Zeitschriftenartikel zum Thema „Centrum architektury“

Zabudowa drewniana pochodząca z końca XIX i pocz. XX w. w Samarze, w Rosji, jest jednym z przykładów nadwołżańskiej architektury drewnianej, charakteryzującej się bogatym zdobnictwem oraz formą. Ciekawym zjawiskiem w XIX w. stało się zastępowanie architektury murowanej architekturą drewnianą. Fenomen ten spowodowany był napływem ludności wiejskiej do miasta. Z drewna budowano nie tylko zabudowę mieszkaniową, ale i budynki użyteczności publicznej (kościoły, szpitale, szkoły) oraz małą architekturę. Początkowo architektura ta znajdowała się na obrzeżach miasta. Wraz z jej popularyzacją wśród urzędników, zaczęła ona występować również w centrum miasta w miejscu wolnych parceli. Można wyróżnić wiele typów tej zabudowy: od najprostszych jednoizbowych po dwu- i trzykondygnacyjne domy ważnych urzędników. Zabudowa ta najczęściej występowała w konstrukcji zrębowej oraz szkieletowej (podziały wewnętrzne, wykusze, wieże). Ostatni wymieniony typ zabudowy mógł mieć konstrukcję mieszaną – parter był murowany, natomiast pozostałe kondygnacje drewniane. Budynki mieszkalne najczęściej zwieńczone były dachem dwuspadowym, natomiast wykusze i ryzality – dachem wieżowym. Układ funkcjonalno – przestrzenny poszczególnych rodzajów zabudowy był określony. Charakterystyczna dla tej zabudowy stała się dekoracja. W przeważającej części motywami ornamentu były formy zoomorficzne, fitomorficzne, geometryczne oraz występowały typowe formy ludowe. Dekorowane były szczyty, okna szczytowe, wiatrownice, zwieńczenia szczytów, listwy podokapowe, naroża budynku (kożuchowanie), nad- i podokienniki. Przybierały one różne formy oraz kształty. Najbardziej charakterystyczne stały się nad- i podokiennik, tworząc dekorowane obramienia okienne. Ich charakterystyczną cechą kompozycyjną była symetria. Z czasem formy obramień okiennych ulegały przekształceniu (przesuwano je względem lica ściany, spiętrzano). Ważnym elementem elewacji stały się akcenty, takie jak ryzality, wykusze, wieżyczki, balkony i niewielkie lukarny. Były one bardzo różne i występowały w dowolnej kombinacji. Cechy architektury drewnianej nawiązują do stylu, jaki panował w XIX w. – eklektyzmu. W Rosji mamy do czynienia ze swoistą odmianą eklektyzmu, polegającą na połączeniu tradycyjnych form architektury rosyjskiej – np. kokosznik – z formami zachodnioeuropejskimi różnych epok.

Teza. Przedmiotem artykułu była analiza transformacji tożsamości miejskiej w oparciu o architekturę i tkankę miejską. Teza autorki zakładała, że architektura odgrywa rolę w budowaniu miejskiej tożsamości, co zaprezentowano na przykładzie dwóch polskich miast. Wraz z transformacją przestrzeni miejskiej następuje zmiana postrzegania miast, nie tylko przez mieszkańców, lecz także na arenie narodowej i międzynarodowej. Ważną role pełnią nowo powstające instytucje o charakterze edukacyjnym i historycznym, takie jak Europejskie Centrum Solidarności czy Muzeum Śląskie. Omówione koncepcje. W pracy wykorzystano teorie modyfikacji oraz nawarstwienia stosowane przez Ewę Rewers w analizie tożsamości miejskiej. W badaniach powołano się także na rolę ideologii w kreowaniu i projektowaniu miast. Analizie poddano aplikacje, jakie zostały zgłoszone przez miasta w konkursie na Europejską Stolicę Kultury. Wyniki i wnioski. Transformacja i rola architektury odgrywa znaczącą rolę w budowaniu tożsamości miejskiej. Dodatkowo miasta poprzez projektowane instytucje podkreślają swoją rolę w budowaniu polskiej historii (instytucje muzealne) oraz walczą z negatywną stereotypizacją (rewitalizacja opuszczonych zakładów przemysłowych). Istotną rolę odgrywa także rewitalizacja obszarów przemysłowych, która pozwala na stworzenie mostu między historycznymi oraz współczesnymi przestrzeniami miejskimi. Oryginalność/wartość poznawcza podejścia. Temat artykułu łączy w sobie analizy z pogranicza urbanistyki, socjologii, architektury i sztuk wizualnych. Podejście humanistyczno-techniczne pozwala na głębszą analizę tematu tożsamości miejskiej oraz potraktowanie miasta jako przedmiotu nauki, a nie tylko tła dla toczącego się w mieście życia codziennego.

Lwów to największe miasto zachodniej Ukrainy. Autorzy pracy omawiają trzy parki publiczne położone w centrum miasta, przedstawiając ich zarys historyczny, kompozycje i układ przestrzenny oraz obiekty małej architektury. Należą do nich: Park Iwana Franki, Centralny Park Kultury i Wypoczynku im. Bohdana Chmielnickiego oraz Park Stryjski. Te publiczne miejskie założenia parkowe posiadają interesującą historię powstania i przekształceń, pełnią funkcje wypoczynkowe i rekreacyjne, porasta je cenna dendroflora oraz stanowią miejsce bytowania ptaków. W parkach wyznaczone są wygodne ścieżki i trasy do spacerowania, a w ich obrębie znajdują się spersonalizowane na potrzeby miasta Lwowa obiekty małej architektury (kosze na śmieci, ławki, latarnie), a ponadto również place zabaw, altany czy pomniki.

