Auswahl der wissenschaftlichen Literatur zum Thema „Styl muzyczny“

<p>Visual kei to nazwa określająca styl ubioru, specyficzny makijaż, wymyślną fryzurę, specyficzny rodzaj muzyki, różnorodność, dowolność, mieszanie i łączenie gatunków. Visual kei to kreacja siebie, coś więcej niż tylko odgrywanie roli, teatralizacja czy chęć wyróżnienia się w tłumie – to styl życia inspirowany nieprzebranym źródłem możliwości. W artykule zwracam szczególną uwagę na gotycką odmianę Visual kei, której twórcą jest popularny muzyk Mana. Artysta stworzył zupełnie nowy świat, który bardzo szybko zainspirował fanów gatunku. Pokazał, w jaki sposób można łączyć japońską muzykę alternatywną (j-rock) z gotyckimi inspiracjami, stworzył także rozpoznawalny wizerunek, który fani mogą bez problemu odtwarzać (styl Lolita Fashion). Chcę również wskazać, jak wygląda recepcja Visual kei w Polsce. Dlaczego nurt ten nie jest popularny? Czy do fanów przemawia fuzja muzyczna a może tylko specyficzny wizerunek? A może obecny odbiór jest utrudniony przez fakt, że spore zmiany zaszły w obrębie samego Visual kei – czasami ciężko określić jaki konkretnie styl kei prezentuje dany zespół i czy jest to jeszcze jakiś konkretny styl muzyczny, czy już tylko osobliwy wizerunek.</p>

W XXI wieku muzyka metalowa jawi się jako fenomen w pełni globalny. Jednym z tego przejawów jest działalność ukraińskiego zespołu Jinjer, obecnie śmiało konkurującego z największymi gwiazdami sceny europejskiej i amerykańskiej. Przyczynił się do tego wieloraki, trudny do sklasyfikowania, ale zarazem uniwersalny styl muzyczny zespołu. Jinjer sięga bowiem po rozmaite środki i konwencje metalowe, przy czym nie zestawia ich kolażowo, raczej dąży do synergii. Poza tym w ostatnich latach w muzyce zespołu coraz wyraźniej dochodzą do głosu wątki związane ze społeczną izolacją, liryzm i odniesienia narodowe. Celem artykułu jest nakreślenie syndromu stylistycznego w kontekście subgatunków extrememetalowych.

Autor omawia najważniejsze cechy sztuki operatorskiej Witolda Sobocińskiego na przykładzie najwybitniejszych filmów z lat 1955-1999. Słuch muzyczny i wyniesiona z grania jazzu umiejętność improwizacji znalazły odzwierciedlenie w postaci obecnych w kompozycji obrazu filmowego rytmu i harmonii, subtelności i dynamiki. Stałą cechą twórczości Sobocińskiego jest znacząca rola koloru i światła w obrazie filmowym. Operator nadaje barwie funkcję dramaturgiczną. Tworzy zestawienia barwne dotyczące poszczególnych scen, opowiadające o świecie zewnętrznym i przestrzeni wewnętrznej postaci. W doborze barw inspiruje się malarstwem różnych epok. Twórca dąży do stworzenia oryginalnej formy artystycznej w każdym dziele, poszukuje formy obrazu odpowiedniej do treści realizowanego filmu. Nie powtarza rozwiązań, które zastosował w poprzednich filmach. Wybrany styl zachowuje w całym dziele zgodnie z przyjętymi założeniami estetycznymi.

Celem artykułu jest ukazanie związku materiału dźwiękowego oraz warstwy estetycznej koncertów fortepianowych Wojciecha Kilara z tradycją polskiego folkloru oraz polskiej pieśni religijnej i śpiewów liturgicznych. Pod tym kątem zostały przaanalizowane dwa koncerty Kilara na fortepian solo i orkiestrę, powstałe odpowiednio w latach 1996-1997 oraz 2011. Wpływy folkloru są najbardziej wyraźne w II Koncercie fortepianowym, w którym pojawiają się aluzje do pieśni podhalańskich. W obu koncertach Kilara natomiast pojawiają się silne związki materiału dźwiękowego z polską pieśnią religijną oraz śpiewem liturgicznym. Podjęte w dalszej części artykułu rozważania nawiązują do metodologii M. Tomaszewskiego i dotyczą obecnych w koncertach fortepianowych Wojciecha Kilara czterech idiomów stylistycznych, składających się na indywidualny styl muzyczny tego kompozytora w trzecim okresie twórczości. Są to: pierwiastek sacrum, nowy romantyzm, folkloryzm i postminimalizm.

