Academic literature on the topic 'Rehabilitacja (prawo)'

Pojęcie resocjalizacji po raz pierwszy pojawiło się w ustawodawstwie ukraińskim w 2004 roku wraz z przyjęciem nowego Kodeksu karnego wykonawczego Ukrainy. Art. 6 Kodeksu karnego wykonawczego Ukrainy stanowi zatem, że resocjalizacja jest świadomym przywróceniem skazanego statusu społecznego pełnoprawnego członka społeczeństwa; jego powrót do niezależnego, powszechnie akceptowanego życia społecznego i normatywnego w społeczeństwie. Mówi się również, że koniecznym warunkiem resocjalizacji jest poprawka skazanego. W odniesieniu do rehabilitacji pojęcie to jest rzadko stosowane w ukraińskim prawie karnym, ale jest dość rozpowszechnione w zagranicznej teorii i praktyce prawa. Termin rehabilitacja pojawił się po II wojnie światowej w Anglii i Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie wypracowano jego zasady, które stały się podstawą koncepcji rehabilitacji chorych i niepełnosprawnych. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia rehabilitacja to zintegrowane i skoordynowane wykorzystanie działań medycznych, społecznych, edukacyjnych i zawodowych w celu szkolenia lub przekwalifikowania osoby niepełnosprawnej do maksymalnego poziomu funkcjonalności. Powszechnie uznaje się, że wyróżnia się trzy rodzaje rehabilitacji: rehabilitację medyczną, wychowawczą i społeczną. Resocjalizacja jest podobna do rehabilitacji, ale w przeciwieństwie do niej obejmuje okres postpenitencjarny. Zaczyna się od momentu, kiedy skazanyj trafia do zakładu poprawczego, przejawia się pośrednio, głównie w zakresie przygotowania skazańca do zwolnienia, a kończy dopiero jego powrotem do samodzielnego życia w społeczeństwie. Rehabilitacja we współczesnym sensie jest pojęciem najbardziej ogólnym i obejmuje w swojej treści proces korekcji i resocjalizacji, dlatego rozpoczyna się na etapie postępowania przygotowawczego i trwa po zwolnieniu osoby, aż do jej powrotu do samodzielnego życia w społeczeństwie. Wskazane jest unowocześnienie terminologii ukraińskiej i ujednolicenie jej zgodnie z międzynarodowymi aktami prawnymi, gdzie zamiast korekty i resocjalizacji skazanych stosuje się pojęcie resocjalizacji.

Uzdrowisko jest zdefiniowanym obszarem w granicach administracyjnych gmin, zwanych uzdrowiskowymi, w którym występują naturalne właściwości lecznicze surowców i klimatu. To sprawia, że w gminach o takim statusie prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe oraz rehabilitacja. Istnieją enumeratywnie wymienione zakłady lecznictwa uzdrowiskowego, do których należą: szpitale, sanatoria, przychodnie, zakłady przyrodolecznicze. Właściwości uzdrowiskowe gmin podlegają certyfikacji w formie świadectwa, które wydają uprawnione do tego podmioty. Zyskują one takie prawo w formie decyzji administracyjnej wydawanej przez ministra właściwego do spraw zdrowia, o ile spełniają ustawowe warunki. Ich brak lub utrata powoduje odmowę prawa do certyfikacji lub jego cofnięcie. Decyzje w tych sprawach podlegają weryfikacji w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy albo skargi sądowoadministracyjnej. W kwestiach nieunormowanych w ustawie uzdrowiskowej stosuje się przepisy Kodek-su postępowania administracyjnego. Stąd weryfikacja decyzji certyfikacyjnych odbywa się w trybie ponownego rozpatrzenia sprawy, do którego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań. Skutkiem tego może być: utrzymanie w mocy decyzji, jej uchylenie i orzeczenie co do istoty sprawy, umorzenie postępowania remonstracyjnego wskutek jego bezprzedmiotowości. Zapadłe decyzje w wyniku ponownego rozpatrzenia nabierają waloru ostateczności i podlegają skardze do sądu administracyjnego. Kontroli sądowej mogą być też poddane decyzje nieostateczne, zatem bez uprzedniego wyczerpania drogi ponownego rozpatrzenia sprawy. Odrzucenie lub oddalenie obu rodzajów decyzji czyni je prawomocnymi.