Idea pow stania ogrodu botanicznego w Olsztynie sięga lat 60. XX wieku. W 2014 r. powstała koncepcja urbanistyczno-architektoniczna projektowanego ogrodu botanicznego na terenie wykorzystywanym w przeszłości jako poligon wojskowy, położonym w odległości 2,5 km od ścisłego centrum miasta. Zrealizowany ogród stałby się w skali Olsztyna największym obszarem zieleni urządzonej, znacznie przekraczającym powierzchnię olsztyńskiego Parku Centralnego oraz parków dzielnicowych i osiedlowych. W koncepcji zaplanowane zostały m.in. następujące strefy: kolekcje botaniczne, ogrody historyczne, ogród przyrodoleczniczy przylegający do rehabilitacyjnego centrum, ogrody sensoryczne, kolekcje roślin leczniczych i użytkowych. Wokół wewnętrznego zbiornika wodnego oraz wzdłuż linii brzegowej JezioraKortowskiego powstałyby pomosty i kolekcje hydrofitów. W zaprojektowanych obiektach kubaturowych zaproponowano rozwiązania neutralnej, transparentnej w stosunku do otaczającego kontekstu krajobrazowego architektury, wpisującej się w przestrzeń ogrodu odpowiednią skalą, proporcjami oraz rozwiązaniami materiałowymi.

W artykule dokonano krótkiej retrospektywy historii kościołów rzymskokatolickich na Ukrainie Lewobrzeżnej w XІХ-ХХ wieku, od budowy w czasach Imperium Rosyjskiego do losów w czasach radzieckich, i wspomniano o współczesnej sytuacji z kościołami już w niepodległej Ukrainie. Na początku zostały przeanalizowane czynniki, które spowodowały powstanie licznej Polonii na obszarach Ukrainy Lewobrzeżnej, czyli w guberniach: jekaterynosławskiej, połtawskiej, charkowskiej oraz czernihowskiej. Na tych terenach dzięki staraniom miejscowych Polaków zbudowano 12 kościołów w: Czernihowie, Nieżynie, Połtawie, Romnie, Krzemieńczuku, Jekaterynosławiu, Kamieńskim, Jenakijewie, Mariupolu, Bachmucie, Charkowie i Sumach. W podsumowaniu artykułu zaznaczono, że każdy kościół od momentu swojej konsekracji stał się centrum życia nie tylko społeczności polskiej, ale także miejscem spotkań katolików różnych narodowości. Podczas okupacji Ukrainy przez wojska bolszewickie kościoły zostały zamknięte, a część z nich zburzono. Tylko nieliczne świątynie przetrwały do naszych czasów. Dziś stanowią one ważne pamiątki architektury sakralnej, zdobiące centrum ukraińskich miast.

Zamość zrealizowane marzenie wielkiego hetmana koronnego Jana Zamoyskiego (1542-1605) to renesansowe „miasto idealne” którego początki sięgają roku 1579 – rozpoczęcia budowy miasta wg projektu włoskiego architekta Bernardo Morando (1540-1600). W układzie ówczesnego miasta można zauważyć odniesienia do teoretycznych prac Pietro Cataneo i Giorgio Mariniego. Już w roku 1580 Zamość uzyskał prawa miejskie, a po ośmiu latach stał się stolicą Ordynacji Zamojskiej. W okresie zaborów od roku 1822 funkcja miasta została wyprowadzona poza mury obronne na południowy-wschód od Zamościa, pełniącego wtedy funkcję „Twierdzy Zamość”. Obecnie „Stare Miasto” – ścisłe historyczne centrum miasta – zwane „perłą renesansu”, jest jedną z 16 dzielnic współczesnego miasta Zamość. Dzięki aktywności władz miejskich od lat 90-tych oraz pozyskanym środkom unijnym, prowadzony jest program rewitalizacji Starego Miasta – następuje zmiana wizerunku miasta oraz wzrasta aktywność społeczności lokalnej współpracującej z miastami partnerskimi. Poza rejonem historycznego Starego Miasta zauważalny jest problem dotykający współcześnie większość polskich miast – chaos przestrzenny i dysonans w strukturze przestrzennej. O możliwych w przyszłości działaniach w celu przywrócenia spójności i harmonijnego wizerunku Zamościa, jako jednego z przykładów dla polskich miast, odbywały się pierwsze Ogólnopolskie Studenckie Warsztaty „Synergia w Architekturze Lublin – Zamość 2015” zorganizowane w dniach 23-26 września 2015 roku przez Samodzielną Pracownię Architektoniczną Wydziału Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, Fundację Rozwoju Politechniki Lubelskiej oraz Fundację Na Dużą Skalę z siedzibą w Poznaniu. Rejonem określonym w pierwszych warsztatach był teren Rotundy (w której obecnie jest Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny) wraz ze znajdującym się w sąsiedztwie zalewem Ośrodka Sportu i Rekreacji, zlokalizowane w centrum Zamościa, w niewielkiej odległości od Zabytkowego Starego Miasta.

W artykule analizowane polsko-ukraińsku konfrontacju podczas polsko-ukraińskiej wojny 1918 – 1919 r. Stwierdzono, że okres rekonwalescencji państw narodowych Ukrainy i Polski, to opis generowany w czasie Pierwszej wojny światowej i Ukraińskiej rewolucji, zajmuje znaczące miejsce w losie polaków zachodnio-ukraińskich ziem. Rozwiązanie “ukraińskiego” i “polskiego” pytań, tworzenie niepodległych państw sąsiednich narodów słowiańskich odkrywał szansę do budowania nowej architektury Europy Środkowo-Wschodniej, jednak ono natknęło się na stereotypy imperialnej polityki Rosji i państw zachodnich, długotrwałe sprzeczności między ukraińcami i polakami, w centrum których znaleźli się roszczeń terytorialnych Polski na Wschodnią Galicją i Zachodnią Wołyń. Polityka URL (Ukraińska Republika Ludowa) stosunkowo polskiego etnosu w dużej mierze zależy od stosunków międzypaństwowych z przywróconym jesienią 1918 r. Polskim państwem. Skomplikowane, a czasami i wrogie stosunki między Polską i URL negatywnie odbijały się na sytuacji polskich mieszkańców Wołynia i Podola. Ponadto wśród ukraińskich partii politycznych i organizacji wojskowych nie było jednolitego stanowiska w odniesieniu do ludności polskiej.

