Auswahl der wissenschaftlichen Literatur zum Thema „Ritgerðir“

Í þessu riti eru birtar fimm ritgerðir eftir sex höfunda sem kynntar voru hinn 10. Júní 2010 á ráðstefnu Háskólans í Reykjavík og Háskóla Íslands sem bar heitið „Atvinnulíf við nýjar aðstæður.“ Tilgangur ráðstefnunnar var að líta fram á veginn og leggja á ráðin um endurreisn efnahagslífsins. Höfundarnir sex hafa fjölbreyttan bakgrunn og innsýn í íslenskt efnahagslíf. Saman gefa greinar þeirra mynd af mörgum þeim verkefnum sem ráðast þarf í á næstunni, umgerð efnahagslífsins og innviðum í ljósi reynslu síðustu ára. Fjallað er um bóluhagkerfið sem nú er liðið undir lok, starfsumhverfi fyrirtækja, nýsköpun, skipulag og starfsemi viðskiptabanka og stjórn peningamála.

Greinin sem hér birtist er íslensk þýðing á ritgerð eftir William Ian Miller sem birtist upphaflega árið 2010 undir titlinum „Threat“. Hún hefur verið lítillega stytt og endurskoðuð fyrir þessa útgáfu. Birt með leyfi höfundar.

Í ritgerð þessari er umgerð stjórnar peningamála árin 2001-2008 lýst, farið yfir þá veikleika sem komu í ljós á þessum árum og lagðar til breytingar sem ætlað er að koma í veg fyrir að stjórnvöld missi stjórn á efnahagslífinu aftur. Lagt er til að bæði stjórntækjum og markmiðum Seðlabankans verði fjölgað. Þannig muni hann leitast við að hemja aukningu útlána bankakerfisins og skuldsetningu einkaaðila í framtíðinni auk þess sem hann reyni að ná verðbólgumarkmiði sínu. Gerðar verði breytingar á húsnæðislánakerfinu þannig að vextir á húsnæðislánum verði háðir vöxtum Seðlabankans og útlán í erlendri mynt til aðila sem hafa tekjur í krónum verði bönnuð. Jafnframt hækki yfirvöld peningamála lágmark eiginfjarhlutfalls viðskiptabanka ef þeir eru orðnir svo stórir að fjármálastöðugleika er ógnað eða hafa stækkað of ört; unnt sé að skattleggja stutt lán viðskiptabanka og einnig leggja skatt á lántökur einstaklinga og fyrirtækja og/eða umbuna þeim sem greiða niður skuldir sínar; lækka hámarkshlutföll lána af kaupverði fasteigna í uppsveiflu og Seðlabankinn grípi inn í gjaldeyrismarkaði til þess að jafna gengissveiflur. Jafnframt er lagt til að viðskiptabönkum verði bannað að reka fjárfestingastarfsemi.

Julia Kristeva er einn af helstu hugsuðum póststrúktúralisma og afbyggingar og er þekkt fyrir skrif sín á sviði sálgreiningar, málvísinda og bókmennta. Hún fæddist árið 1941 í Búlgaríu og lagði stund á málvísindi við Háskólann í Sofiu áður en flutti sig um set til Parísar árið 1966. Þar fór hún í doktorsnám í bókmenntum og málvísindum sem hún lauk með ritgerð um 15. aldar rithöfundinn Antoine de La Salle og skáldsögu hans, Le Petit Jehan de Saintré. Í París kynntist hún fljótt fjölmörgum fræðimönnum á borð við Michel Foucault, Émile Benveniste, Lucien Goldmann, Roland Barthes, Claude Lévi-Strauss, Jacques Derrida, Philippe Sollers o.fl. og tók þátt í ritstjórn tímaritsins Tel Quel sem upphaflega var ætlað að fjalla um nýja og róttæka strauma í bókmenntum og menningu en lét sig einnig varða stjórnmál, ekki síst maóisma, um nokkurt skeið. Að námi loknu fékk hún stöðu við Diderot-háskólann í París (Paris VII) en eftir að hafa gengist undir sálgreiningu á árunum 1974-1979 hjá André Green fór hún sjálf einnig að starfa sem sálgreinandi. Í æðri doktorsritgerð sinni, La Révolution du langage poétique (Bylting í tungumáli skáldskaparins, 1974) beitti Kristeva kenningum sálgreiningarinnar á tungumál og bókmenntir. Þar fjallar hún um tvö svið tungumálsins: hið táknræna svið og hið semíótíska svið sem mynda andstöðu hvort við annað. Sjálfsveran verður til í tungumálinu en þar eiga sér stað átök sviðanna tveggja. Semíótíska sviðið tengist líkama sjálfsverunnar, hvötunum og móðurinni; það verður til á undan tungumálinu en er því til grundvallar. Táknræna sviðið er hins vegar svið tungumálsins, málfræði, setningaskipanar og samfélagsins. Forsenda þess er bæling hins sviðsins sem liggur dýpra en gerir þó vart við sig á ýmsan hátt, t.d. í listrænni sköpun eða meðferð tungumálsins, mismæli, þögnum og stílbrögðum.[1] Julia Kristeva hefur þróað og sett fram hugmyndir sínar og kenningar í fjölmörgum ritum og útgefin verk hennar – fræðirit, skáldsögur, greinar og greinasöfn – skipta tugum. Greinin sem hér er þýdd, „Unglingsskáldsagan“ eða „Le roman adolescent“ kom fyrst út í tímaritinu Adolescence árið 1986 en var svo endurútgefin árið 1993 í greinasafninu Les nouvelles maladies de l‘âme. Hér fléttar Kristeva saman umfjöllun um bókmenntir og sálgreiningu og skoðar tengslin milli skáldsagnaritunar og unglingsáranna. Unglingurinn í hennar skrifum vísar ekki til ákveðins aldurskeiðs heldur til þess sem hún kallar opna sálræna gerð eða structure psychique ouverte. Unglingsgerðin opnar sig fyrir hinu bælda og í greininni bendir Kristeva á tengsl hennar við skáldsagnaskrif og tvíræðni með því að taka dæmi úr ýmsum skáldsögum, m.a. viðfangsefni fyrri doktorsritgerðar sinnar en einnig verkum eftir þekktari höfunda, s.s. Rousseau og Dostojevskí. [1] Ítarlegri kynningu á Juliu Kristevu má finna í inngangi Dagnýjar Kristjánsdóttur „Ástin og listin gegn þunglyndinu“ í íslenskri þýðingu ritsins Soleil noir : Dépression et mélancolie (París: Éditions Gallimard, 1987). Svört sól: Geðdeyfð og þunglyndi, Ólöf Pétursdóttir þýddi, Reykjavík: Háskólaútgáfan, Bókmenntafræðistofnun Háskóla Íslands, 2008, bls. 13–45. Einnig má benda á þýðingu Garðars Baldvinssonar á „Le mot, le dialogue et le roman“ (Σηµειωτικη. [Semeiotike] Recherches pour une sémanalyse, París: Éditions Seuil, 1969) sem birtist undir heitinu „Orð, tvíröddun og skáldsaga“ í Spor í bókmenntafræði 20. aldar: frá Shklovskíj til Foucault, ritstjórn: Garðar Baldvinsson, Kristín Birgisdóttir, Kristín Viðarsdóttir, Reykjavík: Bókmenntafræðistofnun, 1991, bls. 93–128.