Nowa fala rewolucji seksualnej w swej postaci transgenderowej ogarnęła cały zachodni świat, wywołując w niektórych środowiskach w Polsce gwałtowne żądania pełnego dostępu do edukacji seksualnej, aborcji i antykoncepcji. Zarówno wrogi stosunek do Kościoła, jak i próby dyskredytowania autorytetu świętego Jana Pawła II, towarzyszące tym żądaniom, odzwierciedlają odwieczne napięcie pomiędzy Kościołem a światem, między chrześcijańską a laicką wizją człowieka. Karol Wojtyła od lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku był świadomy, że batalia o sekularyzację tego świata i o prawo do zawłaszczenia dusz ludzkich zostanie przeprowadzona na terenie ludzkiej uczuciowości i seksualności. Małżeństwo i rodzina są tym miejscem, od obrony którego zależy jakość relacji nowoczesnego człowieka z Bogiem. Jan Paweł II wiedział, że delikatne kwestie ludzkiej tożsamości, seksualności i wzajemnych odniesień wymagają oparcia w gruntownym pojęciu osoby. Wzajemnie się uzupełniająca refleksja filozoficzna i teologiczna złożyła się na jego syntetyczną wizję Boga, człowieka, Kościoła i świata. Zastosowanie przez Jana Pawła II personalistycznego klucza do odczytania zjawiska ludzkiej miłości i seksualności, małżeństwa i rodziny okazało się wyjątkowo trafnym wyborem. Ukoronowaniem całej jego personalistycznej refleksji okazała się teologia ciała, w pełni oryginalna rehabilitacja biblijnego, chrześcijańskiego spojrzenia na ludzką miłość. Jan Paweł II uważał, że „miłość, cywilizacja miłości związane są z personalizmem, bo chodzi o osobę zdolną stawać się darem dla drugich, a co więcej, znajdującą w tym radość”.

<p>W artykule autor przeanalizował trzy modele postaw wobec osób o specjalnych potrzebach na świecie (model medyczny, model normalizacji i model społeczny) oraz określił priorytetowe podejście humanistyczne oparte na poszanowaniu godności ludzkiej, praw i wolności każdej osoby, niezależnie od płci, wieku czy stanu zdrowia. Wskazano też podstawowe potrzeby osób niepełnosprawnych oraz potrzebę samorealizacji, w wyniku której ludzie starają się odnaleźć swoje miejsce w życiu i wykorzystać swój potencjał, talenty, profesjonalną determinację. Uwzględnione zostały wewnętrzne i zewnętrzne mechanizmy wsparcia „niepełnosprawnych” w ich rozwoju, dla których edukacja włączająca ma na celu: zbudowanie korzystnego klimatu psychologicznego w rodzinie; stworzenie systemu kulturowego w społeczeństwie; uzyskanie wsparcia rządu w profesjonalnej i twórczej samorealizacji; zapobieganie społecznym negatywnym postawom wobec osób niepełnosprawnych i ich kontrolę; zapewnienie równych praw przez państwo; usuwanie granic między „zdrowymi” a osobami niepełnosprawnymi; pozytywne postrzeganie siebie; aktywne życie; wyraźną tożsamość i personalizację; odpowiedzialność, wolność i silną wolę; wiarę w siebie i pozytywną ocenę możliwości (swoich i innych osób). W opracowaniu przedstawiono zagraniczne i krajowe przepisy gwarantujące prawa osób o szczególnych potrzebach, takie jak: Powszechna deklaracja praw człowieka (1948), Deklaracja praw dziecka (1959), Deklaracja praw osób upośledzonych umysłowo (1971), Deklaracja praw osób niepełnosprawnych (1975), Konwencja dotycząca rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych (1983), Konwencja o prawach dziecka (1989), Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych (1993), Deklaracja Salamanki w sprawie zasad, polityki i praktyki w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych i ramy działania (1994), Deklaracja z Dakaru (2000), Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (2006, Nowy Jork) i inne.</p>

Seksualność nie wynika z naszego wyboru, tylko jest naturalną częścią życia każdego człowieka. Każda jednostka ma prawo do przeżywania i rozwijania własnej seksualności, niezależnie od płci, wieku, orientacji seksualnej czy niepełnosprawności. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną seksualność jest sferą drugorzędną, wypieraną przez stan niepełnosprawności i rehabilitację. W artykule postawiono tezę, że seksualność dziecka z niepełnosprawnością intelektualną została wyeliminowana przez stan niepełnosprawności. Występuje w związku z tym zjawisko „bezpłciowości” dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. W opracowaniu opisano także uwarunkowania rozwoju seksualności dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w perspektywie bioekologicznego modelu rozwoju człowieka Urie Bronfenbrennera.

