Auswahl der wissenschaftlichen Literatur zum Thema „Latentnost“

Cilj rada je da čitaocu konceptualno, grafički, matematički i kroz primere strukture rezultata predstavi postavke osnovnog modela latentnog rasta (LGM), koji su deo opštijeg okvira modelovanja strukturalnim jednačinama (SEM), a potom i da ga upozna sa ekstenzijama osnovnog modela, ukaže na prednosti u odnosu na tradicionalne tehnike i upozori na postojeća ograničenja, srodne pristupe i informiše o nalazima studija, čiji su podaci modelovani latentnim faktorima za koje se pretpostavlja da stoje u osnovi kako opšte, tako i specifičnih razvojnih putanja (trajectories).

Prezentiranim istraživanjem nastojala se otkriti dimenzionalnost i faktorska struktura latentnog prostora ispitivanih varijabli (verbalna i neverbalna inteligencija, emocionalna inteligencija kao sposobnost i kao osobina ličnosti) s ciljem detektiranja je li emocionalna inteligencija dio kognitivnih sposobnosti ili osobina ličnosti. Istraživanje je provedeno na uzorku od 500 ispitanika dobnog raspona od 15 do 65 godina. Uzorak je podijeljen na tri dobne skupine: mlađu (15-25 godina), srednju (26-45 godina) i stariju (46-65 godina). Rezultati su pokazali da se u sve tri dobne skupine ekstrahira prvi faktor koji predstavlja kognitivne sposobnosti i zasićen je mjerom EI kao sposobnost. To su potvrdili koeficijenti kongruencije između tri dobne skupine. U mlađoj i srednjoj dobnoj skupini ekstrahirana su dodatna dva faktora, pri čemu drugi faktor predstavlja EI kao ličnost, a treći EI kao sposobnost. Koeficijent kongruencije je pokazao da treći faktor između mlađe i srednje dobne skupne nije kongruentan. U starijoj dobnoj skupini ekstrahiran je samo jedan dodatni faktor, povrh faktora kognitivnih sposobnosti i na njemu su se smjestile mjere EI kao sposobnost i EI kao osobina ličnosti. Ključni nalaz istraživanja jest da je EI kao sposobnost značajno povezana s verbalnim faktorom, tj. kristaliziranom inteligencijom te da postoji razlika u emocionalnom procesiranju u funkciji dobi. Sve navedeno upućuje na to da je emocionalna inteligencija vjerojatno jedna od kognitivnih sposobnosti, a ne osobina ličnosti. Ključne riječi: emocionalna inteligencija, inteligencija, sposobnost, osobine ličnosti

The beginning of the 19th and the 20th century marked the period of nations’ constitution in southeastern Europe and greater care for nations’ oases living out of their parent nations. Sometimes that care turned into intended or unintended hegemony over other nations. This phenomenon is actual even today in various nations, especially in the Balkans, so it is interesting how "the care of the people out of their home country" (nowadays people would say "diaspora"), implemented various "actions" that were sometimes politically conducted from the Austro-Hungarian centres of power to the territory of Bosnia and Herzegovina, Croatia and Slavonia, especially in the case of the Hungarian government's pro-government project "Julian Action".So-called Julian Action was not unique at that time, neither it was the only, nor the first or special, but it can be somewhat comparable to the same work methodology in the same regions, for example, with the similar German project Schulvereine, the Italian action by Dante Alighieri, and even to not so significant Slavic action of the Cyril and Methodius societies, as well as to some other less-known "actions" that operated abroad, i.e. mainly outside the home countries, on the territory of Austria-Hungary. The opposite views were mostly manifested in the interpretation of justification, e. g. of Julian Action (which got the prosaic name). For instance, the Hungarian side (similar to German, Italian ... through their associations), justified the action of the association "Julian" by the care of its own people outside the borders of the home state (in order to preserve identity, culture and language). On the contrary, the Croatian (and also Bosnian-Herzegovinian,…) side in the activity of the "Julian" organization recognized a sort of political alienation and Hungarization (or Germanization, Italianization, ...) of the majority of domicile population. The Hungarian Julian campaign was conducted on the basis of: A) Statute of the Julian Society, (voted in 1903), and B) Hungarian, Bosnian-Herzegovinian and Croatian-Slavonic-Dalmatian laws. For example, the Hungarian Julian Schools in Bosnia and Herzegovina, Croatia and Slavonia could be founded, organized and act not only on the basis of the applicable Hungarian laws, but also on the basis of the school laws of Bosnia and Herzegovina, Croatia, Slavonia and Dalmatia, which allowed and even encouraged the organization of public and private schools, rural and wilderness schools (e. g. through Hungarian Julian schools), factory schools (e. g. Hungarian state railway schools), confessional schools (e. g. Hungarian reformatory schools), which opened a wide area of the Hungarian Julian Action operation from 1904 in Croatia and Slavonia, and from the 1908 occupation in Bosnia and Herzegovina. A vast majority of pupils were of non-German nationality, and they were enrolled there because of better conditions, employment opportunities in enterprises, state and public services, as well as because of future education. Hungarian schools and Hungarian railways, as well as Hungarian churches and societies in Croatia and Slavonia, existed in the second half of the 19th century. They had the purpose of implementing the so-called Hungarian State Thought (Magyar Állami eszme), which had been politically instrumentalized. Since 1904 until the end of the First World War they put the so-called Julian action into their systems and programmes. Almost identical relationship had existed in Bosnia and Herzegovina since 1908. There were constant conflicts between the state of Hungary and Julian campaign with the majority of Slavic population outside of Hungary, for example, in Bosnia and Herzegovina. When the Julian campaign was politically instrumentalized because of “taking care of its people in diaspora", and in some parts crossed the boundaries of "preserving" them, it began with "unintentional" assimilation through schools, railways and cultural societies. So it necessarily had to come into conflict with other nations. From the Hungarian point of view, the so-called "Bosnian Action" and "Slavonic Action" of the Hungarian Government were directed towards the care of Hungarians in the so-called "affiliated" and annexed province, as well as to strengthening and expansion of Hungarian influence in the countries where the majority of population were Muslims-Bosnians, Serbs and Croats. The same action ranged from the accusation of "Hungarianization” to the theory of the Hungarians threatened by assimilation; however, the action did not achieve a long-term goal and did not prove permanent because, after the end of the First World War, a small group of Hungarians in the newly established countries did not have any legal guarantees, and new authorities did not ensure its survival.

