Academic literature on the topic 'Rosja w polskiej propagandzie'

<p>Jednym z kluczowych wydarzeń z punktu widzenia sprawy polskiej w czasie I wojny światowej była rewolucja lutowa. Znalazło to w 1917 r. odzwierciedlenie między innymi w propagandzie lewicowych partii niepodległościowych z Królestwa Polskiego (Polska Partia Socjalistyczna, Polskie Stronnictwo Ludowe, Partia Niezawisłości Narodowej i inne), dla których głównym autorytetem pozostawał Józef Piłsudski.</p><p>Politycy wspomnianych partii twierdzili, że upadek caratu w Rosji był uwarunkowany różnymi czynnikami. Wskazywano tu na takie przede wszystkim kwestie jak: słabość władzy carskiej i klęski wojenne Rosji; braki żywnościowe w miastach; działalność zarówno opozycji liberalnej, jak też ruchu rewolucyjnego w Rosji; a także, zewnętrzna (brytyjska) inspiracja przewrotu.</p><p>W propagandzie partii lewicy niepodległościowej poddawano zdecydowanej krytyce rosyjskich liberałów, którzy objęli władzę po przewrocie. Paweł Milukow, Aleksander Guczkow i inni politycy z tego kręgu byli oskarżani o imperialistyczne tendencje. Nadzieje działaczy polskiej niepodległościowej lewicy wiązały się z aktywnością rosyjskich demokratycznych socjalistów, zwłaszcza zaś Aleksandra Kiereńskiego. Powszechne było też przekonanie, że rewolucyjne przeobrażenia zakończą się w Rosji dopiero w momencie zawarcia pokoju.</p><p>Latem i jesienią 1917 r. polscy socjaliści i inni lewicowi sympatycy Piłsudskiego z Królestwa Polskiego byli przekonani, że Rosja znajduje się u progu kolejnego przewrotu, a dni rządu Kiereńskiego są już policzone.</p>

Artykuł poświęcony jest obrazowi Związku Radzieckiego i Rosji kreowanemu w publicystyce neoendeckiej, na przykładzie „Myśli Polskiej” – pisma wydawanego jako organ Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Zakres chronologiczny obejmuje lata 1989–1999, czyli od momentu przemian ustrojowych w Polsce i odrodzenia się ruchu narodowego, po ustąpienie z fotela prezydenta Borysa Jelcyna i objęcie władzy przez Władimira Putina. Zawiera najważniejsze elementy dyskursu dotyczącego wschodniego sąsiada Polski na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w.

W Bibliotece Uniwersyteckiej KUL znajdują się kopie dokumentów związanych z formowaniem się Armii Polskiej w ZSRR. Fascynujące są szczególnie te, które ilustrują walkę władz politycznych i wojskowych o obywateli polskich nieposiadających polskiego pochodzenia. Po dwóch latach sowieckiej okupacji ludzie ci doskonale zdawali sobie sprawę z tego, czym jest Rosja Sowiecka i masowo wyrażali chęć wstępowania do Armii Polskiej. Ze względu na sowieckie prowokacje i nieposzanowanie przez ZSRR prawa międzynarodowego nie wszystkim udało się pomóc.

W artykule zostały zaprezentowane sowietyzmy wyekscerpowane z „Trybuny Radzieckiej” – centralnej gazety polskojęzycznej publikowanej w Moskwie w latach 1927-1938, wydawanej przez polskich komunistów przebywających w ZSRR w okresie międzywojennym. Sowietyzmy to jednostki odzwierciedlające nowe, radzieckie realia. W artykule przedstawiono cztery typy sowietyzmów: semantyczne (np. białogwardyjec, czerwony dyrektor), słowotwórcze (np. komsorg, partaktyw, politemigrant), stylistyczne (np. kapitalistyczna sfora) i onomastyczne (np. Leningrod, fabryka „Czerwony Sztandar”). Język „Trybuny Radzieckiej”, tak jak innych wydawnictw polskojęzycznych w ZSRR w dwudziestoleciu międzywojennym, reprezentuje polszczyznę silnie zsowietyzowaną. Świadczą o tym nie tylko licznie zgromadzone sowietyzmy, ale cała „stylistyka radziecka” (slogany, uschematyzowane formuły, stereotypy, sztampowe słownictwo propagandowe) przebijająca się z każdej strony „Trybuny Radzieckiej” .