Jednymi z ważniejszych wydarzeń teatralnych 1956 r. były niemal jednoczesne inscenizacje Kordiana Juliusza Słowackiego. Premiera Kordiana w Warszawie miała miejsce w Teatrze Narodowym dnia 21 IV; reżyserem był Erwin Axer, a autorem muzyki Zbigniew Turski. Krakowskie wystawienie sztuki odbyło się 1 V w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego, z muzyką Stefana Kisielewskiego. Obaj kompozytorzy stworzyli obszerne partytury, które niewątpliwie przyczyniły się do wzbogacenia przedstawień. Do dziś są one zachowane są w postaci rękopisów: Turskiego w Magazynie Muzykaliów Biblioteki Narodowej w Warszawie (sygn. Muz. 2116), Kisielewskiego w Archiwum Teatralnym przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (teczka o sygn. 236). Partytura Turskiego liczy 42 numerowane odcinki, Kisielewskiego 37 odcinków (realnie 55). Celem artykułu jest wskazanie podobieństw i różnic w zakresie skomponowanej muzyki do tej samej sztuki. Podobieństwa widoczne są np. w postaci muzycznego „motywu duchów”, który u obu kompozytorów przybiera postać opadającej figury (u Turskiego zawsze prezentowanej przez skrzypce I i II, u Kisielewskiego w różnych konfiguracjach instrumentów dętych drewnianych i smyczkowych). Ponadto obaj kompozytorzy w zasadniczych aktach sztuki wprowadzili intermezza poprzedzające poszczególne sceny. Aż czternaście odcinków muzycznych odnosi się to tych samych miejsc dzieła. Obaj też sięgnęli po muzyczny cytat, przy czym Turski zaledwie raz wykorzystując melodię hymnu Boże zachowaj cara, zaś Kisielewski czterokrotnie cytując fragmenty Warszawianki, Marsylianki, Mazurka Dąbrowskiego oraz hymnu God, save the king. Z kolei różnice między partyturami widoczne są w obsadzie wykonawczej. Turski rezygnuje z instrumentów dętych na rzecz rozbudowania sekcji perkusyjnej i w przeciwieństwie do Kisielewskiego wprowadza głosy wokalne. Kisielewski zaś korzysta z tradycyjnej obsady symfonicznej. To co natomiast najbardziej różni obie muzyki, to sposób organizacji materiału dźwiękowego. Turski podąża w kierunku bardziej brzmieniowego charakteru muzyki, choć nie jest to jeszcze typowo sonorystyczne myślenie. W przeciwnym kierunku poszedł Kisielewski, wybierając dobrze znany sobie styl neoklasyczny.