Cilj ovog istraživanja je ispitivanje relacija kognitivnih motivacija – potrebe za strukturom i potrebe za saznanjem, sa osobinama ličnosti Reformulisane teorije osetljivosti na potkrepljenje. Uzorak je činilo 287 ispitanika, oba pola i prosečne starosti 21,4 godine. Potreba za strukturom je merena Upitnikom potrebe za strukturom (PNS; Neuberg & Newsom, 1993), potreba za saznanjem - Upitnikom lične potrebe za saznanjem (NFC; Cacciopo, Petty & Kao, 1984), i osobine ličnosti su merene Upitnikom za procenu osetljivosti na potkrepljenje (UOP; Smederevac i sar., 2008). Testiranjem modela latentne strukture zajedničkog prostora merenja predloženih upitnika pokazano je da je najadekvatniji trodimenzionalni model, pri čemu prvu dimenziju obuhvataju sistem bihejvioralne aktivacije (BAS), Borba iz Borba/Bežanje/Blokiranje sistema (BBBS) i njima pridružena potreba za saznanjem, drugu dimenziju čine sistem bihejvioralne inhibicije (BIS) i njemu pridružena potreba za strukturom, i treću dimenziju čine reakcije straha - Blokiranje i Bežanje BBB sistema. Interkorelacije ovako definisanih latentnih dimenzija ukazuju da se sadržaji obuhvaćeni prvom i drugom latentnom dimenzijom mogu shvatiti kao međusobno nezavisni, dok treća dimenzija ostvaruje negativne korelacije sa prvom i pozitivne sa drugom dimenzijom, što je u skladu sa teorijskim pretpostavkama Reformulisanog modela.

U članku se daje pregled razvoja židovskih studija u bivšoj komunističkoj Europi kroz tri procesa prisutna u barem nekima od njih: latentnog antisemitizma, povratka židovskih studija u akademiju i suočavanja s prošlošću. Još od Lenjinova razdoblja intenzivnih protureligijskih kampanja, preko Staljinove protužidovske kampanje, antisemitskih procesa u Čehoslovačkoj, antisemitske kampanje u Poljskoj i protuizraelske politike, koju su slijedile sve države sovjetskoga bloka s izuzetkom Rumunjske i uz dodatak Jugoslavije, judaizam je bio nepoželjan, ali i židovski studiji, kao i studiji židovske povijesti ili religije u akademskom kontekstu. Situacija se počela popravljati u vrijeme Gorbačova. Razne religijske institucije i nevladine organizacije ušle su 1990-ih u ovaj prostor, a naglo je porastao interes za židovskim studijima, odnosno razumijevanjem židovske uloge u povijesti pojedinih zemalja, zamagljene u komunističkim i nekim post­komunističkim naracijama. Hrvatska, kako tijekom jugoslavenskog komunističkog razdoblja u okviru Jugoslavije, tako i nakon uspostave nezavisnosti prati ove trendove s određenim zakašnjenjem. Prvi studij judaistike u Hrvatskoj dobio je dopusnice 2012., odnosno 2015. godine i odvija se na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu.