Skutki obecnego kryzysu finansowego często stają się przedmiotem dyskusji specjalistów w różnych dziedzinach, naukowców i publicystów. Głównym problemem badawczym w artykule jest określenie wpływu kryzysu na skalę i lokalizację inwestycji zbrojeniowych oraz obronność. Okazuje się, że kryzys finansowy nie wpływa znacząco na rozmiar wydatków, które w większości krajów są procentowo współmierne do dochodów osiąganych przed kryzysem. Istnieją jednak obszary o wzmożonych zbrojeniach, takie jak Rosja i kraje byłego Związku Radzieckiego, Chiny oraz sąsiadujące z nimi państwa, a także kraje Bliskiego Wschodu i Maghrebu. Kryzys w postaci redukcji zbrojeń jest zaś widoczny w Europie. W celu wyjaśnienia tego zjawiska zastosowano analizy porównawcze danych statystycznych. Ponieważ zmiany rozmieszczenia produkcji i konsumpcji broni wydają się ponadto niezbędną podstawą debaty geopolitycznej, wzbogacono artykuł o konieczne mapy. W zakończeniu problem jest rozpatrywany z perspektywy krajowej. Przedstawiono tam główne dylematy rozwoju polskiego przemysłu zbrojeniowego, polskiej obronności i zdolności bojowej Rzeczypospolitej Polskiej.

Problematyka imaginacji geograficznych/geopolitycznych wiąże się z szerszym tak zwanym zwrotem kulturowym w geografii, skupiającym uwagę badaczy na tym, jak ludzie wyobrażają sobie przestrzeń i co warunkuje tego rodzaju praktykę społeczną. Wyobrażenia geopolityczne są podstawowym obszarem badania w geopolityce krytycznej. Tworzą mapę świata oraz są sposobem definiowania miejsca narodu i państwa w tym świecie przez wpływowe grupy społeczne, głównie z kręgu elit. Ich założeniem jest zastosowane przez Edwarda Saida w geografii wyobrażonej podstawowe tożsamościowe rozróżnienie na „my” i „oni”, „swoi” i „obcy”. Wytwarzaniem imaginacji geopolitycznych w kulturze i muzyki popularnej oraz w mass mediach zajmuje się geopolityka popularna, będąca częścią geopolityki krytycznej. Zjawisko muzyki popularnej trudno precyzyjnie zdefiniować ze względu na zmienność i ciągłe powstawanie nowych stylów. W tych badaniach analizuję niektóre polskie nurty muzyki popularnej, posługując się wybranymi tekstami piosenek jako bazą źródłową. Celem tego artykułu jako case study z geopolityki popularnej jest analiza wytwarzania wyobrażeń geopolitycznych ZSRR i Rosji wśród twórców polskiej muzyki popularnej po 1989 roku oraz związane z tym niektóre uwarunkowania tożsamościowe, kulturowe, polityczne i generacyjne. Stawiam główną hipotezę, że obraz ZSRR/Rosji w imaginacjach polskiej muzyki popularnej był trwały i kreślił figurę wroga przez stosowanie wielu mitów i symboli z polskiej historii. Do tego był spójny z obrazem ogromnej większości elit politycznych i społeczeństwa. Tak zarysowany interdyscyplinarny problem badawczy nie doczekał się w polskiej nauce szerszych badań i wymagał zastosowania typowej dla geopolityki krytycznej metody badawczej w postaci analizy dyskursu tekstów piosenek oraz metody systemowej, traktującej wyobrażenia geopolityczne polskich elit symbolicznych jako spójny i powiązany z sobą system, w którym funkcjonują różne podsystemy, obejmujące obrazy kreowane przez poszczególne środowiska elitarne. W imaginacjach geopolitycznych dotyczących ZSRR/Rosji widać echo trwającego w polskiej myśli geopolitycznej ostatnich 200 lat wyobrażenia o „przeklętym” miejscu Polski w Europie, czyli na styku Wschodu i Zachodu, na peryferiach cywilizacji zachodniej, zagrożonym przez silniejsze od nas Niemcy i Rosję. Integracja z bliskim kulturowo Zachodem, która była podstawą polskiej polityki zagranicznej po 1989 roku, doprowadziła do zerwania z tym obrazem, pojednania z Niemcami, żeby wejść w zachodnie struktury polityczne i militarne. Natomiast Rosja, niezależnie od różnych form ustrojowych, pozostała w naszych imaginacjach geopolitycznych obca cywilizacyjnie i wroga geopolitycznie — jako Azja, nie-Europa, symbol zacofania, barbarzyństwa, dyktatury. Historyczny obraz relacji Polski z Rosją przywoływany w muzyce popularnej zawiera przede wszystkim obcość, konflikt i wojnę. Ten przekaz akceptowała większość Polaków, gdyż był łatwy komunikacyjnie, opierał się na trudnej wzajemnej historii i wynikających stąd emocjach, uprzedzeniach, mitach. Wzmacniało to rolę martyrologii i heroizmu Polaków, oporu i nieposłuszeństwa. Ten resentyment pozwalał przekuwać nasze porażki w zwycięstwa, zwłaszcza moralne, co było poniekąd bronią słabych wobec silniejszych. Delegitymizacja PRL jako satelity ZSRR ułatwiała kreowanie obrazu podobnego zagrożenia dla Polski ze strony Rosji po 1991 roku. W tym dyskursie większość elit politycznych, wspierana przez muzyków, zwłaszcza z pokolenia pamiętającego dobrze w pełni zależną od Kremla komunistyczną Polskę, wskazywała na stałe, historycznie motywowane zagrożenie polityką imperialną oraz dążeniami do podporządkowania sobie Polski przez Rosję. Rosję w dyskursie naszych elit, w tym muzycznych, wyolbrzymiano jako historycznie obcy cywilizacyjnie i groźny podmiot państwowy, żeby pokazać jej zagrożenie dla naszego bytu narodowego i uzasadnić niezbędny cywilizacyjny oraz geopolityczny zwrot Polski ku Zachodowi. Strach wzmagał poszukiwanie punktu oparcia w zachodnich sojusznikach. W efekcie prowadziło to do marginalizacji postaw kompromisu, zrozumienia czy dialogu, które otwierałyby drogę do poprawnych relacji bilateralnych z Rosją na poziomie państwowym, co widać w polskiej polityce zagranicznej po 1991 roku.