Artykuł porusza kwestię ochrony wartości przestrzennych i kulturowych Śródmieścia Lublina. Analiza kompozycyjna oraz funkcjonalna istniejącej zabudowy uwzględniającej modernistyczny gmach Powszechnego Domu Towarowego skłania do dyskusji na temat konieczności ingerencji we wskazaną tkankę miejską. Wartość „dodana”, efekt synergii, objawia się w efektach uzyskanych poprzez zachowanie istniejącej zabudowy, nadanie jej nowej wartości użytkowej przy poszanowaniu i uwydatnieniu wzajemnych relacji pomiędzy pierwotną funkcją,estetyką i kompozycją przestrzenną. Tadeusz Witkowski projektując w 1959 roku Powszechny Dom Towarowy (PDT) zmierzył się z lokalizacją wielkopowierzchniowej funkcji handlowej w ścisłym Centrum miasta Lublin. Wyczucie przez architekta kompozycji bryły, zrozumienie przestrzeni i zachowanie skali otaczającej zabudowy przyczyniło się do podkreślenia wartościowych osi widokowych i kompozycyjnych. W 2010 r. spółka inwestorska, właściciel budynku PDT, przedstawiła plan wyburzenia modernistycznego gmachu i powstania w tym miejscu nowoczesnej galerii handlowej. Dyskusja na temat przyszłości spuścizny Witkowskiego podzieliła środowisko lubelskich architektów. Jedną z form sprzeciwu i jego argumentacji były Warsztaty „Reaktywacja”, które odbyły się przy współpracy „Modernizmu w Lublinie” (inicjatywa mgr inż. arch. Marcina Semeniuka) oraz Studenckiego Koła Naukowego Architektury Współczesnej Politechniki Lubelskiej w 2015r. [1]. Młodzi architekci i studenci opracowali koncepcję adaptacji budynku PDT uwzględniające uatrakcyjnienie funkcji handlowej oraz wprowadzenie nowych, nastawionych na potrzeby i rozwój mieszkańców Lublina. Bazę koncepcji stanowił projekt Tadeusza Witkowskiego, który został rozbudowany zgodnie z wytycznymi uchwalonego dla tego obszaru Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego [2].Omówione zagadnienia związane z problematyką ochrony, analizą wartości przestrzennej i kulturowej oraz udział inicjatyw społecznych w dialogu na temat przyszłości Powszechnego Domu Towarowego w Lublinie są rozpatrywane przez autora jako działania, którychefektem jest synergia na kilku płaszczyznach.

Współczesna architektura i sztuka sakralna zatraciły swoje pierwotne ukierunkowanie na korzyść nieczytelnych i wieloznacznych form. W ten sposób sztuka sakralna, w pewnym sensie, przesłała być rzeczywistością pomagającą w kontakcie człowieka z Bogiem, albo jak chcieli teoretycy sztuki sakralnej, narzędziem sprowadzającym Boga na ziemię. Tendencjom tym próbuje zaradzić o. Marko I. Rupnik, słoweński jezuita, teolog i ikonograf, założyciel Centrum Aletti – instytutu teologii i sztuki, promującego ideę „chrześcijańskiego oddechu dwóch płuc”, łączenia tradycji wschodniej i zachodniej, jaka tworzyła doktrynę niepodzielonego Kościoła. Efektem myśli teologicznej Rupnika jest sztuka liturgiczna, która – wpisana w architekturę – tworzy przestrzeń spotkania się człowieka z Bogiem.

