Academic literature on the topic 'Spory literackie'

Artykuł charakteryzuje wypowiedzi krytyczne Michała Bałuckiego, autora rozprawy O różnych modach w literaturze powieściowej (1894), dotyczące modernizmu oraz wypowiedzi przedstawicieli krytyki młodopolskiej formułowane w stosunku do twórczości Bałuckiego. Spór literacki przybiera najbardziej tragiczne zakończenie z możliwych. Kontekstem rozważań czyni autorka kategorię agonu literackiego, która okazuje się interesująca przy próbie opisu dokonań artystycznych ostatniej dekady życia i twórczości krakowskiego komediopisarza.

Artykuł przedstawia pisarstwo Ziemowita Szczerka w kontekście gatunkowych kwalifikacji jako reportaż podróżniczy. Twórczość tę można odczytać jako przykłady reportażu literackiego, w związku z czym zaprezentowano kwestie sporu o referencyjność i literackość gatunku, inspiracje dzieł Szczerka nurtem gonzo journalism oraz zabiegi twórcze problematyzujące kwestię fikcjonalności w reportażu poprzez odniesienie do problematyki geografii wyobrażonej (E.W. Said), kulturowych auto- i heterostereotypów oraz relacji intertekstualnych. Prowadzi to do stwierdzenia, że reportaże literackie Szczerka, podobnie jak pisarstwo podróżnicze Andrzeja Stasiuka, zanurzone są w fikcjotwórstwie, co tylko podnosi wartość literacką tej twórczości.

The Importance of the Treaty of Versailles for Polish Culture. Polish Literature After 1918 As the result of the Treaty of Versailles, Poland regains independence and Poles from the three partitions become full citizens of the Polish state. Such strong political changes had a significant influence on the culture of the reborn state. Polish culture of the 1920’s is not unified and homegeneous, which was demonstrated by literature. Various concepts of artistic activity and literary disputes appeared on its outskirts. A famous Skamander group, Cracow avantgarde, and the catastrophic philosophy represented by Witkacy are all worth mentioning. However, the element that connects these artists is that they wrote in the new political situation. Independent Poland and the changing world in which culture gains the status of a popular one, pose new challenges for the creators of culture. Culture’s task is to unite Poles. Na mocy Traktatu Wersalskiego Polska odzyskuje niepodległość i Polacy z trzech zaborów stają się pełnoprawnymi mieszkańcami państwa polskiego. Tak dalekie zmiany polityczne nie mogły pozostać obojętne dla kultury odrodzonego państwa, rozwijającej się pod zaborami w niesprzyjających dla niej warunkach, w ramach trzech różnych systemów polityczno-prawnych. Odzyskanie niepodległości przez naród polski zdjęło z twórców jego kultury obowiązek walki o wolność, pozwoliło im zrzucić z ramiom „płaszcz Konrada” i podejmować jako wiodącą – nową tematykę. Dzięki temu kultura polska lat dwudziestych ubiegłego wieku nie jest jednowymiarowa ani jednolita, czego najlepszym przykładem jest literatura. To w jej przestrzeni pojawiają się różne koncepcje działalności artystycznej i toczą spory literackie. Warto tutaj przywołać grupę pięciu poetów tworzących Skamander, krakowską awangardę, a także katastrofizm reprezentowany przez Witkacego. Jednak elementem, który łączy artystów pierwszej dekady dwudziestolecia międzywojennego jest tworzenie w nowej sytuacji politycznej. Niepodległa Polska ze zjednoczonym narodem - żyjącym ponad wiek w trzech różnych państwach zaborczych - oraz zmieniający się świat, w którym kultura zyskuje statut popularnej, stawiają nowe wyzwania przed twórcami. Jednym z ważniejszych jest zjednoczenie Polaków, w których zaborcy poprzez swoje działania próbowali wykorzenić pierwiastek polski.