Artykuł stanowi kontynuację badań z zakresu polskiej leksykografii biograficznej oraz – nowo wyodrębnionych przez autorkę działów – leksykografii nekrologicznej i komemoratywnej. Badania koncentrują się wokół problematyki relacji historycznych „Polska i Rosja” oraz „Polska i ZSRS”. Tegoroczna praca zawiera wykaz 51 pozycji słownikarskich polskich autorów oraz (dodatkowo) wydanych przez rosyjskie Stowarzyszenie „Memoriał”, którego ważnym kierunkiem działalności badawczej i dokumentacyjnej są studia nad polskimi ofiarami represji, w tym ludobójstwa w Katyniu. Bibliografia obejmuje lata 2022–2023 oraz uzupełnienia publikacji z lat 2006–2021.

W Polskiej publicystyce lat 30. XX w. często powracającym tematem była kwestia budowy imperium kolonialnego. Ponieważ władze II Rzeczypospolitej nie podejmowały oficjalnych działań mających doprowadzić do pozyskania terytoriów zamorskich, dyskusja ta odbywała się przede wszystkim na łamach prasy, literatury, a także na ekranach kin. Schemat fabuły prezentującej przygody dzielnego Polaka przeżywającego przygody w dalekich krajach lub rozprawiającego się z międzynarodową szajką przestępców powtarza się w kilku znaczących filmach tego okresu. Tytuły takie jak Głos pustyni (1932, reż. Michał Waszyński) czy Sygnały (1938, reż. Józef Lejtes), proponując polskiemu widzowi atrakcje w postaci dalekich krajów i sensacyjnych przygód, posłużyły jako sposób na leczenie narodowych kompleksów, stawiając Polskę w jednym rzędzie z najpotężniejszymi państwami ówczesnego świata. Filmy te – czemu również jest poświęcony artykuł – ujawniają ponadto wiele kontekstów dotyczących życia w ówczesnej Polsce.