Artykuł stanowi próbę przybliżenia budzących kontrowersję zagadnień związanych z przymusowym leczeniem lub rehabilitacją osób uzależnionych w warunkach izolacji penitencjarnej na tle regulacji art. 117 Kodeksu karnego wykonawczego. Rozważania uwzględniają nowelizację tego przepisu ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 roku. Nowelizacja dostosowała przepisy do standardów konstytucyjnych, zapewniając skazanemu ochronę jego praw poprzez wprowadzenie niezbędnych gwarancji procesowych. W konkluzji sformułowano postulaty de lege ferenda w zakresie objętym analizą.

Samostanowienie osób z niepełnosprawnością intelektualną jest zagadnieniem istotnym z punktu widzenia potrzeb tych osób, zadań rehabilitacji i edukacji, jak i prawa wszystkich ludzi do decydowania o swoim życiu w sposób wolny od niepotrzebnych nacisków ingerencji zewnętrznej. Jednocześnie stanowi duże wyzwanie dla osób wspierających, członków rodziny, a także pedagogów i psychologów zajmujących się niepełnosprawnością intelektualną. Ciągle żywe są – także wśród wielu specjalistów – wątpliwości, na ile postulat samostanowienia tej grupy to prawdziwa potrzeba i konieczność, a na ile jest to wymóg ideologiczny. Kolejne wątpliwości dotyczą granic samostanowienia w przypadku tej grupy osób z niepełnosprawnością. W artykule przedstawione zostały opinie rodziców oraz dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną na temat szczęśliwej i niezależnej dorosłości z uwzględnieniem możliwości samostanowienia na podstawie analizy wybranych badań.

Obozy dla ludności niemieckiej tworzone w Polsce po II wojnie światowej pełniły wiele funkcji, ale w większości odpowiadały one podstawowym celom ówczesnej polskiej polityki wobec tej ludności. Miały one pomóc w usunięciu Niemców z Polski, a do tego czasu wykorzystać ich jako tanią siłę roboczą oraz przyspieszyć weryfikację i rehabilitację ludności rodzimej. Proces powstawania tych obozów charakteryzował się dużą dowolnością i chaosem organizacyjnym. W związku z tym istniała duża różnorodność w podległości obozów oraz bałagan organizacyjny, co sprzyjało licznym nadużyciom i łamaniu prawa. Obozy te często charakteryzowały się złymi warunkami bytowymi, ciężką pracą oraz surowymi regulaminami, wzoro­wanymi na regulaminach obozów hitlerowskich, co często przekładało się na dużą śmiertelność, której skalę trudno jest jednak dzisiaj ustalić.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną często napotykają różne bariery, które utrudniają im doświadczanie samostanowienia – podstawowego prawa każdego człowieka. Dominujące obecnie w pedagogice specjalnej paradygmaty, pozytywnie ukierunkowany oraz humanistyczny, pozwoliły na zmianę postrzegania tej grupy osób, uznawanych dotychczas za zaburzonych, biernych, niezdolnych do podejmować decyzji o sobie, jako jednostki sprawcze – zdolne do samostanowienia. Prezentowany artykuł ma na celu przybliżenie teorii działania sprawczego, której opracowanie opierało się na doniesieniach empirycznych, podkreślających istotę samostanowienia w życiu osób z niepełnosprawnościami. Zwrócono również uwagę na fundamentalne znaczenie podstawowych potrzeb psychologicznych w procesie wspierania samostanowienia i poprawy jakości życia tychże osób. Aby podjąć bardziej precyzyjne i zindywidualizowane oddziaływania rehabilitacyjne, niezwykle istotna jest obecność rzetelnych narzędzi pomiarowych. A zatem pokrótce przedstawiono Basic Psychological Needs Satisfaction and Frustration Scale – Intellectual Disability (BPNSFS-ID), będące propozycją badaczy holenderskich. Biorąc pod uwagę rezultaty dotychczasowych badań podkreślających znaczenie podstawowych potrzeb psychologicznych dla samostanowienia osób z niepełnosprawnościami, jest nieodzowne opracowanie polskich narzędzi do pomiaru potrzeby autonomii, kompetencji i relacji oraz kwerenda zagranicznych propozycji programów wspierających ich zaspokojenie.