W pewnym fragmencie książki Truth and Consequences. Intentions, Conventions and the New Thematics wpisującej się we współczesny spór na temat kryteriów ustanawiania kanonu literackiego, Reed Way Dasenbrock przytacza jako przykład teoretyczną debatę pomiędzy H.-G. Gadamerem a J. Derridą dotyczącą, między innymi podejścia, jakie powinien przyjąć interpretujący wobec tekstu. W dyskusji tej, Derrida kwestionuje pojęcie „dobrej woli”, na które powołuje się Gadamer, co dla Dasenbrocka stanowi ilustrację jednego z centralnych aspektów sporu w badaniach literackich pomiędzy intencjonalizmem z jednej strony, a konwencjonalizmem z drugiej. Dasenbrock twierdzi, iż z perspektywy teorii kwestionujących ideę spójnej podmiotowości i bazujących na zewnętrznych, stabilnych kryteriach prawdy, a do takich zalicza relatywizm konwencjonalistów, niemożliwym jest ustanowienie równie stabilnych i trwałych kryteriów doboru kanonu literackiego, co jego zdaniem jest kwestią dla pojęcia kanonu kluczową. Krytykując pozycję Derridy, przyrównuje również Gadamerowską dobrą wolę do zasady wielkoduszności Donalda Davidsona, filozofa, którego głos wydaje się uważać za najrozsądniejszy w kontekście swych rozważań nad kanonem literackim. Niniejszy artykuł stara się dowieść, iż porównanie takie jest błędne – za Gadamerowską dobrą wolą i zasadą wielkoduszności Davidsona stoją zupełnie odmienne tradycje filozoficzne.Wywodząca się z tradycji hermeneutycznej dobra wola jest tylko pozornie zbliżona do zasady wielkoduszności, mocno ugruntowanej w filozofii analitycznej. W przeciwieństwie do podejścia Davidsona, ma ona stale na względzie Schleiermacherowskie dictum, iż niezrozumienie jest stanem domyślnym początku każdej interpretacji. Co więcej, spór o podmiotowość, jako wypadkowa konfliktu między konwencjonalizmem a intencjonalizmem, wcale nie musi stanowić przeszkody w ustanawianiu kanonu literackiego, chociaż być może będzie musiał on powstawać według bardziej „heretyckiego” niż „ortodoksyjnego” ujęcia interpretacyjnego.

W niniejszym artykule dokonano analizy tekstów traktujących o sytuacji języka polskiego na Łotwie, zamieszczanych na łamach tygodnika „Nasze Życie”, który ukazywał się w Rydze w latach 1934–1940. Z przeprowadzonej analizy wynika, że redakcja „Naszego Życia” dużą wagę przywiązywała do poprawności językowej wydawanego pisma. Świadczą o tym liczne artykuły eksponujące rolę polskiego języka literackiego w zachowaniu tożsamości narodowej. Sporo miejsca poświęcano poprawności językowej oraz terytorialnym odmianom języka, a zwłaszcza gwarze używanej przez Polaków łotewskich. Na łamach gazety zamieszczano również listy czytelników, w których autorzy zazwyczaj ustosunkowywali się do konkretnych artykułów publikowanych w tygodniku. Propagowaniu poprawnej polszczyzny służyły niewątpliwie teksty literackie, a zwłaszcza utwory literatury współczesnej, zamieszczane w tygodniku.

Artykuł zamierza odpowiedzieć na pytanie, czy w ogóle istnieje w Polsce subgatunek regionalnej powieści kryminalnej. W przeciwieństwie do polskiej rzeczywistości literackiej na zachodzie Europy, przede wszystkim w Niemczech, cieszy się on wśród czytelników sporą popularnością. Wyróżnia się nie tylko konkretnym (regionalnym) sznytem przestrzennym, ale też innymi elementami narracyjnymi, jak np. dialektem. Dlaczego jednak nad Wisłą do tej pory kryminał regionalny tkwi w niebycie lub przyjmuje inne kształty gatunkowe? Czy jest w stanie wyjść z cienia kryminałów historycznych albo miejskich? Właśnie te zagadnienia znajdują się w centrum zainteresowania artykułu, który próbuje z perspektywy strukturalistycznej oraz tzw. teorii literatury regionalnej naświetlić kompozycję kryminału typu regio. Powołując się na pewien literacki przykład, ukazuje, jak polski regional crime fiction mógłby wyglądać, gdyby samo pojęcie zostało terminologicznie dopracowane i było przede wszystkim w samym dyskursie wykorzystywane.