Stosunki polsko-niemieckie charakteryzuje dobra współpraca. Dysponują one wysokim potencjałem kooperacji i mogłyby się stać się jeszcze bliższe. Kryzys w strefie euro zwłaszcza w okresie polskiej prezydencji w UE zbliżył Warszawę i Berlin. Jednak obecny konflikt z Rosja przyniósł komplikacje. Paradoksalnie może on przyczynić się do lepszego zrozumienia przez Niemcy polskich oczekiwań w zakresie polityki bezpieczeństwa. Z polskiego punktu widzenia partnerstwo z Niemcami podlega obecnie ważnemu sprawdzianowi w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego. Niemcy starają się wyjść naprzeciw polskim postulatom, angażując się w tworzenie szpicy NATO i zacieśnianie kontaktów wojskowych. Stosunki polsko - niemieckie jeszcze długo będą uwarunkowane charakterem niemieckiego przywództwa i nie do końca zdefiniowaną rolą Polski w UE.

Niniejsza praca składa się z trzech zasadniczych części: teoretycznej, metodologicznej i empirycznej. Część pierwszą rozpoczynam od refleksji teoretycznych, które są podstawą dla podjętej problematyki badawczej. Zakreślony obszar badawczy wymaga przedstawienia dwóch filarów teoretycznych. Pierwszym z nich jest problematyka dyskursu – próba definicji oraz prezentacja orientacji badawczych, które stały się podstawą dla sformułowania teorii krytycznej analizy dyskursu. Punkt wyjścia stanowią zagadnienia dotyczące komunikacji w perspektywie społecznego tworzenia rzeczywistości – rola, jaką w tych mechanizmach pełni język, z uwzględnieniem jego funkcji kreacyjnej, ale i deformacyjnej. Interesują mnie również sam znak i procesy społecznego negocjowania znaczenia, a także zagadnienie relacji między znakiem a jego desygnatem. Drugim filarem teoretycznym są implikacje płynące z teorii durkheimowskich przedstawień zbiorowych i rozważania na temat społecznego charakteru wiedzy. Swoją uwagę koncentruję także na aspektach komunikowania perswazyjnego, problemach stereotypów i uprzedzeń w środkach masowego przekazu, roli komunikacji masowej w przekazywaniu i utrzymywaniu stereotypów. Stereotypy, schematy konstrukcyjne i klisze pozwalają na zbudowanie ramy interpretacyjnej dla dyskursu rosyjskiego, która pozostaje istotnym elementem części teoretycznej. Na tę ramę składają się konteksty historyczne i kulturowe, a zatem teksty literackie i historyczne konstytuujące obecny w polskiej kulturze stereotypowy wizerunek Rosji i Rosjanina. Punkt odniesienia dla dyskursu widzę również w najnowszych stosunki między naszymi państwami. W części drugiej przedstawiam założenia metodologiczne podjętych badań, formułuję problemy i hipotezy badawcze. Przedstawiam przyjętą metodykę analizy „kodu rosyjskiego”, charakteryzuję techniki i narzędzia, którymi posługiwałam się w analizie tekstów prasowych i reportażowych. Trzecia część pracy zawiera analizę materiału badawczego – zbiorów polskich reportaży na temat Rosji oraz korpusu tekstów prasowych – celowej próby artykułów poświęconych Rosji, ukazujących się w latach 1991-2005. Analiza reportaży ma charakter opisowy, pozwalający ukazać strukturę i zawartość rosyjskich toposów, które stały się głównymi kategoriami analizy. Cel analizy publikacji prasowych został określony jako ukazanie użyteczności „rosyjskiego kodu” w generowaniu tekstów o różnorodnej tematyce i charakterze oraz wskazanie głównych elementów struktury rosyjskiego dyskursu. U podstaw obu analiz legło założenie o istnieniu kulturowych i ideologicznych dyrektyw wpływających na formułowanie obrazu Rosji w polskim dyskursie prasowym. W kontekście podjętych rozważań obecny w prasie obraz Rosji jawi się przede wszystkim jako manifestacja polskich przedstawień zbiorowych, funkcjonujących w przestrzeni publicznej. Analiza obrazu Rosji w dyskursie prasowym stanowi de facto wgląd w kolektywną wiedzę, w system magazynowania i dystrybuowania legitymizowanych tradycją treści.