Warszawskie koszary z czasów panowania króla Stanisława Augusta nie stały się dotychczas przedmiotem szczegółowych badań, zupełnie też niewykorzystane pozostały zarówno źródła archiwalne, jak i drukowane. Wobec unicestwienia stołecznych budynków koszarowych z czasów Oświecenia – najpierw w wyniku rozmaitych przekształceń, później zaś całkowitego ich zburzenia – tym większego znaczenia nabiera zachowana ikonografia, a zwłaszcza akwarele Zygmunta Vogla, który je uwiecznił. Realizm i staranność tych prac pozwala dokonać architektonicznej analizy namalowanych obiektów. Wybudowanie koszar powierzono majorowi Stanisławowi Zawadzkiemu, sprawującemu w latach 1777-1795 urząd architekta wojsk koronnych. Swe umiejętności projektanckie doskonalił on niegdyś w cieszącej się renomą rzymskiej Akademii św. Łukasza. Zyskał już uprzednio uznanie, projektując w 1782 r. gmach koszar w Kamieńcu Podolskim. Wzniesienie go w tamtejszej twierdzy, która broniła południowo-wschodnich rubieży Rzeczypospolitej, miało w intencji monarchy istotnie przyczynić się do podniesienia obronności kraju. Stąd wzięła się chęć zrealizowania stworzonego przez Zawadzkiego projektu jako dzieła wzorcowego: odznaczającego się nowoczesnością formy zewnętrznej i funkcjonalnie rozwiązanych wnętrz. Jeszcze wcześniej, w 1781 r., architekt wystawił w Warszawie koszary Kadeckie, położone opodal pałacu Kazimierzowskiego, stanowiącego podówczas główną siedzibę założonej przez króla Stanisława Augusta Szkoły Rycerskiej. Pozyskanie środków finansowych i formalny nadzór nad wznoszonymi gmachami warszawskich koszar poruczono wyznaczonej królewskim rozporządzeniem Komisji Lokacyjnej. Ludność stolicy czuła się utrudzona obowiązkiem nieustannego „goszczenia” żołnierzy, więc obietnica uwolnienia jej od tej powinności pozwoliła zebrać wystarczające fundusze na budowę koszar dla stołecznego garnizonu. Celem poboru owego podatku została w 1784 r. sporządzona specjalna Taryfa miasta Warszawy (nadająca po raz pierwszy wszystkim posesjom konsekwentną numerację). Inwestycja miała zresztą same zalety. Nie tylko uwalniała mieszkańców od przekleństwa kwaterunku, lecz także, gromadząc daną jednostkę wojska w jednej przestrzeni, w sposób istotny wpływała na subordynację żołnierzy oraz ich dyspozycyjność. Cała inwestycja – realizowana do 1788 r. – obejmowała cztery zespoły koszarowe w różnych częściach miasta. Na skarpie rozciągającej się wzdłuż Wisły od strony północnej mieściły się koszary Gwardii Pieszej Koronnej, a od strony południowej – koszary Gwardii Pieszej Litewskiej. Dalej od rzeki, okalając Starą i Nową Warszawę od zachodu, zlokalizowane były na północy koszary Artylerii Koronnej, a na południu koszary Gwardii Konnej Koronnej. Wszakże w jednym tylko przypadku – koszar Artylerii Koronnej miała to być budowa całkowicie nowego, wznoszonego od podstaw kompleksu, w dwóch innych: koszar Gwardii Pieszej Koronnej oraz koszar Gwardii Pieszej Litewskiej – daleko posunięta rozbudowa albo istniejącego już założenia koszarowego, albo budynku cywilnego wcześniej przeznaczenia, w przypadku zaś ostatnim – koszar Gwardii Konnej Koronnej – gruntowna renowacja funkcjonującego zespołu. Za dzieło najważniejsze – bo pozwalające projektantowi na największą swobodę –należy uznać koszary Artyleryjskie. Ich kompozycja zamknięta została w rozległym czworoboku zewnętrznych skrzydeł mieszkalnych, dwudziestotrzyosiowego od frontu oraz dwudziestosześcioosiowych bocznych. Owe skrzydła wydzielały trzy wewnętrzne dziedzińce, dwa mniejsze kwadratowe, tylne, oraz większy prostokątny, przedni. Elewacje zyskały surowy wystrój. Najokazalsza była fasada, rozczłonkowana trzema ryzalitami, ujętymi artykulacją porządkową, z których środkowy, ozdobiony dodatkowo kolumnowym portykiem zwieńczonym trójkątnym frontonem, mieścił bramę wjazdową koszar, a boczne wieńczyła dekoracja rzeźbiarska wyraźnie mówiąca nie tylko o militarnym przeznaczeniu gmachu, lecz także o ulokowaniu w nim siedziby artylerzystów. Wystrój, choć zgodnie z zasadami surowy, zyskał jednak dość wykwintny charakter, dostosowany do lokalizacji gmachu w centrum stolicy Rzeczypospolitej. Projektując koszary Artylerii Koronnej, Zawadzki nie naśladował żadnego konkretnego wzoru, lecz wykorzystywał twórczo najnowsze europejskie trendy. Może je udokumentować niemal współcześnie powstały plan koszar stworzony przez Jean-Françoisa Neufforge’a i zamieszony w suplemencie do jego autorskiego wydawnictwa Recueil élémentaire d'architecture…, które opublikowane zostało w Paryżu w latach 1775-1780. Koncepcji Zawadzkiego nie należy wszakże traktować jako modyfikacji francuskiego abrysu, gdyż nie na tym opiera się ich podobieństwo. Identyczne bowiem są nie formy, lecz zasady stosowane przez obu architektów: komponowanie – przy zachowaniu ścisłych reguł symetrii – monumentalnego, wieloskrzydłowego gmachu z wewnętrznymi dziedzińcami, z praktycznymi rozwiązaniami wynikającymi z powtarzalności starannie rozplanowanych jednostkowych modułów formalno-funkcjonalnych, dostosowanych do zróżnicowanego poziomu komfortu kwater oficerskich i żołnierskich. Skala przedsięwzięcia, jakie podejmowano przystępując do budowy stołecznych koszar, była w stanisławowskiej Warszawie bez precedensu. W 1788 r. podawano, że „na cztery fabryki koszar wyszło z kasy Komisji Lokacyjnej 1 473 693 zł”. Była to suma ogromna. Inne dane statystyczne również wkraczają w strefę wielkich liczb. Przy czterech prowadzonych równolegle „fabrykach” zatrudnionych było jednocześnie ponad tysiąc robotników, co również stanowiło liczbę znaczącą, zważywszy że ludność całej Warszawy w 1784 r. liczyła 63 tysiące mieszkańców. Należało zapanować nad tak gigantycznym zespołem zaangażowanych pracowników, skupionych na odległych od siebie placach, ale też – jak rzemieślnicy czy dostawcy – rozproszonych po całej ówczesnej aglomeracji. Front robót budowlanych został rozwinięty tak szeroko, że w roku 1785 cena cegły w stolicy gwałtownie podskoczyła o jedną trzecią. Pierwsze tworzone w Warszawie dzieła klasycystyczne nie mogły jeszcze przesądzić o zmianie jej barokowego oblicza. Sprawiły to dopiero rozrzucone w różnych częściach miasta monumentalne gmachy koszar, „wszystkie inne budowle tej stolicy wielkością i ozdobą architektury przewyższające”, a zwłaszcza odznaczające się znakomitym wyeksponowaniem w przestrzeni urbanistycznej koszary Artylerii Koronnej i koszary Gwardii Pieszej Litewskiej. Cechą wyraźnie je też wyróżniającą spośród innych dzieł, które nierzadko, wprowadzając klasycystyczną stylistykę, nie odcinały się całkowicie od baroku czy rokoka, była konsekwencja w zastosowaniu surowych form. Z jednej strony wynikało to z przyjęcia propagowanej przez teoretyków architektury zasady stosowności odniesionej do architektury militarnej, z drugiej zaś z wyraźnej osobistej predylekcji Zawadzkiego do takiej właśnie „rewolucyjnej” – jak to niekiedy określali badacze – odmiany klasycyzmu. Powstałe w stolicy budowle garnizonowe stały się istotnym tytułem do zasłużonej sławy Zawadzkiego pośród współczesnych, którzy zgodnie twierdzili, „iż wystawione przez niego gmachy koszar wojskowych w Warszawie i Kamieńcu Podolskim z nieporównaną oszczędnością nie tylko wygodę wojsku i mieszkańcom tych miast przyniosły, ale ozdobę w kraju i zaszczyt narodowi do późnej potomności przeniosą”. Spoglądając zaś z perspektywy ponad dwóch stuleci musimy w Stanisławie Zawadzkim docenić znakomitego architekta klasycystę, który miał odwagę wypowiadać się w najbardziej surowych, kubicznych formach, potrafił wykorzystywać najnowsze europejskie trendy sztuki architektonicznej, umiał też sprawnie rozwiązywać skomplikowane zagadnienia zarówno konstrukcyjne, jak i funkcjonalne tworzonych dzieł.