The study aimed to index core literacies of tennis major students in sports colleges and universities in China using the quantitative methods of research. With perspectives from teacher-respondents and tennis major students, the researcher through review of literature and studies identified three (3) categories of literacies of tennis majors inclusive of healthy behavior, sport ability and sport morality. The indicators of these literacies were assessed by both groups of respondents. In the analysis of the collected data, results revealed that both groups assessed the core literacies positively showing no significant difference in their rating. Such result further showed that the respondents relatively exhibit positive valuation of the core literacies. It was further revealed in the data that there are significant relationships identified among the core literacies included in the study. With these results, the research concluded of the significance of traditional skills and cultural heritage in training for tennis as sport and provide for indexes on the core literacies included in the study.

Obecny w dialogu Sofista (246a i nast.) motyw walki gigantów (γιγαντομαχία) nie jest tylko zręcznym literackim zabiegiem ożywienia i udramatyzowania prowadzonej w dialogu dyskusji, ani też próbą uzupełnienia czy podparcia argumentu treścią dawnego mitu. Nie jest też emblematem tego, jakoby myślenie greckie porzuciło mit. Przeciwnie. Przejście od mythos do logos nie jest porzuceniem pierwszego, a raczej jego wyjaśnieniem i właściwym przedłożeniem. Wydaje się więc, że Platon przywołując ów mityczny obraz i stwierdzając, że wszystkie dotychczasowe filozoficzne spory to nic innego, jak walka gigantów na temat bycia (γιγαντομαχία περὶ τῆς οὐσίας), czyni to z premedytacją. Jakie są zatem faktyczne powody owej walki i jak rozumieć casus belli – dlaczego toczy się ona około bycia (περὶ τῆς οὐσίας). Dlaczego właśnie to, a nie coś innego, jest przedmiotem tego – co do sedna problemu – „gigantycznego” sporu? Zaproponowane przez Platona rozwiązanie owego sporu, polegające na podaniu największego ustalenia (ἐπιστήμη μεγίστη) dotyczącego idei będącego (τοῦ ὄντος ἰδέα) i określeniu jego znaków – postaci, jest istotne nie tylko z powodów historycznych i merytorycznych. Czy zatem biorąc pod uwagę metodę rozwiązania owego sporu i jego specyficzny rezultat można – w ślad za pytaniem postawionym w tytule – nazwać analizy Platona jakąś ukrytą fenomenologią? Czy w końcu samą zasadę uczestniczenia (τὸ μετέχειν) można rozumieć jako zasadę metafizyczną, której eksplikacja wymaga narzędzi fenomenologicznych?

Pożegnanie z religią zorganizowaną. Współczesna proza holenderska: wybrane teksty, parateksty, kontekstyNiniejszy artykuł nakreśla zjawisko literackiego sukcesu trzech współczesnych pisarzy holen­derskich: Maartena ‘t Hart, Franki Treur i Jana Siebelinka, których prozę, reprezentującą rozmaite gatunki literackie między innymi esej, powieść i opowiadanie, łączy tematyka zmierzchu religii, w Holandii do niedawna jeszcze zorganizowanej na zasadzie tak zwanych kolumn ideologicznych, znajdujących oparcie głównie w protestantyzmie i katolicyzmie. Pisarze ci, wyrastający z ortodoksyjnej tradycji kalwińskiej, dominującej na północy Holandii, reprezentują zarówno zanikające społeczności i emancypujące się grupy społeczne, jak i jednost­ki wchodzące w ich skład, typowe dla społeczeństwa holenderskiego, które współcześnie cechuje wysoki stopień sekularyzacji. ‘T Hart wyszydza kalwiński literalizm biblijny, jak też, podobnie jak Franca Treur, kreśli portret zamkniętych ludowych kalwińskich nisz, podczas gdy Jana Siebelinka fascynuje tragiczna mistyka łaski. T.S. Eliot w eseju Religia i literatura zauważa, iż kultura odchodząca od źródeł religijnych rodzi literaturę, w której religia stopniowo zmienia swą pozycję — początkowo wszechobecna, z czasem staje się przedmiotem sporu, by ostatecznie być postrzegana jako anachronizm. Idąc jego śladem, zauważyć można, iż w prozie ‘t Harta kalwinizm a właściwie cała tradycja chrześcijańska jest na­dal groźnym ideologicznym wrogiem, którego potrzeba obezwładnienia uzasadnia wszelkie chwyty, z nieszczędzącą niczego zjadliwą satyrą włącznie. Prozę Treur i Siebelinka cechuje natomiast nuta nostalgii i dwuznaczność, co lepiej predestynuje ich niż ‘t Harta do pełnienia funkcji strażników dziedzictwa kulturowego swoich środowisk.