<p>Bolesław Wallek Walewski był jedną z czołowych postaci krakowskiego życia muzycznego w okresie międzywojennym. Do jego najwybitniejszych dzieł należy opera <em>Pomsta Jontkowa</em>, której libretto jest kontynuacją <em>Halki</em> Stanisława Moniuszki. W artykule scharakteryzowano muzyczne związki pomiędzy obu operami, widoczne m.in. we wprowadzeniu przez Wallek Walewskiego cytatów motywów z <em>Halki</em>, a także wskazano różnice stylistyczne między obydwoma dziełami. Wyznaczają je trzy elementy: warstwa językowa librett, główne założenia dramaturgiczne oraz styl muzyczny. Libretto <em>Halki</em> napisane zostało przez W. Wolskiego bez aluzji do elementów gwarowych, natomiast B. Wallek Walewski w libretcie <em>Pomsty Jontkowej</em> wykorzystał w szerokim zakresie gwarę podhalańską. W przeciwieństwie do <em>Halki</em>, osią dramatu Wallek Walewskiego jest motyw zemsty górala na możnych panach. Styl muzyczny opery Walewskiego wykazuje pokrewieństwo z muzyką Wagnera, z nurtem muzycznego folkloryzmu (poprzez nawiązanie do folkloru podhalańskiego), oraz impresjonizmu. W artykule poruszono ponadto problem recepcji dzieła. <em>Pomsta Jontkowa</em> była najbardziej znanym i często wystawianym w Polsce dziełem operowym krakowskiego kompozytora. Jej prapremiera odbyła się w Teatrze Wielkim w Poznaniu w 1926 roku. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych opera ta cieszyła się w Polsce dużą popularnością, wystawiły ją także inne teatry operowe w kraju (z wyjątkiem sceny warszawskiej). Po II wojnie światowej <em>Pomstę Jontkową</em> wystawiła Opera Wrocławska.</p><p>SUMMARY</p><p>Born in Lvov but fi rst of all associated with the musical circles in Krakow, Bolesław Wallek Walewski (1885-1944) referred to one of Stanisław Moniuszko’s most famous operas – <em>Halka</em> [Helen] – when composing his own opera Pomsta Jontkowa [Jontek’s Vengeance] (1924). The contemporaries regarded Halka and Pomsta Jontkowa as a series. Both operas share common elements: <em>Halka</em> (Warsaw version) and <em>Pomsta Jontkowa</em> are four-act operas, the same characters appear in their librettos (Jontek, Zofia), and in both works the confl icts between the gentry and the peasants are highly important. The musical connections between the operas are evidenced by Walewski’s use of the leading motifs. Moreover, both in <em>Halka</em> and in <em>Pomsta Jontkowa</em>, there are highlanders’ dances. Walewski also includes melodies from Halka into his work.</p><p>The principal difference between the two operas is determined by three elements: the language of the librettos, the main dramatic assumptions, and the musical style. The libretto of <em>Halka</em> was written by Włodzimierz Wolski (1824-1882) without references to dialectal elements whereas Walewski liberally used the Podhale highlanders’ dialect in his libretto. Moreover, unlike <em>Halka</em>, which emphasizes the personal experiences of the main heroine and social confl icts, the axis of Walewski’s drama is the motif of the highlander’s revenge on the wealthy lords. The musical style of <em>Pomsta Jontkowa</em> shows, on the one hand, a similarity with Richard Wagner’s music (harmony, instrumentation, and the way of treatment of leitmotifs), while on the other – a similarity to the trend of musical folklorism and impressionism. An innovative idea is the combination of impressionist features with the stylization of highlanders’ folklore.</p><p><em>Pomsta Jontkowa</em> was the best known opera of the Krakow composer in Poland in the nineteen-twenties and thirties, and at the same time it was one of the most original Polish operas of the interwar period. It combines traditional elements with modern ones, and it is an expression of the late inspirations by Wagnerian music and esthetics in Polish music, as well as referring to the best traditions of the Polish national opera.</p>