Wojna między Gruzją a Rosją, która wybuchła w sierpniu 2008 r., była pierwszym, pozimnowojennym konfliktem zbrojnym, w którym w tak wielkiej skali, wzięła udział Federacja Rosyjska. Wydarzenie wpłynęło na globalny układ sił między państwami i pokazało, że światem nadal rządzą zasady rodem z XIX w. Stały się one udziałem nie tylko Rosji, o których stosowanie była najczęściej oskarżana, ale też i innych mocarstw. Każdy z „aktorów” konfliktu posiadał swoje partykularne interesy, które zamierzał zrealizować. A przedmiotem stały się dwa niewielkie terytoria – Osetia Południowa i Abchazja, które nie chciały uznać zwierzchności gruzińskiej, a których celem było uzyskanie prawa do podejmowania suwerennych decyzji. Celem omawianej pracy była rekonstrukcja i analiza sposobu relacjonowania wojny w polskiej prasie drukowanej oraz w przekazach internetowych – na różnych płaszczyznach. Autor postawił sześć hipotez badawczych: 1. Przekazy w polskiej prasie drukowanej i Internecie były mało wiarygodne i w istotnych punktach oraz ferowanych ocenach odbiegały od rzeczywistości. 2. Przekazy wpisywały się w mechanizmy wojny sieciowej (tzw. netwar), wykorzystującej splot licznych czynników polityczno-społeczno-ekonomicznych. 3. Jakość przekazów medialnych była niska, zmanipulowana i obarczona silnymi emocjami, zaś praca nadawców była ograniczona sztywnymi ramami przyzwyczajeń i nakazów redakcyjnych, co wpłynęło na sposób informowania. 4. Używany język był, przede wszystkim, językiem ocen, a nie faktów. 5. Wizerunek Federacji Rosyjskiej był tendencyjny, stronniczy i wynikał z uwarunkowań historycznych i stereotypów. 6. Pozytywny wizerunek Gruzji był przeciwieństwem obrazu Federacji Rosyjskiej i opierał się na naturalnej sympatii i do tego państwa i jego mieszkańców. Zakończenie W toku pracy autor przeanalizował łącznie 4172 teksty. Praca, w swojej podstawowej części, posiada charakter analizy źródłowej zawartości prasy drukowanej i Internetu w wymiarze ilościowym i jakościowym, jednak podejście do sposobu przedstawienia ma charakter problemowy. Wynika on z trudności problematyki pojęciowej, która wyłania się ze wskazania związku przyczynowo-skutkowego między zaistniałym dyskursem, a systemem medialnym, który ten dyskurs wytworzył. Należy jednak podkreślić, że wymienione na wstępie hipotezy odnoszą się do przedstawionego obrazu dyskursu, a nie do jego recepcji przez adresatów, na których bezpośrednio dyskurs miał oddziaływać. Badając zbiór materiałów prasowych zdecydowano się sięgnąć po kilka różnych metod badawczych, co w efekcie spowodowało, że praca zyskała charakter multidyscyplinarny. Prócz analizy dyskursu medialnego, autor skorzystał również z metod statystycznych i językoznawczych a także narzędzi stosowanych w innych dyscyplinach, jak politologia, prawo, socjologia, historia i wojskowość. Z racji własnych zainteresowań sięgnął też do geopolityki i cybernetyki społecznej. Zdaniem autora media w Polsce dość bezkrytycznie przejmowały tezy rządowe w dziedzinie polityki zagranicznej, co wynikało często z braku elementarnej wiedzy w danej dziedzinie. Ponadto, polska prasa pobieżnie potraktowała przyczyny i okoliczności wybuchu najostrzejszej fazy działań wojskowych na Kaukazie w 2008 r., a zwłaszcza nie zajęła się analizą oświadczenia gruzińskiego prezydenta o zamiarze „przywrócenia porządku konstytucyjnego”, co mogłoby wskazywać, że był on inicjatorem tych działań. Cały dyskurs różnił się wyraźnie od późniejszego, obszernego raportu unijnego w tej sprawie, autorstwa szwajcarskiej ambasador Heidi Tagliavini. Jego ustalenia dobrze oddały słabość polskiego przekazu, porównując go chociażby do przekazów zagranicznych. W postrzeganiu polskich mediów, wojna na Kaukazie w 2008 r. rozpoczęła się nagle. Nagle również zakończyła się. Nadawcy nie byli w stanie pojąć na bieżąco jej dynamiki i logiki następujących po sobie zdarzeń. W zamian, w swoim podejściu oparli się na własnych przekonaniach, które zostały szybko uwiarygodnione przez liderów opinii.
The war on Caucasus in 2008 was the first interstate conflict after the Cold War in which the Russian Federation took part. This short (only five days) incident have changed the global power balance between East and West, between world powers, and the rules of cooperation in the USA-EU-Russia triangle. One of the aspects of this conflict was propaganda war, better known under the modern term – “network-centric warfare”. Polish mass-media (both printed and on-line) took a part in this war. Unfortunately, they did not present the unbiased message, but were a tool in the hand of Georgian and Western propaganda in creating the image of this war. The Caucasian issues are crucial for the global security. My first interest in the following subject began a few years ago, when my association was making the scientific observation in South Ossetia. It was the beginning of the August, 2008. It was the traditional time of holiday tensions on the South Ossetian-Georgian border. We did not realize that tensions could turn into the regular war and