Przez wiele stuleci osoby z defektami cielesnymi lub umysłowymi postrzegane były jako należące do gorszej kategorii, a nawet niegodne życia. Takie postawy wygenerowały szereg stereotypów stanowiących podstawę dyskryminacji. Chrześcijaństwo wprawdzie zmieniło ogólne nastawienie do tych osób, jednak w praktyce różnice były niewielkie: pogardę zastąpiła litość, co rozwinęło bogate tradycje żebractwa opartego na miłosierdziu i jałmużnie, wpisane w główne nakazy tej religii. Rzeczywiste zmiany ukierunkowane na integrację osób niepełnosprawnych to dopiero ubiegłe stulecie, przy czym w różnych krajach przybierały one różne tempo, czasem następował całkowity regres, tak jak miało to miejsce w Niemczech nazistowskich. W Polsce dążenie do integracji osób niepełnosprawnych poprzez ich edukację i rehabilitację rozpoczęło się już w okresie międzywojennym, a lata PRL-u te działania mocno zintensyfikowały. Jednak dopiero po roku 1989 rozwinęła się polityka prointegracyjna, ukierunkowana nie tylko na edukację i rehabilitację, ale również na rzeczywistą i kompleksową normalizację warunków życia niepełnosprawnych, zespoloną z równoczesnymi działaniami mającymi na celu kształtowanie świadomości osób niepełnosprawnych oraz modyfikowanie postaw wobec ich problemów. Wysiłki te, podejmowane w kontekście światowych zmian w percepcji potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych, sprawiają, że integracja staje się coraz bardziej widoczna we wszystkich obszarach społecznego funkcjonowania, tj. w szkole, na uczelni, w zakładzie pracy, na ulicy, w sąsiedztwie, kinie itp. Natomiast wciąż jeszcze nierozwiązane pozostają kontrowersyjne kwestie aksjologiczne, odsuwane lub zupełnie pomijane zarówno w opracowaniach specjalistycznych, jak i dyskursie społecznym. Ostatni etap procesów integracyjnych, który nazywam postintegracyjnością, to czas zajęcia się tymi kwestiami, upubliczniania ich i szukania optymalnych rozwiązań. W opracowaniu tym przedstawiłam trzy tego typu kwestie, tj. seksualność osób niepełnosprawnych, aborcję płodów uszkodzonych i prawo do pomocy w zakończeniu życia osobom niezdolnym fizycznie do takiego działania.

