Academic literature on the topic 'Oğuz destanı'

Toplumsal cinsiyet rolleri ve buna bağlı olarak erkekliğe yüklenen anlamlar döneme, coğrafyaya ve kültüre bağlı olarak değişir-dönüşür ve yeniden kurgulanır. Bu nedenle farklı toplumlarda ve çağlarda birbirinden farklı toplumsal cinsiyet rolleri ve erkeklik biçimleri var olur. Bu makale, toplumsal yaşantının değişimine bağlı olarak farklı erkeklik kompozisyonlarının oluştuğu ön kabulüne bağlı olarak “sözlü edebiyat ürünleri üzerinden erkeklik kurgusunun temel özelliklerinin ve değişiminin belirlenebileceğ” önermesine sahiptir. Bu önermenin kuramsal bir zemine oturtulması için öncelikle toplumsal cinsiyet açısından folklorun niteliğinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle makalede ilk olarak halk bilgisi ürünlerinin ve Halk Bilimi disiplinin toplumsal cinsiyet ve erkeklik çalışmaları açısından değeri tartışmaya açılmaktadır. Yine makalenin temel önermesi, yani “sözlü edebiyat ürünleri üzerinden erkeklik kurgusunun temel özelliklerinin ve değişiminin belirlenebileceği” varsayımını test edebilecek bir inceleme modeli gerekmektedir. Bu nedenle makalede özgün bir inceleme yöntemi teklif edilmekte, yöntemin açmazları tartışmaya açılmakta ve bunun kısa bir uygulamasına yer verilmektedir. Oğuz Kağan Destanı (Uygur harfli nüsha) ve Köroğlu Destanı (Behçet Mahir varyantı) üzerinde uygulanan inceleme metodunun dört temel parametresi bulunmaktadır. Bunlar; 1. Epizota bağlı bölümleme, 2. Karakter eylemlerini belirleme, 3. Sınırlandırma ve karşılaştırma, 4. Yorumlama/ anlamlandırmadır. Bu inceleme yöntemi özü itibariyle yapısalcıdır; ancak onu özgün kılan husus, yapısalcı tahlil anlayışını sözlü edebiyat ürünleri ile toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında yeniden uyarlamasıdır. Bu bağlamda Halk Bilimi disiplininin temel inceleme malzemesi olan kültürel verimlerin toplumsal cinsiyet ve erkeklik biçimleri açısından niteliğini belirlemek ve destanlar örnekleminde hegemonik erkekliğin değişimini ortaya koymak için bir inceleme metodu denemesinde bulunmak makalenin özgün yanını vurgulamaktadır. Makale içerisinde yürütülen toplumsal cinsiyet ve folklor ilişkisi özelindeki tartışmalar ve sözlü edebiyat ürünlerini erkeklik penceresinden okuma girişimi 21. yüzyılda Halk Bilimi’nin yeni kuramsal ve yöntemsel bir anlayışa sahip olması gerekliliği düşüncesinin bir ürünü olarak kabul edilmelidir. Halk Bilimi araştırmacılarının toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi çözüm bekleyen güncel sorunları böylesi tartışma ve inceleme yöntemi denemeleriyle daha fazla gündemlerine almasının bu disiplinin güncelliği ve işlevselliği açısından değerli olduğu düşünülmektedir.

Mustafa Necati Sepetçioğlu, Türk tarihini bütüncü bir yaklaşımla destan ve tarihî roman türleri ile okuyucuya ulaştıran bir yazar ve fikir adamımızdır. Tarihin kayıt altına aldığı Türk tarihini romanlar hâlinde, öncesini de destanlar şeklinde kaleme almıştır. Farklı dönemleri işaret eden Yaradılış, Türeyiş, Göç, Bozkurt, Oğuz Kağan, Şu ve Ergenekon adlı yedi ayrı Türk destanını ana metin olarak kullanıp bunları yeniden yazma ve edebî dönüştürüm yöntemiyle, kronolojiyi dikkate almaksızın Yaratılış ve Türeyiş adı altında yeni bir eser hâline getirmiştir. Bir edebî metindeki estetik değer, parodik ve varoluşsal kavramlarıyla ifade edilebilir. Ana metni hiç değiştirmeden günümüzde yeniden yazmak, ortaya konulan eseri parodik düzeyde bırakır. Ana metinden hareketle yeni metne içinde yaşadığı çağın bakış açısıyla bir takım değer ve anlamlar yüklenmesi hâli de eseri varoluşsal seviyeye yükseltir. Dolayısıyla varoluşsal seviyesi yüksek olan eserin, parodik seviyeyi de ihtiva ettiği için estetik ve sanatsal değeri de yüksek demektir. Bu bildiride Yaratılış ve Türeyiş adlı eserdeki metinlerarası ilişkiler; alıntı, gönderme (atıf), telmih (anıştırma), yansılama (parodi), öykünme (taklit, pastiş), kolaj, montaj, klişe gibi yöntemlerle incelenecektir.