we will find ourselves in the centre of it. In this time the members of our centre watched typical propaganda war between both sides of the conflict. Western mass-media were showing completely different view of this war than Russian mass-media. I also watched as the events of this war were shown in Polish mass-media and I had asked myself about the real root of those differences. Then I have decided to write my PhD thesis about it. During the research I had analyzed 4174 texts in both sort of media: printed and on-line. I have put six main thesis of my dissertation: 1. the reports in Polish press were not reliable and in the most important points of this conflict were different from the reality; 2. the reports were a part of the “network-centric warfare”, using the combination of political, social and economic factors; 3. the quality of reports was very low, and based on manipulations, strong emotions, and also strong occupational habits of the editorial staff; 4. the language used was mainly the language of estimations, not the language of facts. 5. the image of Russian Federation was biased, one-sided and based on stereotypes; 6. the image of Georgia was in the complete opposite of the image of Russian Federation, and it was based on the natural sympathy to this country and its inhabitants. In the course of research only the last thesis has not been fully confirmed. The image of Georgia was critical, but not as drastic as image of Russia. Georgian side was criticized, but this criticism emphasized rather stupidity or hastiness of Georgian leaders (especially of president Micheil Saakashvili), than conviction about their evil intentions. One the most important issues was that the low quality of reports and the lack of knowledge, which was the base of many manipulations. The majority of Polish journalists, which were writing about the war on Caucasus in 2008, did not even have basic knowledge about the Caucasus region. Those few journalists or reporters who wanted to present more detailed information or present the other side of the conflict, had a lot of difficulties with publishing their materials. One of them even had paid for making this kind of material by losing his job. The most blatant example of this kind of policy was the example of TV journalist Wiktor Bater, who was fired after making his report from the South Ossetian capital Tskhinvali about the experiences of inhabitants of this city just after the Georgian attack. In the context described above, it seemed interesting to present opinions and standpoints of South Ossetia and Abkhazia, at least in a very little scale. Average Polish reader could learn practically only the fact that both unrecognised states were geographically lying on Caucasus and their authorities were supported by Russian Federation. It is important to stress that Polish media have presented the image of this conflict only in white and dark colours. Of course the dark side was the “aggressive” Russia led by former KGB officers, which was going to rebuild the Soviet empire. The lack of presenting the history background in the discourse and also the manner in informing about the bilateral relations between Russia and Georgia had very negative results, in the first place the stereotypic image of both sides. Especially Russia was presented in an unfavourable light. Another aspect of this kind of image in the discourse was the Polish history and education. Poles up to this time do not trust the Russian state, they treat it like a big threat to Polish nation and country. In fact, this stereotype is the result of lack of education and lack of knowledge of Russian language – especially in the field of the rules of international relations and geopolitics, as well as the negative propaganda in media. While analyzing the material, I used to expect that experts would maybe would look at those stereotypes in a critical way. Unfortunately, the Polish media presented only those analytics who fulfilled their expectations. Politicians - another group of influential leaders of opinion – based on experts’ judgements. The conservative side of Polish political scene used very aggressive rhetoric in this conflict. The former refers in the first place to the presidential centre, dominated by Law and Justice Party. Liberal government lead by Civic Platform were more balanced in their judgements, but only on the level of language. Their activity was absolutely the same. To recapitulate, the following dissertation have proved not only that the discourse about war on the Caucaus was manipulated, but also proved the weakness, lack of professionalism, ignorance, and low standards among Polish journalists and media companies.

Autorka niniejszego artykułu omawia rolę plakatu w Polsce w latach 1944-1956. Stawia tezę przytoczoną za Szulczewskim, która wskazuje na siły zbrojne i propagandę jako dwa główne środki działania w państwie. Tekst skupia się przede wszystkim na interpretacji komunistycznych plakatów przez pryzmat obecnego na nich motywu walki.