Cel/teza: Celem artykułu jest przedstawienie głównych rezultatów zadania badawczego SYNAT (Sys­tem Nauki i Techniki), które zrealizowano w ramach grantu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (nr SP/I/1/77065/10), pt. Utworzenie uniwersalnej, otwartej, repozytoryjnej platformy hostingowej i komunikacyjnej dla sieciowych zasobów wiedzy dla nauki, edukacji i otwartego społeczeństwa wiedzy, a w szczególności zaprezentowanie systemu zarządzania bazą wiedzy naukowej ΩΨR (Omega-Psir), przeznaczonego dla uczelni i placówek badawczych. SYNAT może stanowić punkt wyjścia do utwo­rzenia ekosystemu wsparcia informacyjnego nauki i edukacji w Polsce. Koncepcja/metody badań: Metodę realizacji zadania badawczego SYNAT oparto na prowadzeniu prac równolegle w dwóch wątkach, którymi były: (a) badania naukowe m.in. nad strukturalnymi i semantycznymi zagadnieniami reprezentacji informacji i wiedzy (w postaci tekstowej i multime­dialnej), nad nowymi algorytmami semantycznego pozyskiwania, wyszukiwania, odkrywania, analizy i przetwarzania wiedzy, nad algorytmami semantycznego przetwarzania języka naturalnego, ze szczególnym naciskiem na metody eksploracji tekstów w języku polskim, nad modelami komunika­cji naukowej w środowiskach otwartych oraz nad ochroną i bezpieczeństwem otwartych systemów informacyjnych dla nauki, oraz (b) budowa prototypowych sieciowych, otwartych platform informa­tycznych o wysokim poziomie niezawodności, skalowalności i bezpieczeństwa oraz interoperacyjności z podobnymi platformami zagranicznymi. Zadaniem tych platform jest dostarczenie użytkownikom usług informacyjnych (funkcji i aplikacji) wspierających działalność naukowo-badawczą i edukacyjną oraz zapewnienie skutecznej i przyjaznej komunikacji oraz dostępu do posiadanych zasobów wiedzy i usług, i ponadto – dostępu do innych systemów krajowych i zagranicznych z możliwością wymiany informacji w różnych formatach. Wyniki i wnioski: Prace w ramach zadania SYNAT doprowadziły do zdefiniowania potrzeb w zakresie usług, metod, procedur i narzędzi niezbędnych do informacyjnego wspierania badań naukowych i edukacji. Do niedawna oczekiwania badaczy w stosunku do systemów informacyjnych były sto­sunkowo proste, głównie o charakterze bibliograficznym. Obecnie pracownicy naukowi spodzie­wają się także dokumentów źródłowych, pomocy w formułowaniu kwerend i heurystyk, wstępnej analizy zebranych danych i informacji, informacji bibliometrycznej, możliwości repozytoryjnego umieszczania własnych prac, informacji faktograficznej o trendach badawczych i przemysłowych oraz o trendach społecznych, a także danych o projektach, zespołach i placówkach badawczych oraz o możliwościach finansowania badań zarówno ze środków publicznych, jak i prywatnych. Nawet więcej – oczekuje się, że systemy informacyjne oferując wspomniane funkcje pokażą również relacje ekosystemami wsparcia informacyjnego zmieniając jakościowo sposób korzystania z informacji w badaniach. SYNAT, a zwłaszcza dwa jego najważniejsze komponenty, tj. portal INFONA i system ΩΨR wychodzą naprzeciw tym oczekiwaniom. Oryginalność/wartość poznawcza: Wyniki naukowe (metody, algorytmy i architektury systemów), platformy oraz systemy informatyczne i informacyjne, które są rezultatem realizacji zadania SYNAT mają charakter innowacyjny, kładąc nacisk na semantyczne, sieciowe i spersonalizowane podejście do problemów integracji usług informacyjnych dla nauki i edukacji, tworząc solidną podstawę do dalszych prac nad budową ekosystemu informacyjnego dla nauki i edukacji polskiej.

During a couple of hundred years, a mixed-plan system has been formed in Alytus: an irregular one in the old town and exact and rational in the new town parts, based on a regular street network, correct plan and spatial structure. Historical factors determined the town’s development: on the right bank of the Nemunas river the development was slow (Alytus I), and the center of the town, formed on the left bank of the Nemunas river (Alytus II), from the urban point of view, was the most valuable part of the town. The period 1930–1940 was extremely important for the town’s development: central areas were arranged, quite a number of public buildings were built (town hospital, tuberculosis sanatorium, town municipality, seminary, etc.), a reinforced concrete bridge over Nebulas. In 1935–1944 Vytautas Trečiokas, the chief architect and designing engineer of Alytus district, tried to make Alytus look like a holiday resort and designed a modern elementary school. Santrauka Straipsnyje aptariama Alytaus miesto architektūra prieškariu, istorinės aplinkybės, kai miestas, pradėjęs kurtis dešiniajame Nemuno krante, menkai plėtojosi (I-as Alytus), o miesto branduolys, jo centras susiformavo upės kairiajame krante (II-as Alytus). Prieškariu II-me Alytuje šalia senamiesčio kūrėsi nauji rajonai – Naujamiestis, Kurortas. 1930–1940 m. – Alytaus augimo dešimtmetis, miestas plėtėsi ir vystėsi kaip vasarvietė. Pažymėtina Alytaus apskrities ir miesto vyriausiojo inžinieriaus, architekto Vytauto Trečioko veikla, jo prieškariu projektuoti visuomeniniai ir privatūs gyvenamieji namai, tarp jų moderni Alytaus pradinė mokykla Nr. 4 Birutės g. 26.

Od połowy XIX wieku strażnice pożarnicze zaczęły na stałe wpisywać się w krajobraz kulturowy małych miast, przez kolejne sto lat wykształcając swoje miejsce obok kościołów, ratuszy oraz innych budynków użyteczności publicznej. Umieszczano je niejednokrotnie jak najbliżej rynku, czasami w samym centrum miasta. Większe obiekty lokowano na skraju starego miasta lub w nowych dzielnicach. Niejednokrotnie swą architekturą upiększały przestrzeń wokół siebie.