Celem artykułu Jak wytwarza się pojęcia wartościujące? Na przykładzie sporu o poezję Louise Glück jest refleksja nad sposobami funkcjonowania pojęć związanych z wartościowaniem w krytyce literackiej. Przedmiotem zainteresowania są procesy konstruowania, utrwalania oraz wymiany pojęć w społeczno-kulturowych obiegach. Na podstawie artykułów między innymi Kacpra Bartczaka oraz Natalii Malek, różnie oceniających wartość wierszy amerykańskiej noblistki, autorka tekstu bierze pod uwagę takie pojęcia, jak uniwersalność, szczerość, pisanie kobiece.

Na monografię składają się teksty przygotowane przez autorów z kilku ośrodków akademickich, którzy wzięli udział w IV Letniej Szkole Kognitywistycznej odbywającej się w dniach 9-12 września 2020 roku, w Kazimierzu nad Wisłą, zorganizowanej przez dwa Instytuty Filozofii – Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, przy współpracy z Kołem Kognitywistyki KUL oraz pod patronatem Polskiego Towarzystwa Kognitywistycznego; również przy wsparciu grantowych MNiSzW. Czterodniowe spotkanie odbywało się pod hasłem „Metafory ucieleśnione” i zgromadziło na ogół młodych badaczy – filozofów, kognitywistów, językoznawców i kulturoznawcą – którzy problem tytułowy analizowali z wielu punktów widzenia i w oparciu o różne założenia teoretyczne i metodologie. Agnieszka Libura w tekście zatytułowanym „Integracja pojęciowa w memach internetowych zawierających wyobrażenia gestów” analizuje memy oparte na binarnych opozycjach gestów. Memy te przywołują uniwersalne znaki myśli wpisane w reakcje ludzkiego ciała, niekiedy wsparte dobrze rozpoznawanymi artefaktami, które mogą stanowić swoiste „przedłużenie ciała”. Analiza dowodzi, że konstrukcja podstawowej serii memów oparta jest na integracji pojęciowej w siatce jednozakresowej, w której skonwencjonalizowana przestrzeń wyjściowa, dostarczająca ramy organizującej amalgamat, jest łączona zazwyczaj z przestrzenią aktualnych wydarzeń, dzięki czemu nowe znaczenie może służyć jako komentarz polityczny, uwaga obyczajowa itp. Skonwencjonalizowane ramy służące do organizacji tych amalgamatów przekazują bardzo precyzyjne i zrozumiałe przez użytkowników sieci znaczenia, które współtworzą ponowoczesny folklor. Mateusz Hohol w tekście zatytułowanym w formie pytania „Matematyka w metaforach? O wyjaśnianiu pojęć matematycznych za pomocą metafor kognitywnych” przedstawia w zarysie główne założenia teoretyczne głośnej książki George’a Lakoffa i Rafaela Nǔñeza „Where Mathematics Comes From?”, w której autorzy sugerowali, iż znaczna część pojęć matematycznych daje się wyjaśnić co do swojej natury oraz genezy w ramach teorii metafory pojęciowej; są one w sensie dosłownym ucieleśnione, ugruntowane w działaniu i percepcji człowieka. Autor tekstu krytycznie odnosi się do tych założeń i pokazuje, że wprawdzie pojęcia matematyczne są w szerokim sensie ucieleśnione, to jednak żadne z empirycznych badań nie potwierdzają hipotezy lakoffa i Nǔñeza. W oparciu o szeroko przytaczaną literaturę przedmiotu, a własne badania, Mateusz Hohol proponuje tzw. hybrydową teorię ucieleśnienia pojęć matematycznych, która bazuje na koncepcji podwójnego kodowania reprezentacji poznawczych oraz specyficznej roli języka jako środka tworzenia pojęć abstrakcyjnych, w tym matematycznych. Mirosław Sopek w przeglądowym tekście „Metafory w sztucznej inteligencji” pokazuje jak powstawały i wciąż powstają, w kolejnych paradygmatach, metaforyczne określenia procesów i zjawisk poznawczych z użyciem terminologii z informatyki i nauki o komputerach. Są one już od połowy minionego stulecia szeroko stosowane w filozofii umysłu i psychologii do opisu stanów umysłowych i czynności poznawczych człowieka. Pokazuje także zjawisko odwrotne – wpływ terminologii biologicznej, neurologicznej i psychologicznej na określanie i definiowanie pojęć i terminów z informatyki i sztucznej inteligencji jak sieci, obliczanie, uczenie maszynowe, głębokie uczenie itp. W szczególności analizuje metafory z języka wielu dyscyplin informatycznych, za pomocą których definiuje się różne wersje sztucznej inteligencji. W zakończeniu Autor postuluje włączenie metaforycznego języka do teoretycznych podstaw oraz dydaktyki dyscypliny badawczej, jaką jest sztuczna inteligencja. Ewa Schreiber w tekście „Metafory pojęciowe w muzyce II połowy XX wieku na przykładzie twórczości Györgya Ligetiego” pokazuje, jak metafory funkcjonują w muzyce co najmniej na dwa sposoby – jako metaforyczne określenia służące do opisu specyficznych dla muzyki własności jak melodia, rytm, tonacja czy kolorystyka oraz jako metaforyczność samej muzyki, a więc jako rodzaju języka odnoszącego się poza siebie samego. Na przykładzie stanowiska kompozytora i muzykologa Ligetiego Autorka charakteryzuje metaforyczność głównie muzyki nowoczesnej, w której podstawowym terminem, w którym muzyka znajduje swoje ucieleśnienie jest dźwięk i jego brzmienie w najróżnorodniejszych postaciach. Ukazane zostają w wypowiedziach i kompozycjach Ligetiego liczne metafory o przestrzennych, dotykowych i manualnych konotacjach odnoszące się do muzycznych własności dźwięku i jego brzmienia we współczesnej muzyce. Przykładem analiz metaforyczności w szczególny sposób ucieleśnionej, związanej niemniej z językiem, lecz odnoszącej się do ciała oraz jego poetyckich, wielojęzycznych określeń, jest tekst Mateusza Kusio „Kolorystyka biblijna i metafory