Rehabilitacija kao pojam u pravu, izuzetno je slojevita i višeznačna. Tako je, jedan od ciljeva ove disertacije upravo sagledavanje upotrebe termina rehabilitacija, prevashodno u krivičnom pravu, uz nastojanje da se instituti koji se isto nazivaju, međusobno uporede i raščlane. U tradicionalnom smislu pod rehabilitacijom se podrazumevaju dva instituta koji pripadaju krivičnom materijalnom odnosno krivičnom procesnom pravu, te treća, nešto novijeg porekla, rehabilitacija lica osuđenih iz političkih ili ideoloških razloga.U disertaciji se obrađuju pitanja pravnih posledica osude, ali i upisa osude u kaznene evidencije, te njihovo brisanje odnosno poništavanje rehabilitacijom. Takođe, radi diferencijacije u odnosu na specijalnu, odvojeno su analizirane redovna i vanredna, kao u teoriji krivičnog prava tradicionalni pojmovi rehabilitacije osnovano, odnosno neosnovano osuđenih lica. Treći i četvrti deo rada posvećeni su specijalnoj rehabilitaciji osuđenih iz političkih ili ideoloških razloga. U trećem delu obrađuju se uporednopravni i međunarodnopravni aspekti specijalne rehabilitacije na evropskom kontinentu, sa kojim naš pravni sistem uglavnom deli srodnu pravnu tradiciju, ali ovde značajnije od toga, deli i zajedničko istorijsko iskustvo iz perioda totalitarizma. Četvrti deo bavi se specijalnom rehabilitacijom u srpskom pravu, odvojeno posmatrajući rešenja prvog i drugog zakona o rehabilitaciji. Poslednji deo rada posvećen je upravo istraživanju sudske prakse specijalne rehabilitacije, koje je obuhvatilo ukupno 4.189 rešenja o specijalnoj rehabilitaciji, koja se odnose na 5.402 lica. Uzorak je obuhvatio rešenja, sa manjim ili većim odstupanjima, svih sudova na teritoriji Srbije u periodu od 2006. do 2016. godine, obuhvatajući svih deset godina primene dva zakona o specijalnoj rehabilitaciji.Širi, društveni značaj zaključaka o rehabilitaciji lica osuđenih iz političkih ili ideoloških razloga ogleda se u činjenici da svi nosioci vlasti moraju imati u vidu da zloupotreba prava u cilju ustanovljavanja vlasti jedne ideologije, ne može biti solidan temelj države. Krivično pravo je moćan mehanizam, ali se upravo zato mora voditi računa kako se koristi, i u kojoj meri je podobno sredstvo za svojevrsnu reviziju istorije. Unapređenjem i poboljšavanjem procesa rehabilitacije lica osuđenih iz političkih ili ideoloških razloga suzbija se političko manihejstvo i potencijalno usporava lanac podela u društvu koje razaraju srpsko nacionalno biće.
Rehabilitation as a legal concept is extremely complex and multifaceted. Consequently, one of the goals of this dissertation is to grasp the meaning of the term rehabilitation, primarily within the criminal law context, and in doing so to try to examine and dissect various legal terms that are often given similar meaning. Traditionally, the rehabilitation refers to two principles of substantive and procedural criminal law, and as the third, to the rehabilitation of a person convicted for political or ideological reasons.In terms, here we makes the distinction between ordinary, extraordinary, and special rehabilitation. The ordinary rehabilitation refers to rehabilitation of justly convicted persons, after certain period of time has lapsed, since the time they have served their punishment, provided they have improved their behavior. The term extraordinary, rehabilitation refers to rehabilitation of person wrongfully convicted or detained.The term special rehabilitation is defined as annulment, based on a special law, of a court or administrative decision that served as a basis for conviction or deprivation of rights of a person for political or ideological reasons, or declaration that a person was deprived of rights without a decision of a state organ. The scope of application of the special rehabilitation is very wide and uncharted. First of all, the very legal nature of this type of rehabilitation is completely undefined, hence, causing considerable confusion among the legal profession, and leaving the general public entirely bemused. A completely distorted impression surrounds rehabilitation of political convicts, not only among general public, but also among the legal profession, and even within academic circles, which is even more dangerous. A wrong image was created, most likely due to rehabilitation of several well-known political convicts that the rehabilitation means to rehabilitate the figure and work, i.e. political activities, of a certain individual. We are of the opinion that a completely wrong perception of the goals, as well as, the possibilities of the special rehabilitation was created and that is fully reflects the fact that the lawmakers where not sure themselves about the legal nature and certain aspects of this special rehabilitation. It seems that jurisprudence, as well as courts desperately need answers to numerous questions concerning this type of rehabilitation, and legal principles associated with it.This dissertation covers issues of legal consequences of conviction, registration of conviction in a person’s criminal record, and the expungement or annulment by means of rehabilitation, of such conviction. Also, in order to differentiate special rehabilitation from other types of rehabilitation, we have offered a separate analysis of the ordinary and extraordinary rehabilitation, as the latter two are traditionally associated with rehabilitation of justly and generally wrongfully convicted persons. The third and fourthchapter of this dissertation are dedicated to the special rehabilitation of persons convicted for political and ideological reasons. The third chapter deals with comparative and international law aspects of the special rehabilitation in Europe, since our legal system shares, to a considerable extent, common legal tradition with the rest of the European continent, as well as, a common historic experience of the totalitarian period. In the fourth chapter, we explored the special rehabilitation in the Serbian legal system by providing distinct analysis of norms of the first and the second law on rehabilitation. The final chapters of this dissertation are dedicated to the research of case law dealing with the special rehabilitation. The research covered 4.189 decisions on special rehabilitation that involved 5.402 persons. The research sample included decisions, with minor deviations, from all the courts within the territory of the Republic of Serbia in the period between 2006 and 2016, thereby covering the entire ten-year period of application of two laws regulating special rehabilitation. Each rehabilitation decision was examined based on more than fifty criteria. Consequently, the research provides data, concerning persons seeking rehabilitation, i.e. composition of rehabilitated persons based on various personal criteria; moreover shows the time, place and organ of a political conviction; regulations and specific criminal and other offences on which the conviction rests; criminal sanctions that were used, etc.Wider, social significance of a decision on rehabilitation of a person convicted for political or ideological reasons lies in a fact that all agents entrusted with governmental authority must bear in mind that miscarriage of justice with a purpose of establishing government of a certain ideology does not serve as a solid cornerstone on which the state may be founded. Criminal law is a powerful mechanism, and it is precisely for that reason that it must be used cautiously and to the extent, it is an appropriate mechanism to serve the process of revision of history. By advancing and improving the process of rehabilitation of persons convicted for political and ideological reasons, we curb the political Manichaeism and potentially slow down the process of division that is eroding the Serbian society.