Jakość przestrzeni publicznych zależna jest od wielu czynników. Mają na nią wpływ: wyraz wizualny, estetyka, design, architektura, zieleń, ale też dostępność dla różnych użytkowników i zapewnienie bezpieczeństwa. W pracy oceniono pod względem możliwości wykorzystania rekreacyjno-wypoczynkowego jedną z historycznych ulic Lublina, położoną w centrum miasta. Ma ona różnych użytkowników: mieszkańców okolicznych kamienic, odwiedzających galerię handlową, uczniów szkół, studentów i pracowników licznych urzędów zlokalizowanych w pobliżu. Jednak tylko w minimalnym stopniu wykorzystywana jest do wypoczynku, stanowi przede wszystkim przestrzeń do przemieszcza- nia się. Głównym celem była charakterystyka tego linearnego systemu ruchu pieszego i ocena jego potencjału jako przestrzeni publicznej służącej mieszkańcom do wypoczynku. Zaproponowano również rozwiązania służące wypoczynkowi. Podjęte w pracy problemy mogą przyczynić się do wypełnienia luki w projektowaniu przestrzeni publicznych.

Uznanie w 2018 r. klasztoru Kongregacji Kamedułów Pustelników Monte Corona w Rytwianach za Pomnik Historii, było w pełni uzasadnione. Erem budowany z fundacji Tęczyńskich (1617-1637), kończony przez Opalińskich, wyróżnia się włoskim programem, kompozycją, architekturą oraz barokowym wystrojem i wyposażeniem kościoła. Od 1819 r. pogarszał się stan zabudowy klasztoru, mimo prac konserwatorskich. Proces zatrzymała rewaloryzacja, adaptacja eremu do współczesnej funkcji i prace konserwatorskie, od 2001 r. organizowane przez dyr. ks. Rektora W. Kowalewskiego. W 2008 r. otworzono Relaksacyjno -Kontemplacyjne Centrum Terapeutyczne SpeS, zachowując sacrum kościoła i kamedulską tradycję. Pustelnia pełni dziś funkcję religijną, kulturotwórczą i społeczną. Zachowano autentyczne wartości zabytku. Organizuje się - zwiedzanie kościoła, Muzeum i Galerii Kamedulskiej, dla pielgrzymów - uroczystości kościelne, a dla gości - imprezy plenerowe, sympozja i pobyt (ogrody, wysoki standard hotelu i restauracji, sauna). Zabytek i współczesne atrakcje promowane są w Internecie, we własnych wydawnictwach i folderach.

The analysis is devoted to the St. Stanislaus chapel erected near Gniezno Cathedral on the initiative of Primate Jan Łaski between 1518 and 1523 (pulled down in the late 18th century). Foundation of this central, free-standing mausoleum plays an important role in the history of the beginnings of Renaissance art in Poland. Its realisation took place simultaneously with construction of the chapel: the mausoleum of King Sigismund I the Old at Wawel. Archbishop Jan Łaski was involved in bringing to Poland Bartolommeo Berrecci, a designer of the royal chapel, who perhaps also participated in preparing the Gniezno design. Undoubtedly, the Łaski foundation was influenced by his stay in Rome in 1513-1515, when the Archbishop was permitted to take some soil from the Roman necropolis of Campo Samo and use it to sanctify the cemetery at Gniezno Cathedral. The concept of the mausoleum was also connected with the tombstones ordered in Hungary in Giovanni Fiorentino studio. On the basis of the preserved line of foundations, we can distinguish a number of important features of the building. It had a central layout. The core part took the form of a cylinder, most probably vaulted by the dome. Three semi-circular apses formed a elear triconch. From the south there was an entrance to the chapel. No less important was location of the mausoleum, situated between the cathedral and St George’s a collegiate church. On the same axis was the original location of the tomb of St. Adalbert. The solutions applied in Gniezno may have had their sources in a Roman art centre. They were used in a sedes of projects and concepts appearing around the Julius II foundation, renovation of St. Peter’s Basilica and the concept of the papai mausoleum. They were related to the work of Donato Bramante and Giuliano da Sangallo. The Vatican architectural designs were formulated in the context of unique historical signifi of St. Peter’s burial place. A similar, ancient context appeared in Gniezno, a place associated with the beginnings of Christianity in Poland.

Przedmiotem badań jest trudne dziedzictwo, będące spuścizną okresu wpływu sowieckiego w Polsce (1945–1989). Architektura z czasów PRL obecna jest w każdym polskim mieście – w zakresie funkcji mieszkaniowych, kulturowych, gospodarczych, użyteczności publicznej i innych. Przez dziesięciolecia budowle te dewaluowały się zarówno w rozumieniu fizycznym, jak i moralnym. Coraz częściej w dyskursie publicznym pojawiają się opinie o konieczności usunięcia tej części historii z krajobrazu polskich miast. Powstaje więc pytanie, czy usuwanie przez zniszczenie lub generalną przebudowę dziedzictwa kulturowego miast jest właściwym kierunkiem ich odnowy. W opracowaniu zastosowano podejście indukcyjne, przyjmując, iż podstawą wnioskowania będzie celowo wybrany obiekt, mający wyraźne cechy stygmatyzujące oraz właściwości zabytkowe. Podstawowym celem artykułu jest oszacowanie wartości ekonomicznej wybranego obiektu socmodernistycznego, który przez wiele lat pełnił funkcję dominanty w przestrzeni centralnej. Wyzwaniem badawczym w tym zakresie jest zarówno właściwy dobór i adaptacja metody wyceny, jak i interpretacja wyników. Badanie zrealizowano za pomocą metody deklarowanych preferencji (SPM). Przedmiotem badań jest charakterystyczny dla miasta i mieszkańców, arbitralnie wybrany kompleks biurowo‑handlowy „Central” w Łodzi. Badanie zrealizowano wśród użytkowników obiektu.