U radu se razmatraju naracije o bolesti i bolovanju (engl. illness narratives) kao jedan od slojeva makronarativa COVID-19. Građa obuhvata sadržaje iz štampanih medija, TV emisija, sa društvenih mreža (Facebook, Instagram i YouTube), te naracije koje je autorka prikupila kroz intervjue. U fokusu razmatranja su žanrovski, tematski i pragmatički aspekti narativa o bolesti i bolovanju u različitim kontekstualnim okvirima. Narativi se posmatraju kroz prizmu koncepta biokomunikabilnih modela (Briggs i Hallin 2016). Pokazuje se da se gotovo svi primeri načelno dodiruju funkcijom konceptualizacije bolesti, jasno ili latentno prisutnim edukativnim usmerenjem, gotovo neizostavne su i procene funkcionisanja zdravstvenog sistema (između afirmacije i kritike), te komentari i opservacije vezane za aktuelno stanje sfere javnog zdravlja u najširem smislu. Očekivano, medijski izrazitije eksponirani i kroz višestruke interpretativne prizme propušteni sadržaji pokazuju se podložnijim za političku manipulaciju, dok u individualnim ličnim svedočenjima u prvi plan isplivavaju emocionalni doživljaji i sadržaji koji u oficijelnom diskursu ostaju zamagljeni ili potpuno skriveni i nevidljivi (problem stigmatizacije, traumatična sećanja vezana za krizne trenutke bolovanja, kritika zdravstvenog sistema i sl.). Pragmatičku slojevitost prati i izrazita heterofonija, u skladu sa istim odlikama makronarativa COVID-19 kao celine.

AbstractThe latent position cluster model is a popular model for the statistical analysis of network data. This model assumes that there is an underlying latent space in which the actors follow a finite mixture distribution. Moreover, actors which are close in this latent space are more likely to be tied by an edge. This is an appealing approach since it allows the model to cluster actors which consequently provides the practitioner with useful qualitative information. However, exploring the uncertainty in the number of underlying latent components in the mixture distribution is a complex task. The current state-of-the-art is to use an approximate form of BIC for this purpose, where an approximation of the log-likelihood is used instead of the true log-likelihood which is unavailable. The main contribution of this paper is to show that through the use of conjugate prior distributions, it is possible to analytically integrate out almost all of the model parameters, leaving a posterior distribution which depends on the allocation vector of the mixture model. This enables posterior inference over the number of components in the latent mixture distribution without using trans-dimensional MCMC algorithms such as reversible jump MCMC. Our approach is compared with the state-of-the-art latentnet (Krivitsky & Handcock, 2015) and VBLPCM (Salter-Townshend & Murphy, 2013) packages.

Istraživanje predstavljeno ovim radom imalo je za cilj sagledavanje strukturalnih sličnosti Grejovog reformulisanog modela osetljivosti na potkrepljenje i Amirkhanovog trokomponentnog modela strategija prevladavanja stresa. U istraživanju je učestvovalo 297 ispitanika, od toga 186 ženskog te 111 muškog pola prosečne starosti 21.5 godinu. Primenjen je Indikator strategija prevladavanja (CSI; Amirkhan, 1990) i Upitnik za procenu osetljivosti na potkrepljenje (UOP; Mitrović, Smederevac i Čolović, 2008). Objedinjena analiza glavnih komponenti nad sumativnim skorovima supskala oba upitnika dala je tri nekorelirane komponente koje ukupno objašnjavaju 68.81% varijanse, od kojih prva okuplja izbegavajuće strategije prevladavanja, te anksioznost, borbu i blokiranje, dok se druge dve komponente okupljaju isključivo strategije prevladavanja, odnosno varijable ličnosti. Konfirmatornom faktorskom analizom testirano je ukupno šest modela od kojih poslednja dva ostvaruju najbolje indikatore fita. Dobijeni nalazi obezbeđuju nedvosmislenu potvrdu povezanosti jedino dimenzije anksioznosti i izbegavajućih strategija prevladavanja, ali je dodatnim analizama otkrivena i blago pozitivna relacija strategije traženja socijalne podrške i impulsivnosti kao manifestacije sistema bihejvioralne aktivacije, koja je njihovim pojedinačnim korelacijama sa supsistemom Borbe bila maskirana. Generalno, možemo zaključiti da strategije izbegavanja i traženja socijalne podrške dele prostor merenja sa dimenzijama ličnosti, dok se strategija usmerenosti na problem zbog svoje specifične upitničke operacionalizacije izoluje kao specifičan konstrukt. Smatramo da bi uključivanje seta mera kognitivne efikasnosti u postojeći nacrt dalo potpuniju sliku o bazičnoj dinamici latentnog prostora ovih konstrukata.