Qədim Şərq sivilizasiyaları ilə sıx bağlı olan Naxçıvan tarixi inkişafın gedişində dərin iz qoymuşdur. Bu diyarda Azərbaycan xalqının zəngin tarixi, elmi və mədəni irsi formalaşmışdır. Qədim diyar olan Naxçıvan ən qədim insanların ilk yaşayış məskənləri olmuşdur. Hətta Naxçıvan barədə Roma və yunan müəlliflərinin əsərlərinə də məlumatlar daxil edilmişdi. Məqalədə qədim Oğuz yurdu Naxçıvanın bütün tarixi dövrlərinə toxunulmuş, ərazisi, tarixi-coğrafi şəraiti işıqlandırılmış, müxtəlif dövlətlərin tərkibində fəaliyyəti, əhalinin işğalçılara qarşı mübarizəsi, ictimai-iqtisadi, mədəni həyatı və s. məsələlər geniş şərh edilmişdir. Eyni zamanda, Naxçıvanın bu günkü tarixi və taleyi də geniş şəkildə işıqlandırılmış, ulu öndər Heydər Əliyevin Naxçıvandakı fəaliyyətindən də bəhs edilmişdir. Qeyd edilir ki, 1990-cı il iyunun 22-də Naxçıvan diyarının böyük yetirməsi, görkəmli siyasətçi və dövlət xadimi Heydər Əliyevin Naxçıvana gəlməsi milli-demokratik hərəkatın yeni mərhələyə qədəm qoymasına səbəb oldu. Naxçıvanlılar Heydər Əliyevin simasında öz xilaskarını tapdı. Tezliklə xalqın yekdil səsi ilə Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə, Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilən Heydər Əliyev respublika əhalisinin güvənc yerinə çevrildi. Beləcə, Naxçıvanda milli oyanışın əsası qoyuldu. Müasir Naxçıvanın hərtərəfli inkişafı müstəqillik dövrünün qiymətli quruculuq və dövlətçilik salnaməsidir. Açar sözlər: Azərbaycan, Naxçıvan, bəşər sivilizasiyası, Naxçıvan xanlığı, Atabəylər dövləti, Naxçıvan Konstitusiyası Alakbar Hasan Jabbarli A look at the history of Nakhchivan Abstract Closely connected with the ancient civilizations of the East, Nakhchivan has left a deep mark on the course of historical development. The rich history, scientific and cultural heritage of the Azerbaijan people has been formed in this land. Nakhchivan, an ancient land, was the first settlement of the most ancient people. Information about Nakhchivan was even included in the works of Roman and Greek authors. The article touches on all historical periods of the ancient Oghuz land of Nakhchivan, its territory, historical and geographical conditions, activities within different states, the struggle of the population against the occupiers, socio-economic, cultural life and so on. The issues have been widely commented on. At the same time, the current history and destiny of Nakhchivanhave been widely covered. Activities of great leader Heydar Aliyev in Nakhchivanhave also been discussed. It is noted that the great political figure of the Nakhchivan land, prominent politician and statesmanHeydar Aliyev’s arrival to the region on June 22, 1990, led the national-democratic movementto a new stage. Nakhchivanpeople found their savior in the personality of Heydar Aliyev. Heydar Aliyev, who was soon elected a deputy to the Supreme Soviet of the Nakhchivan Autonomous Soviet Socialist Republic and the Supreme Soviet of the Azerbaijan SSR by a unanimous vote of the people, became a source of confidence for the people of the republic. Thus, the foundation of the national awakening was laid in Nakhchivan. The comprehensive development of modern Nakhchivan is a valuable chronicle of the period of independence and statehood. Key words: Azerbaijan, Nakhchivan, human civilization, Nakhchivan khanate, Atabey state, Nakhchivan Constitution