Barokowa willa królewska w Wilanowie oddalona od głównej siedziby Jana III Sobieskiego - zamku królewskiego w Warszawie, była w 4 ćw. XVII wieku luksusowym miejscem letniego wypoczynku, jednocześnie funkcjonowała jako samowystarczalna rezydencja wiejska otoczona folwarkami i współpracującymi z nią ośrodkami w dobrach wilanowskich króla. Począwszy od 1677 roku król Jan III, a po nim kolejni właściciele – magnaci z rodów: Sieniawskich, Czartoryskich, Lubomirskich, Potockich i jako ostatni, aż do czasów II wojny światowej – Braniccy, podporządkowywali swej podwarszawskiej siedzibie okoliczne wsie rozwijając klucz wilanowski. Konsekwentna rozbudowa, początkowo willi następnie pałacu podkreślała status społeczny, możliwości finansowe właścicieli, gust i poziom wiedzy architektonicznej projektantów oraz inwestora, zaś dołączanie kolejnych budowli reprezentacyjnych do zespołu, wytyczanie założeń parkowo-ogrodowych według najlepszych europejskich wzorów i stylów, regulacja istniejących dróg oraz budowa nowych połączeń komunikacyjnych utwierdzały w przekonaniu o wielkości właściciela. Działania na tak szeroką skalę były możliwe ponieważ tereny te stanowiły niepodzielną rozległą własność ziemską niewychodzącą z rąk jednego właściciela przez niespełna trzysta lat. Inwestycje wówczas przeprowadzone stanowią dziś o wartościach dzielnicy. Budowle wokół pałacu wilanowskiego tworzą klimat historyczny, nawiązujący do spuścizny architektonicznej z epoki baroku, klasycyzmu i historyzmu. Rozwój obszaru bliskiego pałacowi wilanowskiemu opierał się o wytyczone dawniej szlaki komunikacyjne, osie widokowe, dziś dające się odczytać. Pałac pozostaje niewątpliwie głównym węzłem tej struktury. Współczesna zabudowa dotarła już do zabytkowego centrum dzielnicy, a budowane od 2000 roku na błoniach wilanowskich nowe założenie urbanistyczne - Miasteczko Wilanów – nie tylko ożywiło ten rejon, ale i wzbudziło pytania o zachowanie genius loci. Czy dwa różne organizmy uda się połączyć i stworzyć integralną przestrzeń w rejonie pałacu i czy architektura nowa i dawna mogą być synergiczne względem siebie, okaże się po skończonej realizacji.

Protection of natural culture in concepts of the contemporary National Right Wing in PolandIn the centre of the system of values of the National Right Wing which revived after 1989 there are still nation, family and religion. The nation as community of culture is in opinion of the said parties exposed to dangers. The main risks are in their opinion as follows: cosmopolitism, Communist ideology, individualism, liberalism; secularization.In Poland, such ideas are, in the opinion of the National Right Wing, propagated by the liberal and post-communist circles. In the beginning they demanded that the communist activists are brought to justice. Some columnists refer to antisemitism. They perceive also the fall of the literary output. They assess critically the novels of Czesław Miłosz, Stanisław Barańczak or Olga Tokarczuk. Similar assessments regard the works of Polish historians. As preventive measures the following is mentioned: appropriate educational activity, statutory protection of national heritage, broadening of Catholicism, promotion of national culture. They attach great importance to the national branding. Its components are history, language, political regime, architecture, literature, art, religion, icons landscape, music. They would probably accept the opinion of Michael Porter: “Many contemporary discussions of international competition stress global homogenization and a diminished role for nations. But, in truth, national differences are at the heart of competitive success.” Ochrona kultury narodowej w koncepcjach współczesnej prawicy narodowej w PolsceW centrum systemu wartości odrodzonego po 1989 roku ruchu narodowego pozostają naród, rodzina i religia. Naród, traktowany jako wspólnota kultury, narażony jest w ocenie wspominanych wyżej środowisk na liczne zagrożenia. Za najgroźniejsze uznają one: kosmopolityzm, ideologię komunistyczną, indywidualizm, liberalizm, sekularyzację. W Polsce wspomniane idee mają być propagowane przez środowiska liberalne i postkomunistyczne. W wypowiedziach publicystów narodowych pojawiają się także akcenty antysemickie. Krytyczna ocena dotyczy też współczesnej polskiej literatury, a zwłaszcza twórczości Czesława Miłosza, Stanisława Barańczaka czy Olgi Tokarczuk. Podobne oceny odnoszone są do prac polskich historyków. Za istotną uznano więc puryfikację kultury narodowej. Wśród środków zaradczych środowiska narodowe proponują: rozwój edukacji historycznej, ochronę dziedzictwa narodowego, rozwój katolicyzmu i promocję kultury narodowej. W tym ostatnim wypadku za niezwykle ważny uznają one branding narodowy. Jego podstawowe składniki to historia, język, architektura, krajobraz, reżim polityczny itp. Polscy narodowcy zapewne zaakceptowaliby opinię sformułowaną przez Michaela Portera. Twierdzi on, iż co prawda nastąpiła globalna homogenizacja, ale podkreślanie odrębności narodowej jest źródłem sukcesu.

On 28 September 1987, the resolution No. 264 On Further Development of Individual Housing in the Republic passed by the Central Committee of the Council of Ministers of the Lithuanian SSR restored the typological group of private dwelling-houses to Lithuanian towns after a break of nearly three decades. Post-modern trends in architecture that prevailed in western countries at that time reached Lithuania in the form of limited spectrum of architectural press. Architectural expression of individual dwelling-houses in Lithuania relied specifically on projects published in foreign magazines (mostly, of Japan, the U.S.A and Western Europe), and later – in the local periodicals. Different features of such analogous architecture were adapted in Lithuanian dwelling-houses in different ways: the spatial structure of the building was used and interpreted in ones, while in the others – only certain specific details, most often published in such professional press. Three groups of individual dwelling-houses were formed: the elite – benchmark-type, typical -adapted and self-taught architecture. They represented examples of architecture, which over the ten-year’s period were built in parallel and intense mode, until finally the economic conditions prevalent in the post-Soviet Lithuania led to the more practical approach to one’s housing, and the style of post-modernism became unfashionable in Lithuania just like in the remaining part of the world. Santrauka 1987 m. rugsėjo 28 d. LKP CK ir LTSR ministrų tarybos nutarimas Nr. 264 „Dėl individualinės gyvenamųjų namų statybos tolesnio plėtojimo Respublikoje“ į Lietuvos architektūrą po beveik trijų dešimtmečių pertraukos vėl sugrąžino individualaus būsto tipologinę grupę. Tuo metu Vakarų pasaulyje vyravusios postmodernizmo stiliaus tendencijos Lietuvą pasiekdavo daugiausiai riboto spektro profesinės periodikos pavidalu. Lietuvoje individualių gyvenamųjų namų architektūrinė raiška būtent ir rėmėsi užsienio (Japonijos, JAV, Vakarų Europos), vėliau – vietinėje periodikoje publikuotais postmodernizmo stiliaus gyvenamųjų namų projektais. Skirtinguose gyvenamuosiuose namuose analogų savybės buvo pritaikomos nevienodai: vienuose perimama ir interpretuojama pastato erdvinė struktūra, kituose – tik dažniausiai publikuotos detalės. Susiformuoja trys individualių gyvenamųjų namų architektūros grupės: elitinė etaloninė, tipinė adaptuota ir savamokslė. Joms atstovaujantys architektūros pavyzdžiai per dešimties metų laikotarpį statyti lygiagrečiai ir intensyviai, kol galiausiai postsovietinėje šalyje susiklosčiusios ekonominės aplinkybės paskatino praktiškesnį požiūrį į gyvenamąjį būstą, o postmodernizmo stilius, lygiai kaip ir likusiame pasaulyje, tapo nebemadingas.