W zbiorach Archiwum Państwowego w Krakowie, oddział na Wawelu przechowywane są materiały podworskie rodziny Sanguszków, wśród których zachował się inwentarz muzykaliów należący do dworu książęcego pochodzący z II połowy XVIII wieku. Dokumenty o charakterze muzycznym zajmują tylko kilka kart w liczącym prawie pięćset stron zbiorze formatu in folio, który mieści rozmaitego rodzaju dokumenty, głównie mowy, listy i wiersze należące w większości do zbiorów Barbary z Duninów Sanguszkowej (1718–1791). Inwentarz zajmuje karty 161–165. Nie jest to wykaz datowany, nie zawiera też informacji dotyczącej właściciela kolekcji. Inwentarz składa się z pięciu części – symfonie, koncerty, arie, divertimenta oraz utwory przeznaczone na klarnet – i zawiera łącznie 140 kompozycji. Wykaz muzykaliów opatrzony został incipitami muzycznymi wszystkich wymienionych dzieł. Wśród siedemdziesięciu trzech symfonii w wykazie odnotowano kompozycje twórców związanych zarówno ze szkołą mannheimską jak i reprezentujących styl wczesno wiedeński. Najwięcej zapisano utworów Carla D. von Dittersdorfa, a ponadto kompozycje Josepha Haydna, Friedricha Schwindela, Johanna A. Filtza, Carla J. Toeschiego, Josefa Myslivečka. W dziale „symfonie” odnotowano także osiem uwertur operowych, w tym m.in. trzy kompozycje Johanna Christiana Bacha. Spośród osiemnastu koncertów solowych znalazły się m.in. koncerty Leopolda Hoffmanna, Williama Reinardsa, Maddaleny Laury Syrmen, natomiast w dziale „arie” rozpoznano utwory Josefa Myslivečka, Carla H. Grauna, Antonia M. G. Sacchiniego, a wśród dziewietnastu kompozycji kameralnych odnotowano m.in. kompozycje Franza Asplmayera, Leopolda Hoffmanna, Carla J. Toeschiego, Josepha Haydna, Johanna Ch. Kellnera, Johanna A. Filtza, Domenico Mancinellego. Inwentarz kończy wykaz dwudziestu jeden kompozycji przeznaczonych na klarnet, wśród których znalazły się m.in. dzieła twórców związanych z Rzeczpospolitą – Kajetana Mayera, zwanego Gaetano i Macieja Kamieńskiego. Obok tych kompozycji w inwentarzu odnajdziemy także utwory innych twórców działających w Rzeczypospolitej: Giuseppe Pasqui, Antoniego Weinerta, Antona Neumanna, Jana Engela. Do kogo należał zachowany wykaz muzykaliów? Właścicielem zbioru najpewniej był któryś z czterech synów Pawła Karola Sanguszki. Najbardziej prawdopodobnym właścicielem kolekcji wydaje się być Hieronim Janusz Sanguszko, o którym wiemy, że utrzymywał w latach 1768–1789 kilkunastoosobową kapelę muzyczną siłami której można byłoby wykonać odnotowany w inwentarzu repertuar.

Artykuł dotyczy Józefa Jaska z Milówki, wybitnej indywidualności w kulturze tradycyjnej Żywiecczyzny. Pochodził on z rodziny chłopskiej o tradycjach muzycznych. Śpiewać nauczył się od ojca, ludowego śpiewaka i matki, która znała wiele pieśni z kółka różańcowego. Józef Jasek miał sześcioro bardzo muzykalnych dzieci (m.in. córkę Irenę Golec, która jest matką Pawła i Łukasza Golców, gwiazdorów współczesnej polskiej muzyki pop). Był śpiewakiem pogrzebowym oraz przewodnikiem odpustowym i kalwaryjskim. Jako depozytariusz lokalnej religijnej tradycji muzycznej wypracował też swój indywidualny styl wykonawczy. Podczas badań terenowych przeprowadzonych w Milówce w 1973 roku przez pracowników i studentów AMFR KUL zostały nagrane aż 92 śpiewy w jego wykonaniu, zdeponowane w Archiwum Muzycznego Folkloru Religijnego przy Katedrze Etnomuzykologii i Hymnologii KUL. Stanowią one niezwykle cenny zapis foniczny niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz interesujący materiał do studiów etnomuzykologicznych. Repertuar śpiewany przez Józefa Jaska obejmuje liczne gatunki religijnych śpiewów z żywej tradycji (pieśni adwentowe, kolędy i pastorałki, śpiewy wielkopostne i pasyjne, pieśni wielkanocne, maryjne, przygodne, do świętych, śpiewy i pieśni pogrzebowe, pieśni kalwaryjskie, dziadowskie, do Opatrzności Boskiej), funkcjonujące w opisanej przez tego depozytariusza bogatej lokalnej obrzędowości dorocznej i rodzinnej.

Artykuł zawiera przedstawienie, a także analizę przeprowadzonego badania, które dotyczyło zapamiętywania oraz odtwarzania materiału neutralnego podczas słuchania muzyki. Przebadano 87 studentów Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Uzyskane wyniki wskazują, że badani, słuchający muzyki na etapie zapamiętywania informacji zapamiętują średnio o jedną figurę więcej niż badani, którzy na tym etapie słuchali neutralnego szumu. Nie wykryto istotnych różnic pomiędzy grupami, jeśli chodzi o czas i ilość figur odtworzonych w prawidłowej kolejności. Na badaną efektywność nauki nie miały również istotnego wpływu takie zmienne jak: doświadczenie i preferencje muzyczne oraz styl nauki.