ucieleśnione na przykładzie czerni w Pieśni nad pieśniami 1,5-6 i jej wczesnej recepcji”. Egzegeza językoznawcza i biblistyczna wybranych fragmentów słynnego starożytnego tekstu biblijnego jest dokonana w oparciu o podstawowe założenia teorii pojęciowej metafory Lakoffa i Johnsona, dzięki której Autor tekstu wyróżnia znaczenia barwy czerni pojawiającej się w tekście i które odnoszą się do pozacielesnych, nie literalnych, lecz metaforycznych znaczeń – niewiedzy, grzechu, niskiego położenia społecznego, w końcu także odrzucenia w sensie religijnym. Metafor odnoszących się do cech charakteryzujących ruch ciała ludzkiego podczas tańca dotyczy tekst Joanny Pędzisz „Reprezentacja ciała w ruchu: Między metaforą, wizualizacją a realizacją”, w którym wykorzystane są pojęcia i klasyfikacja ruchów opracowane przez niemieckiego choreografa Rudolfa Labana. Autorka wykorzystuje teoretyczne i metodologiczne założenia tej koncepcji do analizy przykładów ruchu charakteryzującego taniec współczesny. Celem jest określenie, dzięki jakim rodzajom metafor konceptualnych, formułowanych w postaci instrukcji tanecznych, następuje w umyśle tancerzy konstytuowanie się obrazu ich ciała oraz jakości ruchowych uwarunkowanych przestrzenią, ciężarem, czasem, przepływem i wysiłkiem. Podobnej tematyce poświęcony jest tekst Pauliny Zarębskiej „Wielopoziomowość metafor w improwizacji tanecznej”, w którym zarówno teoria Lakoffa i Johnsona, jak i Zoltána Kővecsesa, mówiąca o wielopoziomowości i schematyczności metafor wielomodalnych, jest wykorzystana do scharakteryzowania i weryfikacji wyników z autorskich badań empirycznych nad sposobem reprezentowania pojęć ogólnych za pomocą samego ruchu, jak i mentalnych reprezentacji przez tancerzy podczas improwizacji. Autorka, w oparciu o zebrany materiał z rejestracji wizualnej improwizowanych ruchów oraz wywiadów z tancerzami, dokonuje weryfikacji niektórych założeń koncepcji metafor orientacyjnych Lakoffa i Johnsona, pokazując w szczególności, jak pojęcia ogólne dobro oraz zło są reprezentowane przez tancerzy ruchowo i mentalnie. Problematykę blisko związana z koncepcjami metafor pojęciowych podejmuje Hanna Bytniewska w tekście „Amalgamaty koncepcyjne w designie”, w którym w oparciu o teorię amalgamatu koncepcyjnego (mieszanin pojęciowych) Gillesa Fauconniera i Marka Turnera dokonuje analiz wybranych przykładów projektów designerskich. Rozważany jest specyficzny język wizualny przedmiotów codziennego użytku, którym designerzy posługują się podczas swoich prac projektowych. Autorka rozważa design jako formę komunikacji między projektantem a użytkownikiem, w której ten pierwszy przekazuje drugiemu nie tylko informację o przedmiocie, ale również swoją wizję świata i codzienności; koncepcja metafory pojęciowej jest przydatna do zrozumienia tej komunikacji. Albert Łukasik w tekście „Emocje i nieświadome procesy w ucieleśnionych metaforach” rozpatruje, z punktu widzenia badań nad neuronalnymi korelatami leżącymi u podstaw używania i rozumienia języka figuratywnego, specyficzny sposób ucieleśnienia metafor. Znaczna część procesów odpowiedzialnych za posługiwanie się metaforami przebiega na poziomie nieświadomym. W szczególności Autor pokazuje, jak ucieleśnione metafory wpływają na procesy decyzyjne, a nawet moralny osąd i wskazuje na możliwości wykorzystania tego zjawiska w psychoterapii i edukacji. Tematyką neurologicznych i psychologicznych uwarunkowań posługiwania się metaforami w specyficznej komunikacji międzyludzkiej zajmuje się Kaja Brusik w tekście „Metafory w komunikacji osób chorych na schizofrenię: koncepcja Gregory’ego Batesona”. Omawia w szczególności przykłady zakłóceń w rozumieniu metaforycznych wypowiedzi przez schizofreników, którzy mają trudności rozpoznawania poziomów wypowiedzi – literalnego i metaforycznego – podczas kontaktów z terapeutami lub też, szerzej rzecz ujmując, w zaburzeniach kontaktów rodzinnych, które Bateson scharakteryzował i zdefiniował jako podwójne wiązanie. Do problemu cielesności, rozpatrywanego od strony kulturowej oraz literaturoznawczej, podchodzi Daria Targosz w „Metaforyczności ciała i sposobach obrazowania doświadczenia cielesnego”. Autorka większą uwagę poświęca podmiotowemu, a nie przedmiotowemu (jak w teoriach masowej komunikacji) ujęciu ciała, w szczególności analizując kwestię językowych zdolności i stylów mówienia o cielesności człowieka. W oparciu o koncepcje filozoficzne (fenomenologia cielesności Maurice’a Merleau-Ponty’ego) i literaturoznawcze (somatopoetyka Anny Łebkowskiej) ukazuje, że elementarne doświadczenie cielesności, jakie przeżywa każdy człowiek, a które jest przedstawiane w dziele literackim jako temat, nie odnosi się wyłącznie do ciała, ale również do jego kulturowych sensów i znaczeń. W tekście Marcina Kozaka „Poza reżimem do-słowności. Myślenie metaforą w prawie” scharakteryzowane jest funkcjonowanie metafor w dyskursie prawniczym. Autor pokazuje, jak zwroty metaforyczne pojawiają się w języku prawnym oraz w języku prawniczym, czym różni się ich funkcjonowanie w obu przypadkach. Ilustruje to przykładami z dyskursu prawniczego, uwikłanego w konteksty polityczne i ideologiczne, dotyczącego takich kwestii jak obowiązywanie prawa, władza, regulacje prawne dotyczące ciała, także technologii informatycznych. Omawia również dyskusje i spory w teorii i doktrynie prawa na temat metafor w nim funkcjonujących.