Predmet ovog rada je procena učinaka ili evaluacija demokratske tranzicije u Srbiji od 1990. godine. Metodološki okvir istraživanja zasnovan je na teorijama modernizacije i „demokratskih revolucija“ (Ralf Darendorf i Jovica Trkulјa) nakon pada Berlinskog zida. Analiza obuhvata tri razdoblјa političkih promena u Srbiji: „plebiscitarni cezarizam“ (Miloševićev režim u poslednjoj deceniji XX veka), „poluautoritarizam“ i(li) „demagoška dinasteja“ (od 2001. do 2012. godine) i rehabilitacija „hibridnog režima“ (savremeno doba). U Srbiji su okončane prve dve faze modernizacije (donošenje ustava i formiranje političkih i pravnih institucija), sa kašnjenjem u odnosu na većinu drugih postkomunističkih zemalјa. U trećoj etapi (izgradnja građanskog društva) ispolјile su se prepreke i kočnice, koje će doprineti oživlјavanju „stubova“ populističke i autoritarne vladavine. Srbija je, zbog toga, tragično osuđena da, u rascepu ideoloških orijentira i cilјeva, plaća danak pogrešnim političkim izborima koji su najvećim delom posledica loših i nepromišlјenih odluka njenih elita.

W społeczeństwach współczesnych praca zawodowa osób z niepełnosprawnościami i programy aktywizacji zawodowej stały się normą, a ich prawo do pracy na równi z innymi osobami oraz promowanie równych szans w zakresie szkolenia i zatrudnienia wyznaczają kierunki działań w polityce międzynarodowej i krajowej [UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities 2006]. Niepowodzenia licznych programów aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami stawiają pytanie o granice aktywizacji, ograniczenia procesu normalizowania rynkowych polityk i ideologii pracy. Zmieniające się style życia i pracy wzmacniają wybory alternatywne i proces akceptacji dla innych form pracy, które mogą obejmować m.in. pracę opiekuńczą, pracę społeczną, zarządzanie chorobą, rehabilitację. W tym kontekście „odmowa pracy” (”refusal to work”) może stać się usankcjonowanym wyborem. Nawiązując do Giddensowskiej koncepcji polityki emancypacji i polityki życia w społeczeństwach późnej nowoczesności warto zastanowić się nad alternatywnymi w stosunku do pracy rynkowej formami pracy i wyborami stylów życia. Obecne działania polityczne skupione są przede wszystkim na zwiększaniu aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościami. Nie można jednak wykluczyć, że w procesie kreowania polityki i grach politycznych [Kingdon 1995] pojawią się nowe rozwiązania i powstaną „okna możliwości” dla uznania alternatywnych form pracy. We wprowadzaniu nowych rozwiązań i otwieraniu „okien możliwości” kluczową rolę będą odgrywać środowiska osób z niepełnosprawnościami.