragment większej całości; być może wi­zytacji dekanatu siewierskiego z tego okresu. Wskazuje na to jego treść oraz struktura będąca powtórzeniem tego typu dokumentów z końca XVIII wieku, np. wizytacji sąsiedniego dekanatu bytomskiego z lat 1792-1793. Dotychcza­sowe poszukiwania w archiwach kościelnych i państwowych nie przyniosły pozytywnych rezultatów w zakresie odszukania źródeł potwierdzających prze­prowadzenie owej wizytacji. Publikowany dokument stanowi jedno z najważniejszych źródeł doty­czących dziejów Czeladzi w końcowym okresie istnienia Rzeczypospolitej szlacheckiej. Jego autor podaje dokładne dane dotyczące parafii oraz kościoła w Czeladzi w ostatnich latach przed zaborami. Należy podkreślić, że doku­ment ten nie został wykorzystany w dotychczasowych badaniach nad dziejami miasta Czeladzi.

Die homiletische Erbe von Bischof und Kardinal Karol Wojtyła aus Jahren 1958-1978 enthält 6110 maschinengeschriebenen Seiten. Leider bis heute warten sie auf eine thelogisch- wissenschaftliche Bearbeitung und Veröffentlichung. Unter vielen Themen, die von dem Krakauer Bischof in seinen Predigten zur Sprache gebracht wurden, gibt es auch ekklesio- logische Erwägungen, die mit dem Leben und Hirtenzeugnis des hl. Stanislaus, Krakauer Bischof und Märtyrer, gebunden sind.Der Kardinal K. Wojtyła nähert seinen Zuhörern die Bedeutung des Krakauer Märtyrers auf zwei Ebenen: historischen und theologischen. Aus beiden Ebenen kommen die belehren- den, thelogischen Inhalte, die durch die Ideen des II Watikanischen Konzils, wie auch durch das Jubiläum des 900-jährigen Hirtendienstes und Märtyriums des Bischofs Stanislaus (+ 1079) bereichert wurden. Die Kirche – nach K. Wojtyła – bedeutet eine Sorgegemeinschaft um das Heil aller Menschen, wie auch um das Reifen des Glaubens. Viele Homilien hat Kard. K. Wojtyła an die Priesteramtskandidaten gerichtet, deshalb findet man die Themen, die für das sakramentale Priestertum gelten. Die in den Krakauern Kirchen versammelten Zuhörer fanden in seinen Predigten auch mehr universalen Themen, wie das Verhältnis der Gesamtkirche zu den Einzelkirchen. Letzlich geht es dem Krakauer Kirchenhirt um die Bereicherung des Glaubens von Mitgliedern seiner Kirche, daß sie das Zeugnis vor der Welt in sich ständig verändernden Bedingungen geben können.