Niniejszy artykuł poświęcono zapomnianemu poematowi epickiemu Włókniarze, autorstwa Józefa Jatczyka, pisarza-samouka i działacza Narodowego Związku Robotniczego. Tekst ten stanowi wyjątkowe literackie świadectwo rewolucji 1905 roku i jednocześnie stanowi próbę przepracowania traumy spowodowanej konfrontacją z gwałtownymi i intensywnymi przejawami nowoczesnej polityki masowej. W poemacie Jatczyka schematyczna intryga miłosna stanowi tylko pretekst dla próby zmierzenia się z doświadczeniem „walk bratobójczych” toczonych w Łodzi w schyłkowej fazie rewolucji. W tym okresie organizowano setki zgromadzeń, a fabrykach i robotniczych mieszkaniach toczono gorące polityczne spory. W 1906 roku, kiedy ich temperatura sięgnęła zenitu, miastem wstrząsnął paroksyzm politycznej przemocy. Przekonuję, że nowoczesna polityka masowa niosła ze sobą wówczas szanse, ale również obciążona była ryzykiem. Umożliwiała rzeczywiste upodmiotowienie polityczne warstw plebejskich, ale jednocześnie prowadziła do zaostrzenia konfliktów społecznych, do polityzacji życia codziennego i podsycania resentymentów w celu skutecznej mobilizacji politycznej. W Łodzi nowoczesne formy polityki masowej objawiły się w sposób gwałtowny, w warunkach rewolucyjnego kryzysu. Sugeruję jednocześnie, że poemat Jatczyka odczytywać można jako studium możliwych zagrożeń, jakie wiążą się z nowoczesną polityką opartą na masowej mobilizacji, napędzaną symbolami, emocjami i zideologizowanym językiem. We Włókniarzach wszystkie te zagrożenia ukazane zostały w sposób wyraźnie przesadzony i przesłoniły emancypacyjny potencjał rewolucyjnego doświadczenia, z pewnością jednak nie były tylko wytworem imaginacji pisarza.