Fyrir margt löngu las ég Mag. Art. ritgerð Halldórs Guðmundssonar um skáldverk Halldórs Laxness. Mér fannst sú ritgerð bæði staglsöm og leiðinleg en sjálfsagt fróðleg og fræðileg eins og vera ber um Mag. Art. ritgerðir. Nú sendir Halldór frá sér bók um þá skáldbræður, Þórberg Þórðarson og Gunnar Gunnarsson sem er unaðslega skemmtileg. Þórbergur leit á það sem skilyrði fyrir góðri bók að hún væri fræðandi, göfgandi og örvandi. Þessi bók uppfyllir þau skilyrði. Hún er einnig skrifuð í anda Plútarkosar um samhliða ævisögur, þar sem lífshlaup tveggja manna eru borin saman.

Áhugamenn um sögu kalda stríðsins á Íslandi hafa fengið nóg að lesa á árinu 2006. Umræður og deilur um njósnir og hleranir á þessum viðsjárverðu tímum í Íslandssögunni hafa skipað háan sess í fjölmiðlum, fyrst eftir að Guðni Th. Jóhannesson sagnfræðingur opinberaði í maí að íslenzk stjórnvöld hefðu sex sinnum fengið heimild til að hlera síma sósíalista í kalda stríðinu, síðan í framhaldi af því að Þór Whitehead sagnfræðiprófessor birti í tímaritinu Þjóðmálum ritgerð sína um leynilega öryggisþjónustudeild lögreglunnar í Reykjavík, sem m.a. hélt spjaldskrá yfir kommúnista og fylgismenn þeirra. Umræðurnar um þessi mál bera því glöggt vitni að ekki er enn kulnað í glæðum kalda stríðsins og bergmál umræðna á tímum kalda stríðsins má jafnframt heyra í umræðum um öryggis- og varnarmál Ísland, þótt allar aðstæður séu gjörbreyttar.

Eins og kunnugt er blasir við okkur alvarlegur umhverfisvandi sem ógnar lífi á jörðinni. Framferði mannsins á þar stærstan hlut að máli. Á líkingamáli má segja að orðið hafi misgengi milli viðhorfa okkar, siðferðis og lífshátta annars vegar og náttúrunnar hins vegar. Maðurinn hefur í krafti hraðvaxandi tæknilegrar getu sinnar og valds sagt sig úr lögum við vistkerfi jarðarinnar og farið að drottna yfir því og nýta sér á mjög óvarlegan hátt. Með því vinnur hann gegn viðgangi náttúrunnar sem hann er þó órjúfanlega samofinn. Í þessu birtist áðurnefnt misgengi. Í ritgerð þessari er leitast við að greina og leita skilnings á þessari stöðu, orsökum hennar og afleiðingum sem og úrræðum við vandanum. Nálgunin er þverfagleg og niðurstöður vísinda og fræða eru skoðaðar samhliða áhrifum siðmenningar og gildismats. Í þessu skyni er stuðst við leiðir líffræði og heimspeki, ekki síst líftáknfræði og siðfræði, og bent á órofa samspil þessara greina. Niðurstaðan er sú að menningu okkar, þekkingu og vitund verði að samstilla betur hinni náttúrulegu skipan, í þágu fjölbreytni og skapandi framvindu lífs á jörðinni. Í ferlum náttúrunnar liggi rætur þeirra gilda og merkingar sem gera tilveru okkar og annarra lífvera í senn mögulega og verðuga. Að þeim rótum þarf maðurinn að hlúa mun betur og tengjast; víkja af vegi drottnunar gagnvart náttúrunni og laga viðhorf og lifnaðarhætti sína að þeim breytta veruleika.