Zusammenfassung: In den letzten Jahrzehnten nahm die Siedlung von Spišský Štvrtok eine wichtige Rolle in der Debatte über jene Fernbeziehungen ein, die die Welt der mykenischen Kultur mit Mitteleuropa verbanden. Obwohl die Ergebnisse der Ausgrabungen auf dem Gelände noch immer nicht in ihrer Gesamtheit veröffentlicht sind, postulierte der Ausgräber J. Vladár eine Übereinstimmung der Steinmauern und Bastionen mit solchen mykenischer Architektur und fand für diese Thesen wissenschaftlichen Zuspruch. Im vorliegenden Artikel wird der Annahme jedoch widersprochen. Die Befestigungen von Spišský Štvrtok werden in einem vergleichenden Ansatz diskutiert und Siedlungsstrukturen gegenübergestellt, die aus der Otomani-Füzesabony-Kultur und der mykenischen Kultur bekannt sind. Der Autor zeigt im Vergleich mit weiteren Befunden bronzezeitlicher Verteidigungsarchitektur die Alleinstellung der vorliegenden Anlage. Die dabei sichtbar werdenden Unterschiede rechtfertigen die Notwendigkeit, nach alternativen chronologischen Ansätzen für die steinerne Befestigungsanlage von Spišský Štvrtok zu suchen. Résumé: L’habitat fortifié de Spišský Štvrtok a joué un rôle important au cours des dernières décennies dans le débat sur les relations à longue portée entre le monde de la civilisation mycénienne et l’Europe centrale. Quoique les résultats des fouilles de ce site n’aient pas été entièrement publiés, les opinions de leur auteur, J. Vladár, proposant que les murs et bastions en pierre encerclant le site démontrent des affinités avec l’architecture mycénienne, ont largement été acceptées. L’auteur du présent article conteste cette thèse. Les fortifications de Spišský Štvrtok font ici l’objet d’une approche comparative, les confrontant à d’autres structures d’habitat appartenant à la culture d’Otomani-Füzesabony et à la civilisation mycénienne. L’auteur démontre ainsi le caractère distinct de Spišský Štvrtok par rapport aux modèles courants de l’architecture de l’âge du Bronze. Cette disparité demande un autre modèle pour expliquer la chronologie des fortifications en pierre sur le site en question. Abstract: In recent decades, the settlement at Spišský Štvrtok played an important role in the debate concerning the long-distance relationships linking the world of the Mycenaean civilisation with Central Europe. Although the findings of the excavations at the site have not been published in their entirety, the views of its excavator, J. Vladár, who suggested that the site’s stone walls and bastions bore a similarity to Mycenaean architecture, have been widely accepted. In this article, the author challenges this thesis. The Spišský Štvrtok fortifications are discussed in a comparative approach, set against other settlement structures known from the Otomani-Füzesabony culture and the Mycenaean culture. The author demonstrates the apparent distinctiveness of Spišský Štvrtok when compared with the known models of Bronze Age defensive architecture. The disparity justifies the need to seek an alternative explanation for the chronology of the stone fortifications at the site in question.

Artykuł prezentuje „model” nauczania słownictwa specjalistycznego w grupach na poziomie podstawowym A1 i A2, wypracowany w Międzynarodowym Centrum Kształcenia Politechniki Krakowskiej1. Został on przedstawiony na podstawie kursów leksyki architektonicznej oraz leksyki z dziedziny historii sztuki. Najważniejsze informacje dotyczące ich organizacji przedstawiono w pierwszej części tekstu. Dalsze fragmenty zostały poświęcone roli tekstu na zajęciach specjalistycznych, wykorzystywanym technikom nauczania oraz przykładowym zadaniom. Artykuł kończy opis trudności pojawiających się w czasie nauczania wspomnianego typu słownictwa w grupach początkujących oraz krótki opis sukcesów absolwentów kursu przygotowującego obcokrajowców do podjęcia studiów w Polsce, realizowanego w MCK PK.

SummaryMobility is becoming a central aspect of everyday life and must not be ignored by the ongoing efforts in defining the Next Generation Grid architectures. Currently existing network agnostic Grid middleware solutions are duplicating functionality available from lower layers and cannot benefit from a richer set of additional information available such as the user or device context. In this article we will motivate why an integration of the infrastructure services built for supporting mobile users can be beneficial for the realization of a Next Generation Grid. Starting from a definition of the term Mobile Grid it is shown how new kind of adaptive applications can be realized and how the major obstacles for the wide take up of Grid solutions can be addressed. In particular how grid solutions can benefit from user authentication models, cross-organizational accounting, auditing and billing are covered. Beside the opportunities of this integration several new challenges in particular related to workflows and the management of Service Level Agreements will be outlined. This so called Cross-Layer Cooperation is seen as one of the major differences to other Next Generation Grids based on the Open Grid Service Architecture (OGSA) [10] approach. In the next section considerations related to deployment of Mobile Grids and why the approach outlined in the OGSA architecture to model grids as the composition of individual services is not adequate for this are presented.