Kulturowe relacje Polski i Włoch na przestrzeni wieków stanowiły (i stanowią nadal) ważny element w podejmowanych dyskusjach historyczno-literackich. Nie ulega wątpliwości, że italianizm – pojęty bardziej jako sposób postrzegania Włoch, wynikający z roli odgrywanej przez Italię w kulturze Zachodu, niż jako doktryna na temat Włoch – oznaczał całkowicie nową koncepcję zwiedzania. Co ciekawe, nie tylko architektura, malarstwo, rzeźba czy wyjątkowo sprzyjający klimat włoski budziły emocje u polskich peregrynantów. W kręgu ich zainteresowania pozostawała również kuchnia włoska. Miłość do kuchni włoskiej nie jest tematem jednorodnym – solidnym mięsiwom i godnym napitkom polskim często przeciwstawiana była „wykwintność” włoska. Tradycjonaliści społeczeństwa polskiego, tkwiący w kulcie starego obyczaju, nie wychylający się poza granice polskie, z pewnością przysłużyli się kiepskiej sławie włoskiej mody, w tym włoskiej kuchni. I chociaż większość głosów dotyczących cieni i blasków potraw z Italii należy do mężczyzn, ci bowiem podróżowali częściej, to ciekawym źródłem do analizy codzienności w podróży są wspomnienia kobiet-peregrynantek. Teofilia Morawska, Waleria Tarnowska czy Katarzyna z Sosnowskich Platerowa to przykłady podróżniczek polskich przełomu XVIII i XIX w., które wzbogaciły tę tematykę swoimi rozważaniami. Niezależnie od celu i powodu podróży kobiecej, każda z nich na swój sposób poszerzała horyzonty i przyniosła doświadczenie bezcenne w życiu człowieka. To, z czym się stykały opisywały w sposób zrównoważony, snuły spokojne refleksje, ponieważ odczuwały pełną więź z Europą Zachodnią i jej życiem. Niejednokrotnie włączały one rzeczywistość kraju, który znały – również od strony „stołu”. Czy rzeczywiście „kuchnię włoską pokochaliśmy dopiero w XX w.?” W artykule podjęto także zagadnienie polskiego stosunku do kuchni włoskiej w pamiętnikach kobiet z podróży początków XIX w.